Máy bay không người lái của Mỹ nhằm vào những ai?

Khi số lượng các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ tăng cao kể từ khi Tổng thống Obama nhậm chức, các nhà lập pháp và các nhóm nhân quyền đã lên tiếng đòi giải thích lý do hợp pháp cho một chương trình mà đôi khi giết chết cả các đối tượng tình nghi là thủ lĩnh al-Qaeda mang quốc tịch Mỹ. Tuần này, chính quyền Obama đã cung cấp một cái nhìn lướt qua vào nguyên cớ hợp pháp cho các cuộc tấn công này.

Bộ Tư pháp Mỹ đã tiết lộ lý do hợp pháp cho các cuộc tấn công dùng máy bay không người lái nhằm vào chính công dân nước này.

Các máy bay không người lái Mỹ đã tiêu diệt hàng chục tay súng al-Qaeda, trong đó có cả các công dân Mỹ, từ Yemen tới Pakistan. (Ảnh: AP)

Ngày 5/2, hãng NBC News công bố một sách trắng 16 trang từ Bộ Tư pháp Mỹ, trong đó nêu rõ mức độ quyết tâm của Washington trong việc tiêu diệt một trong số các công dân của chính nước này. Bộ này lập luận rằng, Tổng thống có quyền hợp hiến để ra lệnh tấn công, và rằng các quyền và các ưu tiên của một công dân Mỹ sẽ bị tước bỏ khi họ trở thành tay súng al-Qaeda nhằm vào chính người Mỹ.

Cùng ngày, Liên đoàn Các quyền tự do Dân sự Mỹ đã lên án cuốn sách trắng, gọi nó là "cực kỳ gây lo lắng".

Chủ đề kể trên nhiều khả năng sẽ là một phần quan trọng trong cuộc họp của Thượng viện nhằm quyết định có phê chuẩn ông John Brennan, giám đốc chống khủng bố của Tổng thống Obama, làm giám đốc Cục Tình báo Trung ương (CIA) hay không. Brennan là kiến trúc sư của chiến dịch tấn công bằng máy bay không người lái của chính quyền Obama và gần như chắc chắn phải đối mặt với các câu hỏi về chương trình này khi ông xuất hiện trước Ủy ban Tình báo Thượng viện trong tuần này. Chủ tịch Ủy ban, Dianne Feinstein, khẳng định trong một thông báo rằng Ủy ban của bà và Ủy ban Tư pháp Thượng viện đã nhận được báo cáo về tính hợp pháp vào tháng 6 năm ngoái và sẽ tiếp tục yêu cầu thêm phân tích pháp lý cho các cuộc tấn công đó.

Trong sách trắng, Bộ Tư pháp cố gắng trả lời một số câu hỏi then chốt liên quan đến các cuộc tấn công nhằm vào các công dân Mỹ ở nước ngoài:

Những người Mỹ bị nhắm tới này là ai? Mỹ không thể chỉ giết một trông số các công dân của nước này. Người Mỹ bị nhắm tới đó phải là một thủ lĩnh cấp cao của al-Qaeda hoặc của một nhóm khủng bố cấu kết, kẻ "tích cực tham gia lên kế hoạch các chiến dịch nhằm giết hại người Mỹ". Ngay từ đầu, tài liệu đã nêu rõ đối tượng không nhất thiết phải trực tiếp tấn công binh sĩ Mỹ vào thời điểm họ bị giết.

Mỹ đã quyết định giết hại tay súng al-Qaeda như thế nào? Bộ Tư pháp Mỹ nêu ra 3 yếu tố khác biệt tạo nên quyết định cuối cùng là tiêu diệt đối tượng:

- "Một quan chức cấp cao, thạo tin trong chính quyền Mỹ" phải xác định liệu thủ lĩnh khủng bố này có tạo ra "một mối đe dọa bạo lực sắp đến" chống lại nước Mỹ. Bộ Tư pháp nêu rõ họ không được yêu cầu phải có bằng chứng rõ ràng rằng một vụ tấn công cụ thể sẽ xảy ra trong tương lai, vì việc lên kế hoạch vẫn đang tiếp tục và Mỹ thường có những cửa sổ cơ hội nhỏ để tấn công. Bộ này cũng không cần phân biệt rõ thế nào là một quan chức "thạo tin, cấp cao". Đó là Giám đốc CIA? Tổng thống? Một nhân sự cấp cao?

- Mọi nỗ lực khác nhằm bắt sống đối tượng phải là "không thể thực hiện được". Chính phủ cũng cân nhắc rủi ro có thể cho người Mỹ trong một chiến dịch nhằm bắt giữ hoặc giét chết chiến binh đó.

- Bất cứ một chiến dịch nào mà Mỹ sẽ tiến hành phải phù hợp với 4 quy tắc "luật-chiến-tranh": sự cần thiết, tính đặc biệt, tầm vóc và nhân tính. Những quy tắc này được sử dụng để tránh thương vong quá mức cho dân thường, nhưng không ngăn được việc sử dụng các cuộc tấn công bất ngờ hoặc dùng máy bay không người lái.

Còn các quyền của họ? Vì công dân Mỹ bị nhắm tới đã gia nhập một lực lượng tích cực tìm giết người Mỹ, Bộ Tư pháp cho biết họ có thể giết cá nhân đó và tước bỏ các quyền hợp pháp của đối tượng. Ngay cả khi chính phủ cân nhắc các quyền của cá nhân đó so với quyền hạn rộng lớn hơn của một chính phủ nhằm bảo vệ các công dân của mình khỏi bị tấn công thì theo sách trắng, "thực tế chiến tranh" cho phép chính phủ sử dụng sức mạnh "cần thiết và thích hợp" để bảo về người dân của mình - thậm chí khỏi một người của chính họ.

Tại sao Obama có thể ra lệnh các cuộc tấn công này? Theo các nhà chức trách Mỹ, với vai trò một vị tổng tư lệnh, Tổng thống có quyền hợp hiến để bảo vệ đất nước trước một "mối đe dọa sắp đến" từ các nhóm phiến quân. Bên cạnh đó, Quốc hội đã thông qua Dự luật Quyền Sử dụng Sức mạnh Quân sự sau loạt vụ khủng bố 11/9, và cho Tổng thống quyền dùng vũ lực chống lại al-Qaeda và các nhóm khủng bố nhắm vào người Mỹ. Tuy nhiên, sách trắng không định nghĩa từ "sắp đến".

Mỹ có thể thực hiện các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở đâu? Một trong những ví dụ mà sách trắng đưa ra về sử dụng vũ lực ở một nước khác bên ngoài một chiến trường "nóng" - trong trường hợp này là Afghanistan - là sự dính dáng của Mỹ tại Campuchia trong Cuộc chiến ở Việt Nam. Để ngăn chặn việc lên kế hoạch và thực hiện các hoạt động quân sự chống lại người Mỹ, Washington phải tham gia trong thời gian ngắn vào một đất nước khác. Sách trắng lập luận rằng, chừng nào xung đột ở một nước mới không lớn hơn thì sự ràng buộc của Mỹ được xác định. Điều này là bởi vì al-Qaeda và các nhóm phiến quân khác không chỉ có một căn cứ đơn lẻ. Sách trắng cũng nhấn mạnh Mỹ không nhất thiết phải được phép từ một đất nước khác để thực hiện một chiến dịch như vậy.

Bộ Tư pháp Mỹ đã tiết lộ lý do hợp pháp cho các cuộc tấn công dùng máy bay không người lái nhằm vào chính công dân nước này.

Thanh Hảo (Theo National Journal)