- Từ khi Thế chiến II kết thúc, Mỹ luôn có quân đội tại Nhật Bản. Theo Điều ước An ninh Nhật – Mỹ và Thỏa thuận Địa vị quân đội Mỹ tại Nhật Bản, Nhật Bản cung cấp không hoàn lại căn cứ đóng quân và trang thiết bị cho Mỹ đồng thời chịu toàn bộ kinh phí cho quân đội Mỹ tại Nhật Bản.
Vậy, rốt cuộc Nhật Bản đă phải chi những khoản nào để "giữ chân" quân đội Mỹ đóng tại nước ḿnh? Tin liên quan
Nghĩa vụ có hạn trong điều ước song phương
Mặc dù quân đội Mỹ đóng tại Nhật Bản nhưng rốt cuộc vẫn là quân đội của Mỹ, chi phí cho số quân đội này do chính phủ hai nước Mỹ - Nhật cùng chi trả. Theo Điều 24 Thỏa thuận Địa vị quân đội Mỹ tại Nhật Bản, chi phí phía Nhật Bản phải đảm nhận gồm 4 khoản:
Thứ nhất, phí đối sách đối với khu vực xung quanh căn cứ.
Lănh thổ Nhật Bản nhỏ, nhiều trang thiết bị quân sự của Mỹ gần sát với các thành phố và khu công nghiệp của Nhật Bản. Tại những khu vực này, các hoạt động tại căn cứ quân đội Mỹ nhất định có ảnh hưởng rất lớn đến môi trường sống và kinh tế của nhân dân địa phương. Do đó, chính phủ Nhật Bản sẽ cung cấp các khoản tiền bồi thường, trợ cấp tương ứng căn cứ theo t́nh h́nh thực tế của từng địa phương để giảm thiểu tối đa gánh nặng cho địa phương.
Máy bay tuần tra F-15 của quân đội Mỹ tại Nhật Bản
Phí dành cho khu vực xung quanh căn cứ bao gồm chi phí cho các dự án nhà ở chống tiếng ồn, dự án an định dân sinh, phí bàn giao điều chỉnh sắp xếp xung quanh thiết bị pḥng vệ đặc biệt (tiền trợ cấp cho chính quyền các địa phương có thiết bị quân dụng gây ảnh hưởng đến người dân như cửa khẩu, sân bay, sân tập luyện, kho đạn,…), tiền bồi thường cho người dân sinh sống gần khu vực sân bay bị ô nhiễm tiếng ồn nghiêm trọng,…
Thứ hai, tiền thuê đất tư nhân hoặc thiết bị của nhà nước. Nhiều căn cứ quân đội Mỹ tại Nhật Bản xây dựng trên đất của nhà nước, là căn cứ chính phủ Nhật Bản cung cấp không hoàn lại; tuy nhiên, đất tư nhân tại huyện Okinawa tương đối nhiều, do đó, chính phủ Nhật Bản nhất định phải trả tiền thuê, ví dụ: tiền thuê cho căn cứ Kadena năm 2007 là 25,476 tỉ Yên.
Nếu không thể thỏa thuận việc thuê, chính phủ Nhật Bản sẽ lấy quyền sử dụng đất căn cứ vào Luật Áp dụng đặc biệt đất đóng quân, đồng thời bồi thường tương ứng cho tư nhân.
Ngoài ra, toàn bộ phí sử dụng đường cao tốc của quân đội Mỹ tại Nhật Bản cũng do chính phủ Nhật Bản chi trả.
Căn cứ Kadena tại Nhật Bản - căn cứ không quân lớn nhất của quân đội Mỹ tại khu vực Viễn Đông
Thứ ba, phí di chuyển trang thiết bị.
Thứ tư, các chi phí khác, ví dụ như tiền bồi thường cho ngư dân khi quân đội luyện tập trên biển.
Có thể thấy, căn cứ theo Thỏa thuận Địa vị quân đội Mỹ tại Nhật Bản, Nhật Bản chỉ có nghĩa vụ cung cấp không hoàn lại địa điểm đóng quân cho quân đội Mỹ, c̣n về xây dựng mới hay xây dựng lại thiết bị tại căn cứ vẫn do Mỹ phụ trách.
Chủ động đưa ra “dự toán quan tâm”
Nói đến chi phí cho quân đội Mỹ tại Nhật Bản, không thể không nói đến “dự toán quan tâm”. Tại Nhật Bản, có người thường nói châm biếm rằng:
“Sở dĩ quân đội Mỹ tại Nhật Bản không thể cắt giảm đều là v́ dự toán quan tâm của chính phủ Nhật Bản quá thân thiết”.
Năm 1978, chi phí quân đội Mỹ giảm mạnh khi đồng Yên Nhật tăng giá so với đồng USD, Nhật Bản bắt đầu chủ động gánh vác phần nghĩa vụ vốn không thuộc về Nhật Bản, đây chính là khởi nguồn của dự toán quan tâm.
Chiến đấu cơ F-22 của quân đội Mỹ tại Nhật Bản
Đầu tiên, từ năm 1978, chính phủ Nhật Bản bắt đầu gánh vác chi phí phúc lợi và chi phí lao động cho công nhân quốc tịch Nhật Bản làm việc tại căn cứ quân đội Mỹ. Khi được hỏi về cơ sở của cách làm này, Trưởng ban Ban Pḥng vệ Nhật Bản Kanemaru nói một cách khéo léo:
“Th́ cứ coi là sự quan tâm của chính phủ Nhật Bản đối với quân đội Mỹ tại Nhật Bản đi!” Đây chính là nguồn gốc tên gọi “dự toán quan tâm”. Chính phủ Nhật Bản công khai gọi khoản phí này là “gánh vác chi phí cho sự tồn tại của quân đội Mỹ tại Nhật Bản”.
Thứ hai, từ năm 1979, chính phủ Nhật Bản bắt đầu gánh vác chi phí tu sửa thiết bị căn cứ quân đội Mỹ tại Nhật Bản. Những trang thiết bị này không chỉ bao gồm doanh trại, kho dầu, thiết bị cách âm,… thậm chí c̣n bao gồm hàng rào sân golf, thiết bị thể thao, nhà thờ,... Sự quan tâm chu đáo của chính phủ Nhật Bản có thể dễ dàng nhận thấy.
Tất nhiên, chính phủ Nhật Bản cũng không phải hoàn toàn "phục vụ" Mỹ, đối với một số dự án có tính giải trí và tính thu lợi tương đối cao, chính phủ Nhật Bản sẽ áp dụng những chính sách khống chế thích hợp.
Có lẽ cho rằng tăng chi phí cho quân đội Mỹ tại Nhật Bản trên danh nghĩa “quan tâm” là không hợp lí, từ năm 1987, trên cơ sở Thỏa thuận Địa vị quân đội Mỹ tại Nhật Bản, Nhật – Mỹ đă lần lượt kí rất nhiều thỏa thuận đặc biệt, xác lập “dự toán quan tâm” bằng h́nh thức lập pháp đặc biệt, hơn nữa số lượng tăng dần theo từng năm; năm 1999, dự toán quan tâm đạt cao nhất là 275,6 tỉ Yên. Sau đó, do tài chính Nhật Bản khó khăn, “dự toán quan tâm” bắt đầu giảm, năm 2009 c̣n 192,8 tỉ Yên.
Máy bay vận tải quân dụng V-22 của Mỹ
Từ trên có thể thấy, chi phí chính phủ Nhật Bản chi trả thay quân đội Mỹ tại Nhật Bản bao gồm hai bộ phận là chi phí phải gánh vác ban đầu theo quy định của Thỏa thuận Địa vị quân đội Mỹ tại Nhật Bản và “dự toán quan tâm”. Chi phí thứ nhất có nguồn gốc từ Bộ Quốc pḥng, chi phí thứ hai th́ ngoài Bộ Quốc pḥng, các bộ ban ngành khác cũng phụ trách một phần.
Ngoài ra, Nhật Bản c̣n cung cấp không hoàn lại căn cứ đóng quân cho Mỹ, nếu quy đổi phần lănh thổ này ra tiền th́ năm 2009, chính phủ Nhật Bản giống như một “ngân sách đặc biệt” cung cấp cho Mỹ tổng số tiền là 569,4 tỉ Yên, không chỉ cao hơn số tiền bản thân quân đội Mỹ chi trả mà c̣n cao hơn rất nhiều chi phí quân sự của bản thân Nhật Bản (khoảng 410 tỉ Yên).
"Trợ cấp đặc biệt" hay ḥa b́nh?
Tháng 8/2007, để phù hợp với điều chỉnh trong chiến lược toàn cầu của Mỹ, chính phủ Nhật Bản đă đề ra Luật Biện pháp đặc biệt nhằm thuận lợi thực hiện sắp xếp biên chế quân đội Mỹ đóng quân, quyết định cung cấp khoản chi phí đặc biệt cho quân đội Mỹ sắp xếp biên chế. Theo luật này, trong ḱ hạn sắp xếp biên chế (trên nguyên tắc là 10 năm), chính phủ Nhật Bản sẽ cung cấp "tiền bàn giao sắp xếp biên chế quân đội Mỹ tại Nhật Bản" cho các địa phương tiếp nhận quân đội Mỹ để nâng cao đời sống nhân dân và phát triển sản xuất công nghiệp tại địa phương.
Người dân huyện Okinawa Nhật Bản biểu t́nh phản đối Mỹ tái bố trí căn cứ không quân tại ḥn đảo này.
Đồng thời, tính đến việc có thể cần tiến hành xây dựng đồng bộ trang thiết bị công cộng như đường giao thông và bến cảng, chính phủ Nhật Bản thực hiện “trợ cấp đặc biệt” cho các dự án cấp địa phương và quốc gia.
Ngoài ra, do sắp xếp biên chế nhất định sẽ ảnh hưởng đến các công nhân quốc tịch Nhật Bản làm việc tại căn cứ quân đội Mỹ, để những công nhân này sau này tiếp tục có cơ hội làm việc, chính phủ Nhật Bản c̣n áp dụng các biện pháp huấn luyện giáo dục kĩ năng đối với những công nhân này.
Rơ ràng, sự tồn tại của căn cứ quân đội Mỹ tại Nhật Bản đă mang lại thu nhập tài chính nhất định cho một số địa phương tại Nhật Bản; đối với dân chúng địa phương, căn cứ quân đội Mỹ là nơi làm việc tương đối ổn định; đối với những người Nhật Bản làm xây dựng và thương nghiệp, quân đội Mỹ tại Nhật Bản cũng là khách hàng lâu dài.
Thoạt nh́n, lợi ích mà sự tồn tại của căn cứ quân đội Mỹ mang lại cho kinh tế địa phương là không nhỏ.
Trực thăng của quân đội Mỹ tại Nhật Bản tham gia cứu trợ khu vực động đất hôm 12/3
Nhưng trên thực tế không hoàn toàn như vậy. Tư liệu có liên quan đến huyện Okinawa tập trung khoảng 70% quân đội Mỹ cho thấy: năm 2006, thu nhập của huyện này có liên quan đến căn cứ quân đội Mỹ là 215,5 tỉ Yên, chỉ chiếm 5,4% thu nhập toàn huyện, vẫn không cao bằng thu nhập từ du lịch (khoảng 409 tỉ Yên).
Chấp nhận quân đội Mỹ đóng quân, lấy số tiền chi trả của chính phủ để phát triển kinh tế, hay loại bỏ hoàn toàn căn cứ quân đội Mỹ để thu hút càng nhiều các doanh nghiệp đầu tư, thúc đẩy kinh tế phát triển toàn diện, có thể nói là bài toán khó luôn thường trực trong suy nghĩ của rất nhiều người Nhật Bản. Ít nhất, nh́n từ các cuộc biểu t́nh phản đối căn cứ quân đội Mỹ, có thể thấy có một bộ phận theo chủ nghĩa ḥa b́nh thiên về xu hướng một nước Nhật Bản không có quân đội nước ngoài.
Tuy nhiên, trong hoàn cảnh quan hệ đồng minh Mỹ – Nhật không ngừng đi vào chiều sâu, có vẻ như xu hướng này sẽ khó diễn ra ở một tương lai gần.
Sáng Nguyễn
(Theo China.com)
Giải mật: Nhật Bản chi bao nhiêu để 'nuôi' quân đội Mỹ?
