SÀI GÒN - Có thể nói, ở Sài Gòn xôi là một món ăn sáng bình dân khá phổ biến, có lẽ chỉ đứng sau bánh mì và cơm tấm.
Sài Gòn là nơi “hội ngộ” của món ăn 3 miền: Bắc-Trung-Nam. Nhưng riêng về xôi ở Sài Gòn thì chỉ thấy phổ biến hai dòng xôi chánh là Bắc và Nam, còn xôi miền Trung chỉ nghe tên như là xôi hộc, xôi đường... không thấy bán trên hè phố Sài Gòn. Có chăng trong tiệm ăn mang tên bà Cả Luận-Tam Kỳ ở Sài Gòn có bán món xôi gà.
Quán xôi lá chuối ở gần khu du lịch Kỳ Hòa, Sài Gòn. (Hình: Văn Lang/NgườiViệt)
Lúc trước, chúng tôi thường ghé mua xôi của dì Ba, bán gần khu cổng chợ An Nhơn, Gò Vấp. Xôi của dì từ 5 giờ sáng đã có bán, nóng hổi, đặc biệt có loại xôi “nhồi” trong bánh tiêu, vừa dễ ăn, vừa có vị lạ. Hỏi thăm thì dì Ba cho biết, là vì sáng sớm công nhân đi làm, học sinh đi học bu mua đông quá bán không kịp tay, mà ai cũng hối. Dì mới nẩy ra sáng kiến là lấy mối thêm bánh tiêu chiên rồi nhét xôi vô đó, những người đi làm gấp họ cứ lấy bánh dì kẹp sẵn. Người ít thì một hai cái, người nhiều thì năm bảy cái, bán rất tiện, được bà con ủng hộ dì Ba làm tới luôn.
Bí quyết để gánh xôi của dì Ba luôn đắt hàng là do dì chịu khó dậy sớm từ lúc 2 giờ sáng để nấu xôi. Gạo, đậu thì dì ngâm sẵn từ tối hôm trước, 5 giờ sáng dọn hàng thì xôi của dì Ba mới “ra lò” còn nóng hổi, ăn riết khách... ghiền luôn.
Mới gần đây, không thấy gánh hàng xôi của dì Ba xuất hiện, gặp hỏi thăm thì dì Ba giọng buồn cho biết: “Lúc này gạo thóc lên giá quá, bán cũng không mấy gì lời như ngày trước, với lại già bệnh cao huyết áp, rồi tim mạch, thức khuya dậy sớm không tiện. Mấy đứa con bắt dì phải nghỉ, hàng tháng mỗi đứa phụ cho dì ít tiền, sống tạm, nhưng ở nhà nhiều khi cũng thấy nhớ không khí bán buôn ngoài chợ!”
Dì Ba cũng cho biết thêm là lúc sau này giá cả tăng cao, hiện thời một ký nếp ngỗng có giá là 18 ngàn đồng, nếp Thái một ký là 19 ngàn đồng, nếp Bắc thì một ký là 23 ngàn đồng.
Xôi muốn ngon thì phải hấp trong xửng để lửa nhỏ. Ở Sài Gòn không thể nấu bếp củi, nhưng cũng không thể nấu bằng bếp gaz vì lửa quá nóng. Dì Ba nấu bằng bếp dầu, mà giá dầu thì bây giờ đã lên trên hai chục ngàn một lít nghe nói còn lên nữa, cái gì cũng lên, nhưng xôi người ta ăn rẻ quen rồi, bán lên rất khó bán. Lúc trước gói xôi 2 hoặc 3 ngàn ăn no, còn hiện giờ gói xôi ăn được ít nhất cũng phải 5 ngàn, còn 3 ngàn là dì miễn cưỡng bán cho mấy đứa học sinh nghèo.
Một gánh hàng xôi ở khu Chợ Cũ, Quận 1, Sài Gòn. (Hình: Văn Lang/NgườiViệt)
Nghe dì Ba than thở về việc xôi lên giá khó bán, một trong những lý do mà những đứa con của dì “thuyết phục” dì phải giã từ gánh xôi một thời rất đắt hàng.
Hôm rồi, thấy hàng xôi vắng khách ngay góc ngã ba Hai Bà Trưng-Mạc Thị Bưởi, chúng tôi vừa tấp xe vô, chưa kịp hỏi mua thì ông già bán xôi đã lên tiếng trước: “Phải trên bẩy ngàn mới bán được nha mấy chú, lúc này gạo thóc, xăng dầu cái gì cũng lên giá trên trời hết rồi!”
Xôi ở Sài Gòn có thể chia làm hai loại chính là xôi mặn và xôi ngọt. Và người ăn xôi có lẽ cũng có hai loại, loại ăn chơi như một thứ quà vặt và loại ăn cho no, ăn để lấy sức đi lao động.
Về loại xôi ăn chơi thì Sài Gòn rất phong phú, khác với xôi ăn no thường bán vào buổi sáng, xôi ăn chơi sáng trưa chiều tối lúc nào cũng có. Nếu như xôi ăn no tập trung nhiều ở khu lao động và các quận vùng ven Sài Gòn thì xôi ăn chơi lại tập trung ở khu vực quận 1, quận 3, quận 5.
Xôi ăn chơi thực ra giá cả cũng rất bình dân, chỉ có điều không nhiều. Biết chỗ mua thì xôi ăn chơi ở Sài Gòn có thể được xem là món ăn vừa ngon vừa rẻ. Như ở trongkhu chợ Cũ ngoài Sài Gòn, có một gánh hàng xôi của một dì thường bán vào buổi chiều, món ngon có xôi bắp và xôi sầu riêng với giá chỉ có 5 ngàn đồng một gói.
Ai tan sở về, trong lúc chờ cơm vợ nấu, nên ghé mua một gói, thơ thẩn nhai để thưởng thức cái vị ngọt của bắp, hay vị mềm thơm của nếp, quyện trong cái ngọt béo của nước dừa với vị sầu riêng tươi thơm từng thớ lưỡi.
Bên hông chợ Bến Thành, buổi chiều cũng có một chỗ bán xôi ăn chơi ngon, giá đắt hơn bên chợ Cũ vì tới 10 ngàn đồng một gói. Ở đây xôi nóng bốc khói. Xôi ngon có xôi nếp cẩm màu tím và xôi lá dứa màu xanh, hạt xôi mềm, thơm ngon với màu sắc của thiên nhiên tạo bởi lá cẩm và lá dứa, nhìn không là đã thấy... thèm.
Tuy10 ngàn với dân lao động là đắt, nhưng nếu so sánh trong “hàng ngũ” ăn chơi, thì cũng không gì rẻ bằng. Chẳng hạn, so với một tô hủ tiếu thất nghiệp, loại chỉ bán vào sáng hoặc khuya, thì cũng đã có giá là 15 ngàn đồng một tô lỏng bõng nước. Tô phở bình dân “cà-mèng” lắm cũng phải từ 20 tới 25 ngàn đồng một tô. Nếu phở sang như phở 2000 thì tô nhỏ đã có giá 40 ngàn, tô lớn loại “phở xe lửa“thì có giá là 58 ngàn đồng một tô.
Quán xôi Thằng Bờm, quận 5, Sài Gòn. (Hình: Văn Lang/NgườiViệt)
Có lẽ, vì biết được tâm lý của dân Sài Gòn thích ăn xôi, từ ăn no cho tới ăn chơi. Mà gần đây, một số cửa tiệm xôi đã ra đời, bán đủ loại từ xôi ngọt cho tới xôi mặn. Những tiệm bán xôi này có cái tiện cho người thích ăn xôi là địa điểm cố định, giờ giấc cũng cố định do vậy khách thích ăn cứ việc chạy ra, không như những gánh hàng rong hoặc xe đẩy, thèm ăn có khi chạy ra mà chẳng... thấy ai, mất hứng vì đường xa.
Những tiệm bán xôi ra đời đều khôn ngoan đặt tên rất dân dã để thu hút khách ăn xôi như là tiếng gọi miền quê thôn dã, như là quán “Xôi Thằng Bờm”; “Xôi Lá Chuối”... Giá cả của mấy tiệm này cũng khá mềm, trước kia có giá từ 6 ngàn đồng, tới 10 ngàn đồng thì nay lên giá từ 8 ngàn đồng tới 12 ngàn đồng. Ngoài các món xôi truyền thống lâu nay như xôi nếp cẩm, xôi gấc, xôi vò, xôi khúc, xôi bắp, xôi đậu xanh, xôi đậu phọng, xôi gà, xôi lạp xưởng, v.v và v.v. Mấy tiệm còn “chế” ra những loại xôi mới như xôi cuốn lá cẩm vừa tiện bán vừa có hương vị lạ, khá ngon.
Nhưng xôi gì, ở đâu, giá cả thế nào có lẽ cũng không quan trọng và không thể ngon bằng xôi Mẹ nấu. Thật may mắn cho những ai còn được ăn xôi do chính tay mẹ mình nấu.
Văn Lang/Người Việt
Xôi Sài Gòn thời gạo châu củi quế
Nhưng Mẹ đã mất
