Nhìn từ Singapore, tại sao dân chủ kiểu Mỹ không hiệu quả, và điều gì khiến Việt Nam bứt phá

Một chút hơi khó tưởng tượng khi có 1 thành phố như thế này cách Sài Gòn chưa tới 2h bay

Một điều khá thú vị nữa là những ngày đầu lập nước vào thập niên 60 thế kỉ trước, Lý Quang Diệu – thủ tướng đầu tiên của Singapore – đã từng nói hi vọng là một lúc nào đó Singapore sẽ phát triển giống như Sài Gòn

Tuy nhiên, cuộc chiến của Mỹ ở Việt Nam đã đi quá xa và tạo ra những bước ngoặt lớn, tất nhiên phần còn lại đã trở thành lịch sử. Lý Quang Diệu đã quá nhạy bén và sáng suốt tận dụng được cơ hội ngàn năm có một để đưa Singapore trở thành 1 nước như ngày nay, vì chắc chắn rằng phương Tây sẽ tìm mọi cách kìm kẹp cộng sản ở Trung Quốc và Việt Nam bằng cách tạo dựng ảnh hưởng lên những đồng minh bao gồm Nhật, Hàn, Singapore, Đài Loan, Thái lan, Malaysia, Philipines…

Cảng trung chuyển hàng không lớn nhất khu vực ở Sài Gòn được chuyển sang Thái Lan, còn Singapore tận dung cơ hội để xây dựng cảng trung chuyển đường biển lớn nhất khu vực. Những vị thế mà đúng ra là của Việt Nam .

(Sài gòn những năm 1960)


(Sân bay Tân Sơn Nhất 50 năm trước)Lý Quang Diệu cũng thừa nhận cuộc chiến ở Việt Nam là “Lợi ích không ngờ”

Tại sao dân chủ kiểu Mỹ và phương Tây không hiệu quả ở châu Á

Câu hỏi đặt ra là tại sao Singapore mà không phải nước nào khác ở Đông Nam Á phát triển mạnh mẻ như vậy?

Câu trả lời hợp lý nhất là yếu tố lãnh đạo kiệt xuất của những nhà lãnh đạo Singapore đã làm được điều đó. Và điểm mấu chốt tiếp theo là gì?

Đó là dân chủ chuyên chế kiểu Singapore. Lý Quang Diệu rất coi trọng người tài và ông ta không tin là dân chủ kiểu Mỹ là cách hiệu quả ở châu Á, lý luận đơn giản của ông ấy là một người có trình độ thấp thì không thể có lá phiếu bằng với 1 người có trình độ cao được. Có vẻ hơi “độc tài”, nhưng mà đó là điều đã tạo nên sự phát triển nhanh chóng ở Singapore.

(Lưu ý là không phải là nước Mỹ không trọng người tài, mà theo 1 cách khác, các bạn có thể đọc thêm ở quyển ” Đối Thoại Với Lý Quang Diệu – Nhà Nước Công Dân Singapore: Cách Thức Xây Dựng Một Quốc Gia” , các bạn tìm hiểu kỹ cũng sẽ thấy là lãnh đạo của Mỹ thường là có gốc gác là luật sư, còn lãnh đạo của Trung Quốc chẳng hạn, lại đa số có gốc gác kỹ thuật, cách trọng nhân tài khác nhau)

So sánh giữa Trung Quốc và Ấn Độ cũng dễ nhận thấy quan điểm của Lý Quang Diệu khá đúng, ít nhất là về mặt phát triển kinh tế. Trung Quốc và Ấn Độ có vị thế tương đương nhau, nhưng trong vài chục năm Trung Quốc đã vươn lên khá xa, không khi Ấn Độ tỏ ra khá chậm chạp, dù bộ phận kinh tế tư nhân ở Ấn Độ cũng khá mạnh.

Điều này cũng thể hiện rõ ở Thái Lan, khi mà dân chủ quá đà, thì các phe áo vàng áo đỏ cứ thay phiên nhau biểu tình, phá hoại sự phát triển kinh tế.

Về mặt khoa học, thì Tâm Lý học đám đông cũng khẳng định là đám đông sẽ kém hơn cá nhân rất nhiều trong việc ra quyết định hay nhận ra được cái gì đúng và sai. Và người châu Á thì thường a dua, không dám thể hiện cái tôi trước đám đông nên thường quyết định của đám đông thường là rất tệ và không có gì nổi trội.

Điều gì khiến Việt Nam có thể bứt phá?

Nói một cách đơn giản, trong kinh tế học có 2 điều quan trọng:

1. Incentives matters – động cơ và lợi ích khá là quan trọngg

2. There is no free lunch – không có bữa trưa miễn phí

Và áp dụng điều này vào cách tưởng thưởng cho giới công chức nhà nước ở Việt Nam thì sẽ thấy rõ điều vô lý. Chúng ta không thể có những người giỏi nhất làm việc trong nhà nước nếu quyền lợi cá nhân của họ không tốt, cụ thể tiền lương và cơ hội làm việc.

Điều này thể hiện rõ nhất ở thế hệ 8x, gần như +90% những người xuất sắc thuộc thế hệ 8x mà tôi biết đều làm ở khu vực tư nhân, các công ty nước ngoài chứ không phải là nhà nước. Một đất nước mà những người tài năng nhất thuộc giới trẻ không xem việc tham gia vào nhà nước như là một cơ hội tốt thì sẽ khó mà phát triển.

Thực tế, khá nhiều bạn bè tôi có năng lực, từng rất năng nổ trong các hoạt động đoàn hội, cũng dần rút ra các hoạt động này khi ra trường. Dù không phải là họ không thích.

Nhiều người khen Lý Quang Diệu là người tài giỏi, còn ông ta thì tự nhận là mình không giỏi, nhưng biết sử dụng người giỏi. Việc chiêu dụng và sử dụng người tài có thể xem là điều quan trọng nhất của nhà lãnh đạo. Đã rất nhiều năm nay Singapore đã tìm nhiều cách để chiêu mộ sinh viên ở các nước trong khu vực nhận học bổng, tài trợ học phí để học đại học tại Singapore, và sau đó làm việc tại đây trong ít nhất 3 năm, còn tầng lớp lãnh đạo của Singapore thì được trả lương cao nhất thế giới. Lý Quang Diệu đã khẳng định không có lý do gì mà một bộ trưởng lại được trả lương thấp hơn 1 nhân vật cấp cao của những tập đoàn đa quốc gia.

Còn ở Việt Nam hiện tại, dễ thấy rõ có 3 nhóm cơ bản muốn vào làm nhà nước: muốn an nhàn và ổn định, hoặc muốn “bổng lộc”, hoặc thực sự có tâm (nhưng chưa chắc có tầm).

Người giỏi không phải ai cũng muốn “bổng lộc”, họ muốn làm việc và nhận được quyền lợi 1 cách chính trực đoàng hoàng.

Để Việt Nam có thể bứt phá, việc quan trọng nhất cần làm đó là phải đưa được những người trẻ giỏi, có tâm huyết vào trong bộ máy lãnh đạo nhà nước. Và để thu hút được họ thì cần có những phần thưởng xứng đáng và không được cào bằng cá mè một lứa.

Và để làm được điều đó, không thể triển khai đồng loạt, nâng lương đồng loạt cho công chức thì không giải quyết được vấn đề gì mà chỉ tạo ra thâm hụt ngân sách. Cần có những trọng tâm nhất định: tập trung vào một số địa phương chiến lược và một số ngành chiến lược. Vì nếu làm không khéo, bài toán con gà và quả trứng sẽ không được giải quyết và mọi chuyện lại đâu vào đó.

Cụ thể như thế nào?

Theo tôi cần làm 3 bước sau:

1. Chọn ra 2-3 ngành kinh tế mũi nhọn nhất và dồn hết lực vào ngành này. Chúng ta cần 2-3 ngành đứng đầu thế giới thì tốt hơn rất nhiều so với hàng chục ngành đứng thứ 2. Cần có tiêu chí lựa chọn cụ thể: (1) là xu hướng, nằm trong xương sống hoặc thiết yếu của thế giới trong ngắn và dài hạn (2) là thế mạnh của đất nước (3) có thể đẩy mạnh phát triển sản xuất và xuất khẩu tăng lên 20-30% mỗi năm liên tục trong ít nhất 10 năm. Việt Nam có 2 ngành có thể thoả mãn tiêu chí này, đó là công nghệ thông tin (không phải chỉ là xuất khẩu/gia công phần mềm như một số vị lãnh đạo lầm tưởng, mà là bao gồm rất nhiều mảng từ thương mại điện tử, game, sức khoẻ v.v… ) và nông nghiệp (nông nghiệp Việt Nam khá lạc hậu và có thể cải tiển rất nhiều để tăng năng xuất, chất lượng, thương hiệu v.v… để gia tăng giá trị)

2. Tạo ra những đặc khu kinh tế ở từng địa phương cụ thể và báo cáo trực tiếp lên chính phủ (không qua địa phương). Mỗi đặc khu này bắt đầu chỉ khá nhỏ, điều quan trọng nhất là tạo ra được mô hình tốt để nhân rộng sau 1-2 năm chứ không phải là dồn hết lực vào làm 1 lần mà chưa kịp có điều chỉnh thì mắc phải những sai phạm nghiêm trọng (như Vinashin), rất khó làm 1 cái gì đúng mà không mắc phải khá nhiều cái sai. Mỗi lĩnh vực thì cần 2-3 đặc khu để đối chứng, ví dụ cafe thì 1 đặc khu ở Daklak, 1 đặc khu ở Lâm Đồng, sản xuất phần mềm thì 1 ở SG, 1 ở HN, 1 ở Đà Năng v.v… điều này giúp cho việc học hỏi và sáng tạo được phát triển tốt hơn.

Thành lập những công ty quản lý những đặc khu này, với hội đồng quản trị bao gồm: một nhà chuyên môn, một nhà đầu tư/đối tác nước ngoài, 1 lãnh đạo địa phương, 1 đại diện chính phủ, 2 đại diện từ khu vực kinh tế tư nhân. Hội đồng quản trị này sẽ quyết định nhà quản lý cho công ty đó và đưa ra những định hướng, mục tiêu phát triển cụ thể cho từng năm với những KPI (Key performance indicator) rất rõ ràng. Vốn đầu tư sẽ dựa vào các nguồn từ ngân sách nhà nước và các nhà đầu tư. Điều quan trọng nhất là chọn được những người giỏi nhất vào làm trong những công ty này để họ có thể vận hành được hiệu quả nhất.

Hằng quí sẽ có những đại hội để gặp gỡ, trao đổi những các công ty này, để chia sẻ kinh nghiệm, kêu gọi thêm vốn đầu tư, mở rộng v.v… nhằm tạo ra những mối liên kết chặt chẽ giữa nhiều thành phần và tạo ra những đòn bẩy lớn.

Chỉ sau khoảng 2-3 năm, thì những chúng ta có thể xây dựng được những đặc khu với những mô hình phát triển cực kỳ hiệu quả và mạnh với số vốn đầu tư không lớn, thu hút sự quan tâm ủng hộ của nhiều tầng lớp xã hội và có thể nhân rộng nhanh chóng. Từ 5-8 năm chúng ta có thể đứng đầu ở những ngành cụ thể trong khu vực, và sau đó là châu lục và thế giới.

Tại sao kế hoạch này sẽ thành công?

1. Kế hoạch này đơn giản và rất tập trung, có định hướng chứ không phải lan man ôm đồm nhiều thứ

2. Kế hoạch này ”lean” và “agile”, nói một cách khác là nó có sự mềm dẻo và áp dụng phương pháp thử và sai. Thay vì dành quá nhiều thời gian cho việc lên kế hoạch (mà chắc chắn sẽ sai) thì dành thời gian và công sức để đưa vào thực tế với những mô hình nhỏ và rút kinh nghiệm nhanh chóng từ những sai lầm

3. Thu hút được người tài vì những công ty/đặc khu này sẽ có quyền chủ động đưa ra những ưu đãi cạnh tranh trực tiếp về mặt nhân sự đối với những công ty khác.

4. Tận dụng được sức mạnh của nhiều nguồn lực, từ kinh tế tư nhân, nhà nước, địa phương

5. Không bị mô hình quản lý nhà nước kìm hãm.

6. Tạo ra giá trị cho bộ phận kinh tế tư nhân vì đây sẽ là bộ phận đạt được nhiều giá trị nhất khi các mô hình này được xây dựng thành công

7. Tạo ra giá trị cho địa phương.

8. Nhận được sự ủng hộ của xã hội, truyền thông.

Theo: Blog Suối Nguồn.