HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
KHI BỊ CÔN TRÙNG, ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI CẮN TRONG LÚC SINH HOẠT NGOÀI TRỜI Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập (adverse consequences), và những sinh vật (critters) sống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi .
Cho dù không có vấn đề ǵ khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm ǵ để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ .
I) BỊ CÔN TRÙNG, LOÀI VẬT VÀ NGƯỜI CẮN
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung b́nh. Điều quan trọng là biết làm ǵ, làm thế nào để trị liệu, và khi nào th́ cần t́m kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
1) B̉ CẠP CẮN (SCORPION BITES)
Ḅ cạp là loại côn trùng nhiều chân có h́nh dạng giống tôm hùm (lobster-like arthoropods) nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ng̣i / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được t́m thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico (nước Mễ Tây Cơ). Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức (immediate pain), nóng rát (burning), sưng tấy chút chút (minor swelling) và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran (tingling sensation).
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết ḅ cạp cắn:
1. Rửa vùng bị ḅ cạp cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước
2. Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị ḅ cạp cắn trong ṿng 10 phút , nếu cần thiết th́ lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
3. Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc (the Poison Control Center), hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng ǵ
2) BỌ VE CẮN (TICK BITES)
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này th́ dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú (mammals) thí dụ như hươu nai (deer), loài gậm nhấm (rodents), thỏ (rabbits) và có thể truyền bệnh từ động vật sang người .
Việc sơ cứu (first aid) những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người , hăy làm như sau:
1. Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
2. Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước.
3. Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone)
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tṛn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt ḅ" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme .
CẢNH BÁO !!!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) ahy ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh
Nhiều người nhầm lẫn dị ứng với chứng không dung nạp nhưng thực tế hai vấn đề này khác nhau.
Dị ứng thực phẩm khiến hệ miễn dịch phản ứng lại và có khả năng gây ra các triệu chứng khó chịu, thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng.
Không dung nạp không ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch nhưng một số triệu chứng của không dung nạp thực phẩm có thể giống với dị ứng.
Bạn có thể tham khảo thêm: Không dung nạp thực phẩm là bệnh ǵ?
Các triệu chứng của phản ứng dị ứng thường liên quan đến nhiều hơn một hệ thống cơ quan như da hoặc miệng, phổi, tim và ruột.
dị ứng ở trẻ nhỏ 4
Một số triệu chứng bao gồm:
•Phát ban da, ngứa hoặc nổi mề đay
•Sưng môi, lưỡi hoặc cổ họng
•Thở dốc, khó thở hoặc thở kḥ khè
•Chóng mặt hoặc ngất xỉu
•Đau dạ dày, đầy hơi, nôn mửa hoặc tiêu chảy
•Rơi vào trạng thái tâm lư không tốt, cảm thấy như có ǵ đó tồi tệ sắp xảy ra
Dị ứng môi trường thường bao gồm các triệu chứng như hắt hơi, ngứa ngáy, sổ mũi, chảy máu mũi hay ngứa mắt. Nguyên nhân gây dị ứng có thể là các tác nhân cụ thể như phấn của một loài hoa cỏ hoặc cây nào đó.
Phải làm ǵ nếu bạn cho rằng con ḿnh bị dị ứng?
Nếu bạn nghi ngờ hoặc biết rằng con ḿnh bị dị ứng, hăy hỏi bác sĩ để biết được đầy đủ các triệu chứng và có những dự trù cho trường hợp trẻ bị sốc phản vệ.
Các bác sĩ chẩn đoán dị ứng ở trẻ thông qua việc xem xét tiền sử bệnh và tiến hành kiểm tra thể chất. Một số bệnh nhân cần chụp X–quang phổi hoặc xoang. Các bác sĩ cũng đồng thời tiến hành xét nghiệm chất gây ra dị ứng ở trẻ.
Nhưng tỷ lệ dương tính giả của các xét nghiệm khá cao, tức là nhiều trẻ vô t́nh bị gắn mác là dị ứng với thực phẩm, trong khi sự thực th́ điều đó không cần thiết v́ những trẻ này vẫn có khả năng chịu đựng các loại thực phẩm đó. Phụ huynh nên đưa con em đi kiểm tra tại các cơ sở y tế đáng tin cậy để biết chính xác t́nh h́nh của trẻ.
Chứng dị ứng ở trẻ nhỏ: Những điều phụ huynh cần chú ư
Tác giả: Thảo Lê
Tham vấn y khoa: BS. Nguyễn Thường Hanh
.
Chứng dị ứng ở trẻ nhỏ: Những điều phụ huynh cần chú ư
Khoảng 8% trẻ nhỏ bị dị ứng thực phẩm. Làm thế nào các bậc cha mẹ nhận biết được chứng dị ứng ở trẻ nhỏ để bảo vệ con ḿnh khi cần?
Bạn cần biết những thông tin sau về phản ứng dị ứng ở trẻ nhỏ:
Sơ lược về dị ứng và các loại dị ứng
Dị ứng là một t́nh trạng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ nhỏ. Các tác nhân dẫn đến sốc phản vệ – một phản ứng của cơ thể có khả năng đe dọa đến tính mạng – bao gồm thuốc, thực phẩm, và vết đốt của côn trùng. Trong đó, thuốc là một trong những tác nhân gây tử vong phổ biến nhất có liên quan đến t́nh trạng dị ứng ở trẻ nhỏ.
Ngoài dị ứng thực phẩm và thuốc, có khoảng 8,4% trẻ em tại Hoa Kỳ bị dị ứng theo mùa.
Có nhiều trẻ bị dị ứng thực phẩm, nhất là với các loại thực phẩm như sữa, trứng, đậu nành, lúa ḿ, hạt cây, đậu phộng, cá và động vật có vỏ.
Các loại thực phẩm nói trên chiếm 90% trong số thực phẩm gây dị ứng ở trẻ. Cũng có trẻ bị dị ứng với các tác nhân môi trường như phấn hoa, nấm mốc, nước hoa, khói thuốc lá, vật nuôi và vết đốt côn trùng…
Phụ huynh cần nhận biết các phản ứng của trẻ khi trẻ bị dị ứng với loại thực phẩm nào đó để kịp thời đưa trẻ đi bệnh viện.
Dị ứng ở trẻ nhỏ xuất hiện khi nào?
Dị ứng thực phẩm phổ biến hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi. T́nh trạng này thường liên quan đến tiền sử bệnh chàm.
Trẻ em dưới 2 tuổi hiếm khi biểu hiện dị ứng phấn hoa ngoài trời. V́ chúng chưa tiếp xúc đủ nhiều với tác nhân gây dị ứng nên chưa tạo ra đủ kháng thể h́nh thành phản ứng dị ứng.
dị ứng ở trẻ nhỏ 2
Nếu trẻ bị dị ứng do tác nhân môi trường khi chưa được 2 tuổi th́ nguyên nhân là do yếu tố nào đó bên trong nhà, như lông thú cưng hoặc mạt bụi.
Phần lớn dị ứng ở trẻ nhỏ sẽ tự thuyên giảm khi trẻ lớn hơn, thậm chí trẻ không c̣n bị dị ứng đối với các tác nhân như trứng, sữa, đậu nành và lúa ḿ. Tuy nhiên, chứng dị ứng đậu phộng, hạt cây, dị ứng cá hoặc động vật có vỏ sẽ vẫn c̣n đó, ít khi tự hết.
Về mặt chuyên môn th́ không có cách chữa trị hoàn toàn dị ứng, mặc dù t́nh trạng dị ứng ở trẻ nhỏ có thể được kiểm soát thông qua pḥng tránh và điều trị triệu chứng.
Tuy nhiên, các bậc cha mẹ cần hiểu rằng triệu chứng sẽ tái phát bất kỳ lúc nào.
Khi nào nên cho trẻ tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng?
dị ứng ở trẻ nhỏ 3
Theo nghiên cứu gần đây, việc cho trẻ sơ sinh từ 4 đến 11 tháng tuổi tiếp xúc với đậu phộng sẽ giúp ngăn ngừa chứng dị ứng đậu phộng. Khi cho trẻ từ 4 đến 6 tháng tiếp xúc với trứng, người ta cũng thu được hiệu quả tương tự. Kết quả này đặc biệt quan trọng đối với trẻ em bị bệnh chàm v́ chúng có nguy cơ bị mẫn cảm cao hơn b́nh thường với trứng (tác nhân gây dị ứng) thông qua các vết nứt nhỏ trên da.
Trẻ em bị chàm có xu hướng tiến triển lên dị ứng thực phẩm nếu chúng không được tiếp xúc với các loại thực phẩm sớm.
Các nhà khoa học tin rằng có những thời điểm thích hợp để hệ thống miễn dịch nh́n nhận và xử lư đúng cách các protein gây dị ứng. Nếu tŕ hoăn việc cho trẻ tiếp xúc với các tác nhân này th́ chúng ta sẽ bỏ lỡ giai đoạn đó, khiến trẻ dễ bị dị ứng với một số thứ.
Một hiểu lầm tai hại về chứng dị ứng ở trẻ nhỏ với thực phẩm là chúng ta không thể kiểm nghiệm xem trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dị ứng với loại thực phẩm nào.
Phụ huynh cần biết rằng chứng dị ứng của cha mẹ không nhất thiết sẽ truyền sang cho con. Con của họ sẽ có xu hướng bị dị ứng, nhưng không bắt buộc là chúng phải bị dị ứng cùng một thứ với cha mẹ ḿnh.
Phân biệt giữa dị ứng với chứng không dung nạp
Nhiều người nhầm lẫn dị ứng với chứng không dung nạp nhưng thực tế hai vấn đề này khác nhau.
Dị ứng thực phẩm khiến hệ miễn dịch phản ứng lại và có khả năng gây ra các triệu chứng khó chịu, thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng.
Không dung nạp không ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch nhưng một số triệu chứng của không dung nạp thực phẩm có thể giống với dị ứng.
Bạn có thể tham khảo thêm: Không dung nạp thực phẩm là bệnh ǵ?
Các triệu chứng của phản ứng dị ứng thường liên quan đến nhiều hơn một hệ thống cơ quan như da hoặc miệng, phổi, tim và ruột.
dị ứng ở trẻ nhỏ 4
Một số triệu chứng bao gồm:
•Phát ban da, ngứa hoặc nổi mề đay
•Sưng môi, lưỡi hoặc cổ họng
•Thở dốc, khó thở hoặc thở kḥ khè
•Chóng mặt hoặc ngất xỉu
•Đau dạ dày, đầy hơi, nôn mửa hoặc tiêu chảy
•Rơi vào trạng thái tâm lư không tốt, cảm thấy như có ǵ đó tồi tệ sắp xảy ra
Dị ứng môi trường thường bao gồm các triệu chứng như hắt hơi, ngứa ngáy, sổ mũi, chảy máu mũi hay ngứa mắt. Nguyên nhân gây dị ứng có thể là các tác nhân cụ thể như phấn của một loài hoa cỏ hoặc cây nào đó.
Nếu bạn nghi ngờ hoặc biết rằng con ḿnh bị dị ứng, hăy hỏi bác sĩ để biết được đầy đủ các triệu chứng và có những dự trù cho trường hợp trẻ bị sốc phản vệ.
Các bác sĩ chẩn đoán dị ứng ở trẻ thông qua việc xem xét tiền sử bệnh và tiến hành kiểm tra thể chất. Một số bệnh nhân cần chụp X–quang phổi hoặc xoang. Các bác sĩ cũng đồng thời tiến hành xét nghiệm chất gây ra dị ứng ở trẻ.
Nhưng tỷ lệ dương tính giả của các xét nghiệm khá cao, tức là nhiều trẻ vô t́nh bị gắn mác là dị ứng với thực phẩm, trong khi sự thực th́ điều đó không cần thiết v́ những trẻ này vẫn có khả năng chịu đựng các loại thực phẩm đó. Phụ huynh nên đưa con em đi kiểm tra tại các cơ sở y tế đáng tin cậy để biết chính xác t́nh h́nh của trẻ.
Những dấu hiệu cho thấy trẻ đang gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần
Tác giả: Huệ Trang
Tham vấn y khoa: Lê Thị Mỹ Duyên
.
Những dấu hiệu cho thấy trẻ đang gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần
Trẻ nhỏ có thể mắc phải những bệnh liên quan đến sức khỏe tâm thần như người lớn, tuy nhiên những dấu hiệu bệnh ở trẻ thường khiến cha mẹ rất khó nhận biết.
Có rất nhiều trẻ gặp vấn đề sức khỏe tâm thần mà không được điều trị thích hợp và kịp thời. V́ vậy phụ huynh nên biết những dấu hiệu cảnh báo của các bệnh liên quan đến tâm thần ở trẻ để kịp thời ngăn chặn và chữa trị.
Biểu hiện của trẻ gặp vấn đề về tâm thần có thể khác với người lớn trong cùng một loại bệnh. Chẳng hạn, trẻ bị trầm cảm thường dễ bị kích động hơn người lớn gặp trầm cảm, trẻ thường cảm thấy buồn hơn.
Một số bệnh liên quan đến sức khỏe tâm thần mà trẻ có thể gặp
•Lo âu. Trẻ nhỏ mắc phải chứng rối loạn lo âu sẽ có phản ứng lo sợ cũng như trở nên kích động khi gặp những t́nh huống nhất định;
•Rối loạn hành vi. Trẻ nhỏ mắc chứng rối loạn này có xu hướng phá vỡ những luật lệ thông thường và có hành vi quấy rối trật tự xă hội trong nhiều môi trường khác nhau, ví dụ như ở trường học;
•Rối loạn phát triển lan tỏa. Đây là trường hợp khi trẻ cảm thấy rối loạn trong suy nghĩ và không thể hiểu thế giới xung quanh bé;
•Rối loạn ăn uống. Trẻ mắc chứng rối loạn ăn uống có thể có những hành vi bất thường như phản ứng mạnh mẽ khi bị ép ăn;
•Rối loạn cảm xúc. Trẻ em gặp chứng rối loạn này sẽ thường cảm thấy buồn hay thay đổi cảm xúc nhanh chóng;
•Tâm thần phân liệt. Đây là một chứng rối loạn nghiêm trọng làm rối loạn khả năng nhận thức và suy nghĩ. Rối loạn Tic (rối loạn vận động) có triệu chứng là những cử động bất th́nh ĺnh và lặp đi lặp lại ở trẻ, những cử động này không có ư nghĩa.
Những dấu hiệu cảnh báo trẻ mắc bệnh tâm thần bao gồm:
•Thay đổi cảm xúc. Những cảm xúc buồn bă của trẻ không chỉ xuất hiện vào những ngày trẻ gặp chuyện buồn mà c̣n kéo dài hàng tuần sau đó. Những thay đổi tâm trạng thất thường này của trẻ có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ trong xă hội hay gia đ́nh, trường học. Chẳng hạn, trẻ không muốn chơi bóng hay tham gia tập luyện trong một thời gian dài. Những thay đổi hành vi có thể là dấu hiệu đáng chú ư của trẻ có bệnh tâm thần. Những thay đổi về hành vi cũng là một dấu hiệu báo động của bệnh tâm thần, ví dụ như trẻ thường xuyên đánh nhau hay có xu hướng muốn làm đau ai đó;
•Dễ cảm thấy lo âu. Đứa trẻ có chứng rối loạn lo âu có thể dễ bị lo lắng mà không có lư do cụ thể. Cha mẹ có thể nhận ra bé đang lo lắng khi có dấu hiệu tim đập nhanh hay thở nhanh, những dấu hiệu trên thường nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hoạt động sống thường ngày của trẻ;
•Khó tập trung. Trẻ có thể học không tốt khi ở trường do những vấn đề liên quan đến hiểu mặt chữ hay khả năng tập trung vào bài học;
•Giảm cân không rơ nguyên nhân. Đột ngột mất cảm giác ngon miệng, thường xuyên nôn mửa hay táo bón có thể là dấu hiệu của chứng rối loạn ăn uống;
•Trẻ nhỏ có vấn đề về tâm thần sẽ gặp những vấn đề liên quan đến thể chất khác. Sụt cân không rơ nguyên nhân hay gặp vấn đề về ăn uống là những dấu hiệu cảnh báo thường gặp nhất. Phản ứng của trẻ có bệnh về tâm thần sẽ khác so với người lớn, chẳng hạn trẻ có vấn đề về tâm thần có thể dễ xuất hiện bệnh đau đầu và đau dạ dày hơn xuất hiện cảm giác buồn bă và lo âu như người lớn. Một vài trẻ có thể tự gây tổn thương cho cơ thể ḿnh, hay c̣n gọi là chứng tự gây hại. Chúng có thể tự cắt hay đốt cơ thể của chính ḿnh, hay có ư nghĩ tự sát và muốn tự tử.
Bệnh liên quan đến tâm thần có thể ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe và thể chất của trẻ. V́ vậy, các bậc phụ huynh hăy quan sát con thật kỹ để có thể phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời.
Trẻ em có thể mắc những bệnh tâm lí thần kinh nào?
Tác giả: Vân Anh
Tham vấn y khoa: Lê Thị Mỹ Duyên
.
Trẻ em có thể mắc những bệnh tâm lí thần kinh nào?
Cũng như người lớn, trẻ em cũng có thể mắc những rối loạn tâm lí – thần kinh gây ảnh hưởng đến sự phát triển và tăng trưởng b́nh thường của chúng. Triệu chứng của bệnh tâm lí – thần kinh ở trẻ em thường không rơ ràng, do đó bệnh rất khó để chẩn đoán. Phần lớn các trường hợp trẻ bị bệnh là do di truyền, có nghĩa là khi sinh ra trẻ đă bị rối loạn tâm thần. Cha mẹ nên biết về tác hại của những loại bệnh tâm thần thường gặp ở trẻ, nguyên nhân và cách pḥng ngừa những bệnh đó để đảm bảo con ḿnh phát triển b́nh thường.
Những triệu chứng thông thường của bệnh tâm lí – thần kinh ở trẻ em là ǵ?
Rối loạn lo âu
Bệnh này cũng thường gặp ở người lớn, nhưng trẻ em lại có những triệu chứng khác. Nếu con bạn dễ bị sợ hăi, lo âu, khóc hoặc hét lên khi đối diện những vật hoặc sự việc nhất định, có thể đó là những triệu chứng của bệnh tâm thần. Trong những trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể có những dấu hiệu liên quan đến thể chất như tim đập nhanh hoặc đổ mồ hôi liên tục.
Hội chứng tăng động giảm chú ư (ADHD)
Những trẻ em bị mắc hội chứng tăng động giảm chú ư thường có những vấn đề trong việc chú ư, tập trung. Chúng dễ chán, thất vọng với những việc hoặc t́nh huống nhất định. Ngoài ra, chúng dường như không nghe lời và có xu hướng di chuyển liên tục.
Rối loạn ăn uống
Vấn đề này thường gặp ở trẻ mắc bệnh tâm lí – thần kinh. Chúng dường như không ăn và cũng không muốn ăn, thường có những cảm xúc hay thái độ chống đối mạnh mẽ đối với thức ăn.
Rối loạn khả năng học và giao tiếp
Những rối loạn này ảnh hưởng đến quá tŕnh lưu trữ và xử lư thông tin của trẻ. Trẻ em mắc bệnh này thường gặp vấn đề về phát âm, khả năng tŕnh bày ư kiến và suy nghĩ. Chúng rất khó học những điều mới và gặp khó khăn trong việc xử lư bất ḱ thông tin mới nào.
Rối loạn bài tiết
Trẻ em mắc phải các rối loạn này thường gặp vấn đề trong việc đi vệ sinh. Chúng không thể kiểm soát việc đi tiểu hiệu quả, dẫn đến chứng đái dầm.
Rối loạn cảm xúc
Sự rối loạn này liên quan đến tâm trạng và cảm xúc. Nó khiến trẻ dễ thay đổi tâm trạng một cách nhanh chóng và khó kiểm soát được cảm xúc. Rối loạn cảm xúc bao gồm bệnh trầm cảm và rối loạn lưỡng cực, thường đi kèm với cảm xúc buồn kéo dài.
Rối loạn phát triển lan tỏa (rối loạn phổ tự kỷ)
Đây là các rối loạn khiến cho trẻ em suy nghĩ lộn xộn và khó khám phá cũng như hiểu về thế giới chung quanh ḿnh. Bệnh cũng bao gồm ḱm hăm sự phát triển các kỹ năng cơ bản, chẳng hạn như giao tiếp hoặc tưởng tượng.
Tâm thần phân liệt là một bệnh rối loạn nghiêm trọng ở năo gây biến đổi một cách tiêu cực cách trẻ suy nghĩ, hành động, thể hiện t́nh cảm, nhận thức sự thật và ảnh hưởng tới người khác. Trẻ bị tâm thần phân liệt thường có vấn đề trong việc thực hiện chức năng trong cộng đồng, ở trường và trong các mối quan hệ.
Rối loạn vận động
Trẻ bị rối loạn vận động có thể thực hiện những động tác bất ngờ và vô nghĩa hoặc thốt ra âm thanh liên tục không kiểm soát được, chẳng hạn như nháy mắt hoặc ngoáy mũi nhiều lần mà không có mục đích. Mặc dù rối loạn vận động không nguy hiểm và chỉ là bệnh tạm thời những nó cũng gây ảnh hưởng cuộc sống thường ngày và các mối quan hệ của trẻ.
Rối loạn hành vi gây rối
Rối loạn hành vi gây rối khiến trẻ phá bỏ luật lệ và có những hành động quấy phá ở những nơi như trường học, ở nhà và những nơi tụ tập đông người.
Những rối loạn trên thường gặp ở trẻ nhưng chúng có thể được điều trị nếu bạn phát hiện bệnh sớm và đưa trẻ đi khám bác sĩ kịp thời. Việc chú ư quan sát trẻ nhiều hơn sẽ giúp bạn sớm phát hiện được những bất thường về hành vi của con bạn.
Nguyên nhân nào gây ra bệnh tâm lí – thần kinh ở trẻ?
Hiện không thể chỉ đích danh nguyên nhân gây ra các bệnh tâm thần ở trẻ. Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến những bệnh này, bao gồm di truyền, sinh học, chấn thương tâm lư và căng thẳng do môi trường:
•Tiền sử gia đ́nh: Trẻ sinh ra trong gia đ́nh có người bị bệnh tâm thân dễ mắc phải những rối loạn trên. Nguyên nhân có thể là do di truyền hoặc do môi trường sống;
•Sinh học: Giống như người lớn, nhiều bệnh rối loạn tâm thần ở trẻ liên quan đến sự bất thường chức năng ở vùng năo, nơi giữ vai tṛ điều chỉnh cảm xúc, suy nghĩ, nhận thức và hành vi. Chấn thương đầu đôi khi cũng dẫn tới sự thay đổi về tính cách và tâm trạng của trẻ;
•Tốn thương tâm lư: Nhiều rối loạn tâm thần ở trẻ có nguồn gốc từ tổn thương tâm lư như gặp vấn đề về cảm xúc, bị lạm dụng t́nh dục, sự mất mát sớm, như mất đi bố mẹ, và sự thiếu quan tâm;
•Căng thẳng gây ra do môi trường: Những sự việc căng thẳng hoặc chấn thương có thể gây ra bệnh tâm thần cho những trẻ dễ bị mắc bệnh.
Trẻ em như thế nào sẽ dễ mắc bệnh tâm lí – thần kinh?
Những yếu tố nguy cơ mắc bệnh tâm thần ở trẻ được phân thành 3 nhóm chính: cá nhân, gia đ́nh, và ngoại cảnh (trường học, hàng xóm, cộng đồng…).
Cá nhân
Trẻ sẽ có nguy cơ mắc bệnh tâm thần nếu bản thân có các yếu tố sau đây:
•Giới tính nữ;
•Dậy th́ sớm;
•Tính cách tự ti, nhút nhát hoặc nổi loạn, từng có hành vi chống đối xă hội;
•Lo âu;
•Luôn cảm thấy không an toàn;
•Thiếu kỹ năng xă hội, chẳng hạn như kỹ năng giao tiếp và xử lư vấn đề;
•Cần được hỗ trợ, che chở;
•Có vấn đề về cảm xúc lúc c̣n nhỏ;
•Rối loạn ứng xử;
•Sớm tiếp xúc với các chất gây nghiện như ma túy, cần sa;
•Chấn thương đầu;
•Lúc nhỏ tiếp xúc nhiều với ch́ hoặc thủy ngân (độc tố thần kinh).
Trẻ cũng sẽ có nguy cơ bị mắc bệnh tâm thần nếu được sinh ra trong gia đ́nh có các yếu tố sau:
•Bố hoặc mẹ bị trầm cảm;
•Xung đột giữa bố/mẹ và con cái;
•Nuôi dạy không tốt;
•Môi trường gia đ́nh tiêu cực (bố/mẹ làm dụng thuốc, nghiện thuốc…);
•Trẻ sinh ra trong gia đ́nh chỉ có bố hoặc mẹ (thường th́ bé gái dễ mắc bệnh tâm lí – thần kinh hơn trong trường hợp này);
•Bố mẹ ly dị;
•Bố mẹ thường xuyên căi nhau;
•Bố/mẹ thường bị lo âu;
•Mâu thuẫn gia đ́nh giữa bố mẹ và con cái hoặc giữa anh chị em trong gia đ́nh;
•Bố mẹ bị thất nghiệp;
•Thiếu sự giám sát của người lớn;
•Rối loạn chức năng gia đ́nh;
•Trong gia đ́nh có người bị tâm thần phân liệt;
•Trẻ bị lạm dụng t́nh dục.
Yếu tố ngoại cảnh (trường học, hàng xóm, cộng đồng)
Ngoài yếu tố gia đ́nh và bản thân trẻ, môi trường ngoại cảnh cũng có thể tác động đến tâm lư trẻ dẫn đến trẻ dễ mắc bệnh tâm thần, bao gồm:
•Bị bạn bè cô lập;
•Trải qua những t́nh huống căng thẳng;
•Thành tích học tập kém;
•Nghèo khổ, cảm thấy thua kém bạn bè;
•Bạo lực học đường;
•Không quan tâm đến việc học hành;
•Gây gổ, đánh nhau với bạn bè đồng trang lứa;
•Chơi với những bạn bè sử dụng ma túy;
•Sống ở khu đô thị;
•Mất đi các mối quan hệ hoặc bạn bè.
Những dấu hiệu cảnh báo trẻ bị mắc bệnh tâm lí – thần kinh là ǵ?
Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo con bạn có thể mắc bệnh tâm thần:
•Tự thu ḿnh lại, có cảm giác buồn bă kéo dài hơn 2 tuần hoặc thay đổi tâm trạng nghiêm trọng dẫn đến những vấn đề ở nhà và ở trường;
•Dễ bị choáng ngợp, lo âu không rơ nguyên nhân. Thường xuyên lo lắng hoặc sợ hăi điều ǵ đó. Có những triệu chứng vật lư như tăng nhịp tim, khó thở;
•Đột ngột thay đổi hành vi một cách mạnh mẽ khó kiểm soát;
•Khó tập trung hoặc ngồi yên một chỗ, điều này sẽ dẫn tới kết quả học tập kém;
•Bỗng dưng chán ăn hoặc cố gắng giảm cân, thường xuyên nôn ói hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng để đẩy thức ăn ra khỏi cơ thể;
•Thường xuyên đau đầu và đau bụng;
•Tự làm tổn thương chính ḿnh, tự tử hoặc cố gắng t́m cách tự tử. Tự hành hạ bản thân ḿnh bằng cách cắt tay hoặc làm bỏng chính ḿnh;
•Mượn ma túy hoặc rượu để giải tỏa cảm xúc.
Những xét nghiệm và chẩn đoán nào giúp xác định trẻ bị bệnh tâm lí – thần kinh?
Cũng như người lớn, bệnh tâm lí – thần kinh ở trẻ được chẩn đoán dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng, tuy nhiên việc này khá khó. Những hành vi được coi là triệu chứng của bệnh như sự nhút nhát, lo âu, thói quen ăn uống ḱ lạ hoặc đột nhiên mất b́nh tĩnh. Những hành vi này sẽ trở thành triệu chứng khi chúng xảy ra thường xuyên, kéo dài hoặc gây ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống của trẻ và gia đ́nh.
Nếu những triệu chứng này xuất hiện, bác sĩ sẽ bắt đầu đánh giá bằng cách t́m hiểu về tiền sử bệnh và thăm khám. Mặc dù không có xét nghiệm cụ thể để chấn đoán bệnh này ở trẻ, bác sĩ có thể dùng những kĩ thuật chẩn đoán khác nhau như chụp năo, xét nghiệm máu để loại trừ những bệnh khác và những tác dụng phụ của thuốc gây rối loạn tâm thần ở trẻ.
Nếu không t́m được bất ḱ bệnh nào, trẻ sẽ được đưa đến các nhà tâm lư chuyên về tuổi vị thành niên, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe để chẩn đoán và điều trị bệnh tâm thần ở trẻ em và trẻ vị thành niên. Họ sẽ thiết kế những buổi phỏng vấn chuyên biệt và dùng những công cụ đánh giá để xác định bệnh tâm thần ở trẻ. Các bác sĩ dựa trên chẩn đoán trong báo cáo về triệu chứng của trẻ và quan sát thái độ và hành vi của trẻ. Họ thường phải dựa vào báo cáo của cha mẹ, thầy cô và những người khác v́ trẻ thường gặp khó khăn trong việc giải thích vấn đề và những triệu chứng của chúng. Sau đó, bác sĩ sẽ xác định rối loạn tâm thần ở trẻ có những triệu chứng trên.
Các phương pháp điều trị tâm thần ở trẻ em là ǵ?
Cũng như những rối loạn y khoa khác, bệnh tâm thần ở trẻ có thể được chữa khỏi. Những phương pháp điều trị bệnh này bao gồm các loại thuốc, liệu pháp tâm lư và phương pháp sáng tạo. Các chuyên gia cũng đang t́m kiếm những phương pháp điều trị cụ thể cho từng loại bệnh tâm thần ở trẻ. Ngày nay, bác sĩ thường cho trẻ dùng thuốc để điều trị bệnh tâm thân, cách dùng cũng giống như ở người lớn những phải điều chỉnh liều cho trẻ. Sau đây là những phương pháp điều trị bệnh tâm thần ở trẻ thường được sử dụng:
•Các loại thuốc: Các loại thuốc thường được sử dụng để điều trị bệnh tâm thần cho trẻ bao gồm thuốc chống loạn thần, thuốc giải lo âu, thuốc chống trầm cảm và một số thuốc giúp ổn định tâm trạng;
•Liệu pháp tâm lư: Liệu pháp này là một loại tư vấn nhằm giải quyết những cảm xúc của bệnh nhân tâm thần. Đây là quá tŕnh các chuyên gia giúp trẻ đối diện với bệnh tật, thường bằng cách nói chuyện về các phương pháp giúp trẻ hiểu và đối mặt với các triệu chứng. Những liệu pháp tâm lư thường được dùng là liệu pháp ủng hộ, nhận thức hành vi, tương tác cá nhân, tập thể, và gia đ́nh;
•Liệu pháp sáng tạo: Gồm những liệu pháp nghệ thuật, chơi đùa rất hữu ích cho trẻ bị bệnh tâm thần, đặc biệt là trẻ gặp vấn đề trong thể hiện cảm xúc và suy nghĩ.
Nếu bạn thấy những triệu chứng trên kéo dài ở trẻ, th́ có thể con bạn đang bị mắc bệnh rối loạn tâm thần. Bệnh này không đáng lo ngại. Thực sự có khá nhiều phương pháp hiệu quả để điều trị rối loạn tâm thần ở trẻ. Bạn nên hỏi ư kiến bác sĩ, chuyên gia thay v́ chờ đợi những triệu chứng đó biến mất
Rối loạn tâm thần là một trong những bệnh phổ biến nhất hiện nay, gây ra khoảng 14% gánh nặng bệnh tật toàn cầu. Bạn có biết, chỉ tính riêng những bệnh tâm thần thường gặp nhất như trầm cảm, động kinh, tâm thần phân liệt đă có hơn 14 triệu người mắc do stress, áp lực công việc… T́nh trạng này cũng là gánh nặng vô cùng lớn ở Việt Nam. Hăy cùng Hello Bacsi t́m hiểu những số liệu về thực trạng rối loạn tâm thần ở Việt Nam thông qua infographic dưới đây.
Bệnh sỏi bàng quang và chế độ dinh dưỡng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Việc bệnh tiến triển hay thuyên giảm sẽ phụ thuộc vào thói quen ăn uống của bạn.
Có bao giờ bạn tự hỏi người bị sỏi bàng quang nên ăn ǵ? Hoặc những thực phẩm nào tại nhà có thể giúp điều trị bệnh sỏi bàng quang? Hăy cùng dành chút thời gian để t́m hiểu vấn đề này nhé.
Chế độ dinh dưỡng dành cho người bệnh sỏi bàng quang
Người bị sỏi bàng quang nên ăn uống như thế nào?
Nhiều người thường thắc mắc bị sỏi bàng quang nên ăn ǵ? Thực tế, một số lưu ư về chế độ ăn uống sau sẽ giúp bạn sống khỏe với bệnh sỏi bàng quang.
Sử dụng thực phẩm lành mạnh và ít chất béo
hải sản tốt cho người bệnh sỏi bàng quang
Hải sản tốt cho người bệnh sỏi bàng quang
Chế độ ăn uống lành mạnh không chỉ giúp pḥng ngừa mà c̣n ngăn bệnh tiến triển. Bạn nên lựa chọn những thực phẩm ít chất béo và tốt cho sức khỏe như trái cây, rau củ quả và ngũ cốc. Cố gắng bổ sung những thực phẩm này vào các bữa ăn hàng ngày. Ngoài ra, bạn cũng nên dùng một số thực phẩm sau:
•Sữa tách béo hoặc ít béo
•Các loại thịt nạc như thịt gia cầm, thịt ḅ hoặc thịt heo thăn
•Hải sản
Một lưu ư khác là các món chiên xào thường có nhiều dầu, điều này sẽ không tốt cho người bệnh. Tốt nhất là bạn hăy chuyển sang ăn các món hấp, luộc hoặc nướng để bảo vệ sức khỏe nhé.
Theo các chuyên gia, bữa ăn của người bệnh phải có nhiều chất xơ. Họ khuyến nghị phụ nữ nên bổ sung chất xơ từ 21 – 25g/ngày. Đối với nam giới, mức cần thiết là 30 – 38g/ngày.
Uống nhiều nước
người bệnh nên uống nhiều nước
Người bệnh sỏi bàng quang nên uống nhiều nước
Các chuyên gia sức khỏe cho rằng uống không đủ nước mỗi ngày có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe bàng quang và làm tăng sự h́nh thành của sỏi bàng quang. Nước giúp loại bỏ cặn bă, chất độc ra khỏi thận và bàng quang. Tuy nhiên, không phải uống rất nhiều nước sẽ tốt cho sức khỏe mà bạn cần bổ sung nước đúng cách. Tùy vào thể trạng, giới tính, cân nặng, độ tuổi và mức độ hoạt động, lượng nước mỗi người cần uống sẽ khác nhau.
Bên cạnh những thực phẩm nên ăn, bạn cũng cần tránh xa một số thực phẩm có thể làm bệnh sỏi bàng quang nặng hơn, như:
Thực phẩm giàu vitamin C và axit
Không nên uống nhiều vitamin C khi bị sỏi
Không nên dùng nhiều vitamin C khi bị bệnh sỏi bàng quang
Axit và vitamin C sẽ chuyển đổi thành oxalate khi vào trong cơ thể. Tiêu thụ quá nhiều những thực phẩm giàu hai chất này sẽ khiến nồng độ oxalate trong nước tiểu quá nhiều. Oxalate kết hợp với canxi sẽ gây tích tụ và h́nh thành sỏi canxi.
Thực phẩm có nhiều oxalate
Chocolate không tốt cho người sỏi
Chocolate không tốt cho người bệnh sỏi bàng quang
Nếu bạn ăn quá nhiều thực phẩm oxalate cũng có nguy cơ tăng mắc sỏi bàng quang. Do đó, hăy hạn chế dùng những thực phẩm nhiều oxalate sau:
•Hành tây (hành ba rô)
•Cần tây
•Khoai lang
•Bí
•Đậu bắp
•Đậu hũ
•Chocolate hoặc bột ca cao…
Muối và thực phẩm giàu canxi
hạn chế ăn nhiều muối khi bị sỏi bàng quang
Hạn chế ăn nhiều muối khi bị bệnh sỏi bàng quang
Muối có chứa nhiều cặn và khoáng chất. Do đó, nếu ăn nhiều muối sẽ làm bạn tăng nguy cơ h́nh thành sỏi. Ngoài ra, bạn cũng cần hạn chế những thực phẩm chứa nhiều canxi v́ có thể khiến sỏi phát triển lớn thêm. Điều này sẽ gây tổn thương bàng quang và nguy hiểm đến sức khỏe
Bên cạnh chế độ dinh dưỡng giúp pḥng và ngăn chặn bệnh tiến triển, một số thực phẩm có thể giúp chữa trị sỏi bàng quang. Tuy nhiên, bạn hăy tham khảo ư kiến bác sĩ trước khi thực hiện các phương pháp dưới đây v́ cơ địa mỗi người sẽ khác nhau.
•Trị sỏi bằng quả dứa. Theo các chuyên gia, rễ dứa có tác dụng lợi tiểu, chữa sỏi tiết niệu và các loại sỏi khác.
•Trị sỏi bằng trà hạt dưa hấu. Đối với các sỏi nhỏ, trà hạt dưa hấu tươi có thể giúp loại bỏ sỏi thận.
•Nước ép táo. Nước ép táo có thể phá vỡ sỏi và ngăn chúng không phát triển thêm.
Chúng ta đều biết rằng nguyên nhân gây bệnh sỏi bàng quang là do thói quen ăn uống không lành mạnh. Tuy nhiên, nếu bạn biết cách ăn uống lành mạnh và tránh xa những thực phẩm không tốt, việc kiểm soát bệnh sỏi bàng quang sẽ không c̣n khó khăn.
Xét nghiệm nội soi bàng quang để chẩn đoán bệnh đường tiết liệu
Tác giả: Hoàng Trí
Tham vấn y khoa: BS. Nguyễn Thường Hanh
.
Xét nghiệm nội soi bàng quang để chẩn đoán bệnh đường tiết niệu
Xét nghiệm nội soi bàng quang là thủ thuật xâm lấn giúp bạn phát hiện sớm các bệnh lư tiết niệu, sinh thiết và điều trị bệnh.
Dưới đây bạn hăy cùng t́m hiểu nội soi bàng quang là ǵ, quy tŕnh thực hiện và các vấn đề thường gặp nhé!
Xét nghiệm nội soi bàng quang là ǵ?
Nội soi bàng quang (cystoscopy) là phương pháp xét nghiệm giúp chẩn đoán can thiệp để quan sát bên trong bàng quang hoặc niệu đạo (ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra bên ngoài cơ thể). Xét nghiệm này được sử dụng để chẩn đoán và điều trị các t́nh trạng y tế ảnh hưởng đến các cơ quan này.
Bác sĩ sẽ sử dụng một ống mỏng (ống soi bàng quang – cystoscope) đưa vào lỗ tiểu, luồn qua niệu đạo và đi đến bàng quang. Trên ống soi có gắn một máy ảnh nhỏ chuyển tiếp nguồn cấp dữ liệu video trực tiếp đến màn h́nh để bác sĩ có thể quan sát và chẩn đoán.
Nội soi bàng quang được sử dụng để chẩn đoán các triệu chứng liên quan đến niệu đạo hoặc bàng quang nhằm xác định nguyên nhân gây ra các vấn đề như:
•Đau khi đi tiểu
•Đi tiểu thường xuyên
•Đau vùng xương chậu
•Có máu trong nước tiểu
•Nhiễm trùng bàng quang tái phát
•Bí tiểu – bàng quang chứa đầy nước tiểu nhưng không thể tiểu được
Nội soi bàng quang là phương pháp xâm lấn thường được thực hiện sau khi phát hiện sự bất thường của niệu đạo hoặc bàng quang ở các xét nghiệm không xâm lấn như X-quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT). Phương pháp này cung cấp h́nh ảnh rơ ràng để bác sĩ chẩn đoán chính xác t́nh trạng.
Nhờ vào các h́nh ảnh bên trong niệu đạo và bàng quang, bác sĩ có thể xác định được các bất thường về cấu trúc, các khu vực viêm, tăng trưởng hoặc loét bất thường và chẩn đoán một số t́nh trạng khác bao gồm:
•Hẹp niệu đạo
•Sỏi bàng quang
•Ph́ đại tuyến tiền liệt
•Viêm bàng quang kẽ (Interstitial cystitis)
•Tăng trưởng mô bất thường hoặc ung thư
•Loét bên trong niệu đạo hoặc bàng quang
Việc chẩn đoán không chỉ đơn giản quan sát bên trong mà đôi lúc bác sĩ có thể lấy một mẫu mô bất thường để sinh thiết trong suốt quá tŕnh mới có thể đánh giá được. Máy soi bàng quang thường được trang bị một công cụ chuyên biệt để có thể lấy mẫu.
Nếu bác sĩ thông báo t́nh trạng của bạn cần phải sinh thiết, điều này không có nghĩa là bạn bị ung thư. Phương pháp sinh thiết c̣n được sử dụng để kiểm tra các khu vực nhiễm trùng, viêm và sự tăng trưởng tế bào lành tính.
Khi nội soi bàng quang với mục đích điều trị, bác sĩ sẽ thực hiện phương pháp này để loại bỏ các tăng trưởng tế bào nhỏ, sỏi bàng quang hoặc điều trị hẹp niệu đạo.
Quá tŕnh thực hiện xét nghiệm nội soi bàng quang
Quá tŕnh thực hiện nội soi bàng quang bao gồm 3 bước:
1. Chuẩn bị trước khi nội soi
nội soi bàng quang
Nếu bạn chuẩn bị nội soi bàng quang, bác sĩ sẽ thảo luận về những thủ tục ban đầu. Bác sĩ có thể cân nhắc sinh thiết hoặc điều trị ngay trong quá tŕnh thực hiện tùy thuộc vào t́nh trạng, đồng thời cung cấp thông tin về kế hoạch thực hiện.
• Địa điểm: Tùy thuộc vào độ phức tạp t́nh trạng của bạn và kết quả của các xét nghiệm sơ bộ, hầu hết các thủ tục nội soi bàng quang được thực hiện trong pḥng khám của bác sĩ với thuốc gây tê tại chỗ.
Tuy nhiên, nhiều trường hợp thủ thuật nghiêm trọng mất nhiều thời gian hơn b́nh thường hoặc có thể liên quan đến việc cắt bỏ mô hay điều trị hẹp niệu đạo. Khi đó, bạn cần thực hiện nội soi bàng quang bằng thuốc gây mê toàn thân tại bệnh viện hoặc trung tâm phẫu thuật.
• Thời gian: Nếu bạn được thực hiện nội soi bàng quang tại pḥng khám bác sĩ, bạn có thể mất khoảng 1 tiếng. Nếu thực hiện xét nghiệm gây mê toàn thân, dự kiến có thể mất khoảng nửa ngày tại bệnh viện hoặc trung tâm phẫu thuật.
Xét nghiệm nội soi bàng quang thường mất khoảng 10 đến 30 phút để thực hiện. Thời gian có thể thay đổi tùy thuộc vào t́nh trạng, bác sĩ có thể cung cấp cho bạn ước tính thời gian cụ thể hơn dựa trên các triệu chứng và xét nghiệm h́nh ảnh sơ bộ.
• Quần áo: Trong quá tŕnh xét nghiệm tại bệnh viện, bạn sẽ mặc quần áo do bệnh viện cung cấp, không mang vớ và đồ lót. Đồng thời, bạn cũng cần phải tẩy trang, chùi sạch sơn móng tay, móng chân trước khi xét nghiệm.
• Ăn uống: Nếu bạn sử dụng biện pháp gây mê toàn thân, bạn cần kiêng thực phẩm và đồ uống trong khoảng 6 đến 8 giờ trước khi làm thủ thuật.
• Dùng thuốc: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh trước và sau khi làm thủ thuật nếu bạn bị nhiễm trùng đường tiểu (UTI) hoặc hệ thống miễn dịch yếu. Bạn cũng có thể cần phải lấy mẫu nước tiểu trước khi xét nghiệm.
• Gây mê, gây tê: Nhiều người thường lo lắng nội soi bàng quang có đau không. Tùy thuộc vào t́nh trạng, bác sĩ sẽ thảo luận với bạn về loại thuốc thực hiện trong quá tŕnh xét nghiệm để giảm đau:
– Gây tê cục bộ (Local anesthesia): Bạn sẽ vẫn tỉnh táo trong quá tŕnh thực hiện, ăn uống và về nhà b́nh thường sau khi hoàn thành.
– Gây mê toàn thân (General anesthesia): Bạn sẽ mất ư thức hoàn toàn trong quá tŕnh soi bàng quang, bạn cần phải nhịn ăn trong vài giờ trước khi thực hiện thủ thuật.
– Gây tê vùng (Regional anesthesia): Trường hợp này, bạn có thể sẽ được tiêm thuốc tê cột sống để làm tê toàn bộ phần dưới của cơ thể.
Trước khi xét nghiệm nội soi bàng quang, bạn sẽ được yêu cầu điền vào một số biểu mẫu liên quan đến thủ thuật bao gồm chi phí thanh toán, bảo hiểm, sự đồng ư thực hiện…
Sau khi hoàn thành các thủ tục trước khi xét nghiệm, bạn sẽ được yêu cầu đi tiểu để làm rỗng bàng quang, cởi quần áo từ thắt lưng trở xuống và mặc áo choàng phẫu thuật. Bác sĩ sẽ cân nhắc dùng thuốc gây tê cục bộ hoặc thuốc gây mê toàn thân.
• Thuốc gây tê cục bộ: Thuốc gây tê cục bộ được sử dụng cho nội soi bàng quang thường ở dạng gel hoặc dạng thạch gây tê niệu đạo. Bác sĩ sau khi sử dụng sẽ đợi một vài phút để thuốc tê có hiệu quả rồi bắt đầu đặt ống soi.
• Thuốc gây mê toàn thân: Trường hợp dùng thuốc gây mê toàn thân, bạn sẽ được dùng thuốc qua đường tĩnh mạch. Bạn cũng sẽ được kiểm tra lượng oxy và đo nhịp tim trong suốt quy tŕnh thực hiện.
Ống soi bàng quang sẽ được đưa vào lỗ tiểu thông qua niệu đạo đi đến bàng quang. Bác sĩ có thể sử dụng một ống soi mềm linh hoạt hoặc một ống soi cứng thường có cùng kích thước.
• Ống soi bàng quang mềm: Có tính linh hoạt, dẻo, ít gây khó chịu hơn, thường dùng để quan sát bên trong bàng quang.
• Ống soi bàng quang cứng: Cấu tạo cứng với nhiều thấu kính giúp quan sát h́nh ảnh rơ ràng hơn, có thể lấy mẫu mô xét nghiệm hoặc thực hiện điều trị loại bỏ sỏi.
Nội soi bàng quang có thể sử dụng tia sáng trắng hoặc xanh để quan sát bàng quang và niệu đạo. Tia sáng xanh có thể giúp dễ dàng phát hiện ung thư bàng quang hơn. Bác sĩ sau đó sẽ làm đầy bàng quang với nước vô trùng qua ống soi để giúp quan sát dễ dàng hơn, bạn có thể cảm thấy mắc tiểu hay áp lực ở bàng quang.
Nếu nhận thấy sự tăng trưởng mô bất thường, bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết ngay trong quá tŕnh nội soi bàng quang. Để lấy mẫu mô thường chỉ mất vài giây, bạn có thể cảm thấy buốt nhẹ hoặc cảm giác như chuột rút.
Quá tŕnh nội soi bàng quang thường mất khoảng 30 phút hoặc ít hơn, nếu thực hiện sinh thiết hoặc điều trị loại bỏ sỏi bàng quang, hẹp niệu đạo sẽ mất nhiều thời gian hơn.
3. Sau khi thực hiện nội soi
nội soi bàng quang
Sau khi thực hiện xong, bạn sẽ được xuất viện khi đă được kiểm tra có thể đi tiểu b́nh thường. Nếu bạn gây mê toàn thân sẽ mất khoảng một tiếng để cảm thấy tỉnh táo hơn. Bác sĩ sẽ kiểm tra bạn có thể tự đi lại và có người thân đưa về hay không mới cho phép bạn xuất viện.
Bác sĩ sẽ thảo luận kết quả chẩn đoán nội soi bàng quang và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Trong trường hợp sinh thiết sẽ được gửi mẫu về pḥng thí nghiệm và có kết quả sau vài ngày.
Vấn đề thường gặp khi xét nghiệm nội soi bàng quang
Triệu chứng thường gặp sau khi thực hiện thủ thuật là cảm giác nóng rát khi đi tiểu trong 2 – 3 ngày. Khi bạn sinh thiết có thể xuất hiện máu trong nước tiểu, do đó bạn cần đi tiểu thường xuyên hơn b́nh thường v́ máu trong bàng quang có thể đông lại và tạo ra sự tắc nghẽn.
Ngoài ra, bạn có thể gặp một số biến chứng sau đây:
• Sưng niệu đạo (viêm niệu đạo): Đây là biến chứng phổ biến nhất gây khó khăn khi đi tiểu. Nếu bạn không thể đi tiểu trong hơn 8 giờ sau khi làm thủ thuật, bạn hăy liên hệ với bác sĩ.
• Nhiễm trùng: Trong những trường hợp hiếm gặp, vi trùng xâm nhập vào đường tiết niệu và gây nhiễm trùng. Các triệu chứng có thể bao gồm sốt, nước tiểu có mùi lạ, buồn nôn và đau lưng dưới. Bạn nên đến gặp bác sĩ để được chỉ định dùng thuốc kháng sinh.
• Chảy máu: Trong một số trường hợp có thể xảy ra t́nh trạng xuất huyết nặng, bạn nên liên hệ bác sĩ sớm nếu gặp vấn đề này.
Bạn cũng nên đến gặp bác sĩ nếu bạn gặp t́nh trạng:
•Sốt cao hơn 38,5 độ C
•Đau bụng và buồn nôn
•Không thể đi tiểu sau khi nội soi
•Đau hoặc rát khi đi tiểu kéo dài hơn 2 ngày
•Có máu đỏ tươi hoặc cục máu đông trong nước tiểu
Để giảm bớt cảm giác khó chịu sau khi thực hiện nội soi bàng quang, bạn có thể thử áp dụng các cách sau đây:
• Dùng khăn ấm: Bạn có thể đặt một chiếc khăn ướt và ấm trên lỗ tiểu để giúp giảm đau, lặp lại khi cần thiết.
• Tắm nước ấm: Bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn tránh tắm, do đó bạn nên hỏi rơ bác sĩ trước khi thực hiện.
• Uống nước: Việc rửa sạch bàng quang có thể làm giảm kích ứng, v́ vậy bạn nên uống khoảng 500ml nước/giờ trong hai giờ đầu sau khi nội soi bàng quang.
• Dùng thuốc: Bạn có thể dùng thuốc giảm đau khi cần như acetaminophen hoặc ibuprofen dưới sự chỉ định của bác sĩ.
Bạn hoàn toàn có thể ngăn ngừa biến chứng khi hiểu rơ nội soi bàng quang là ǵ, quy tŕnh thực hiện và cách xử lư các vấn đề. Nội soi bàng quang có đau không c̣n phụ thuộc vào việc bạn phối hợp với bác sĩ khi thực hiện. Nếu bạn đă chuẩn bị tâm lư và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn khi thực hiện xét nghiệm này.
Hàng rào máu năo: “Vị thần bảo hộ” hay “kẻ ngáng đường”?
Tác giả: Hoàng Trí
Tham vấn y khoa: BS. Nguyễn Thường Hanh
.
Hàng rào máu năo: “Vị thần bảo hộ” hay “kẻ ngáng đường”?
Cùng với hộp sọ, hàng rào máu năo là một trong những yếu tố giúp bảo vệ năo bộ tránh khỏi những tổn thương bên ngoài và bên trong cơ thể. Tuy nhiên, đôi lúc “vị thần bảo hộ” này cũng trở thành “kẻ ngáng đường” gây khó khăn cho bác sĩ điều trị!
Bạn hăy cùng t́m hiểu về hàng rào máu năo để khám phá những bí ẩn của “vị thần bảo hộ” này nhé!
Hàng rào máu năo là ǵ?
Bộ năo là một trong những cơ quan có ư nghĩa quan trọng nhất của cơ thể, con người đă trải qua nhiều quá tŕnh tiến hóa để bảo vệ nó khỏi những tổn thương. Đầu tiên là chiếc hộp sọ dày 7mm bảo bọc bên ngoài. Bên cạnh đó là lớp chất lỏng bảo vệ – được biết đến là dịch năo tủy t́m thấy trong năo và tủy sống, và một màng bảo vệ gọi là màng năo (meninges). Đây là hai yếu tố cung cấp thêm khả năng pḥng thủ cho năo chống lại chấn thương vật lư.
Hàng rào máu năo (blood brain barrier) là một yếu tố song song vô cùng quan trọng giúp bảo vệ năo bộ, đây là một rào cản giữa các mạch máu năo (mao mạch) và các tế bào, thành phần khác tạo nên mô năo. Trong hộp sọ, màng năo và dịch năo tủy giúp bảo vệ chống lại tổn thương vật lư, hàng rào năo bộ cung cấp sự bảo vệ chống lại mầm bệnh và độc tố có thể có trong máu của bạn.
Hàng rào máu năo được phát hiện vào cuối thế kỷ XIX, khi bác sĩ người Đức Paul Ehrlich tiêm thuốc nhuộm vào máu của một con chuột. Kết quả cho thấy thuốc nhuộm xâm nhập vào tất cả các mô ngoại trừ năo và tủy sống. Người ta cho rằng hệ thống mạch máu là một rào cản tồn tại giữa năo và máu. Măi đến năm 1960, các nhà nghiên cứu mới có thể xác định lớp vật lư của hàng rào năo bộ bằng cách sử dụng kính hiển vi điện tử.
2. Cấu tạo hàng rào máu năo
hàng rào máu năo
Hàng rào máu năo được cấu tạo chủ yếu gồm các tế bào nội mô (endothelial cell) liên kết chặt chẽ với nhau. Đồng thời c̣n có 2 loại tế bào khác là tế bào ngoại mạch (pericyte) và tế bào h́nh sao (astroglia) có chức năng h́nh thành và phát triển của hàng rào năo bộ.
Các tế bào nội mô ở năo liên kết chặt chẽ với nhau nhằm hạn chế sự di chuyển các chất từ máu vào năo. Ở các bộ phận khác của cơ thể, tế bào nội mô của mao mạch không có đặc tính này.
Hàng rào máu năo với cấu tạo khoảng cách chặt chẽ chỉ cho phép các phân tử nhỏ, phân tử ḥa tan trong chất béo và một số chất khí tự do đi qua thành mao mạch và vào mô năo. Một số phân tử lớn hơn, chẳng hạn như glucose và oxy, có thể xâm nhập thông qua các protein vận chuyển, hoạt động giống như các cánh cửa đặc biệt chỉ mở cho các phân tử cụ thể. Một số tế bào như đại thực bào đóng vai tṛ chống lại nhiễm trùng cũng có thể đi qua hàng rào năo bộ.
Các thành phần khác bao quanh các tế bào nội mô của mạch máu tuy không liên quan đến việc ngăn chặn các chất từ máu đến năo, nhưng có chức năng giao tiếp với các tế bào tạo rào cản để thay đổi cách chọn lọc của hàng rào máu năo.
Hàng rào máu năo có 2 chức năng cơ bản bao gồm:
•Cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho năo
•Bảo vệ chống lại độc tố, mầm bệnh có thể gây hại, nhiễm trùng năo
Chức năng khác của hàng rào năo bộ là giúp duy tŕ ổn định mức độ hormone, chất dinh dưỡng và nước trong năo.
Một số yếu tố có thể làm tổn hại hàng rào năo bộ như nhiễm trùng vi khuẩn ở bệnh viêm màng năo mô cầu. Vi khuẩn năo mô cầu có thể liên kết với thành nội mô, khiến các mối nối giảm bớt tính chặt chẽ. Do đó, hàng rào năo bộ trở nên xốp hơn, cho phép vi khuẩn và các chất độc khác xâm nhập vào mô năo, có thể dẫn đến viêm và đôi khi gây tử vong.
Chức năng của rào cản máu năo này cũng có thể suy giảm do một số điều kiện, ví dụ, trong bệnh đa xơ cứng, hàng rào năo bộ bị ảnh hưởng và cho phép các tế bào bạch cầu xâm nhập vào năo và tấn công các chức năng gửi tín hiệu của tế bào năo (tế bào thần kinh) đến một tế bào khác. Điều này sẽ gây ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh năo bộ.
Những nguyên nhân có thể khiến hàng rào máu năo bị tổn thương bao gồm chấn thương sọ năo, thiếu máu, áp xe, khối u, ung thư… Các tổn thương này có thể gây ra phù năo và các vấn đề nghiêm trọng khác do chất trong máu có thể thâm nhập vào vùng tổn thương.
4. Cách vượt qua hàng rào máu năo
hàng rào máu năo
Nh́n chung, hàng rào năo bộ mang lại hiệu quả trong việc ngăn chặn các chất không mong muốn đến năo. Tuy nhiên, đây đồng thời lại là một nhược điểm v́ phần lớn các phương pháp điều trị các vấn đề về năo bằng thuốc không dễ dàng vượt qua rào cản, gây trở ngại rất lớn khi điều trị các bệnh rối loạn thần kinh.
Có 2 cách để vượt qua hàng rào năo bộ bao gồm thuốc và sóng siêu âm.
Sử dụng thuốc
Cách này đánh lừa hàng rào năo bộ cho phép truyền thuốc đến, cách tiếp cận này được gọi là biện pháp “con ngựa thành Troia” (trojan horse approach). Phương pháp này có nghĩa là thuốc được hợp nhất với một phân tử có thể vượt qua hàng rào năo bộ thông qua một protein vận chuyển.
Dùng sóng siêu âm
Sóng siêu âm có thể giúp mở tạm thời hàng rào máu năo. Nghiên cứu ở một con chuột mắc bệnh Alzheimer chỉ ra rằng việc sử dụng siêu âm để mở hàng rào năo bộ có thể cải thiện nhận thức và giảm lượng mảng bám độc hại tích tụ trong năo. Sóng siêu âm kết hợp với bong bóng hiển vi (gas microbubble) giúp tạm thời mở hàng rào năo bộ một cách an toàn và không làm hỏng năo.
Siêu âm là một công cụ đầy hứa hẹn vượt qua hàng rào máu năo giúp cải thiện việc cung cấp thuốc lên năo. Phương pháp này vẫn đang được xem xét tính khả thi, độ an toàn và hiệu quả. Đây là kỹ thuật mới có thể giúp điều trị khối u năo và các rối loạn khác bao gồm bệnh Alzheimer, Parkinson và các t́nh trạng thần kinh khác.
Hàng rào máu năo được coi là “vị thần bảo hộ” cho bộ năo, nhưng trong một số trường hợp lại là “kẻ ngáng đường” trong quá tŕnh điều trị các bệnh về năo. V́ thế, bạn hăy hạn chế pḥng tránh những tác nhân gây hại, đồng thời có chế độ ăn tốt cho năo bộ và hệ thần kinh nhé!
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
