HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
KHI BỊ CÔN TRÙNG, ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI CẮN TRONG LÚC SINH HOẠT NGOÀI TRỜI Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập (adverse consequences), và những sinh vật (critters) sống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi .
Cho dù không có vấn đề gì khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm gì để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ .
I) BỊ CÔN TRÙNG, LOÀI VẬT VÀ NGƯỜI CẮN
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung bình. Điều quan trọng là biết làm gì, làm thế nào để trị liệu, và khi nào thì cần tìm kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
1) BÒ CẠP CẮN (SCORPION BITES)
Bò cạp là loại côn trùng nhiều chân có hình dạng giống tôm hùm (lobster-like arthoropods) nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ngòi / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được tìm thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico (nước Mễ Tây Cơ). Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức (immediate pain), nóng rát (burning), sưng tấy chút chút (minor swelling) và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran (tingling sensation).
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết bò cạp cắn:
1. Rửa vùng bị bò cạp cắn bằng xà phòng / xà bông và nước
2. Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị bò cạp cắn trong vòng 10 phút , nếu cần thiết thì lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
3. Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc (the Poison Control Center), hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng gì
2) BỌ VE CẮN (TICK BITES)
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này thì dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú (mammals) thí dụ như hươu nai (deer), loài gậm nhấm (rodents), thỏ (rabbits) và có thể truyền bệnh từ động vật sang người .
Việc sơ cứu (first aid) những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người , hãy làm như sau:
1. Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
2. Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà phòng / xà bông và nước.
3. Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone)
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tròn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt bò" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme .
CẢNH BÁO !!!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) ahy ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh
Nếu chỉ bị đứt ngón tay trong khi nấu ăn thì bạn chẳng cần làm gì máu cũng tự đông lại. Nhưng đó là ca nhẹ, đôi khi, một số tình thế nguy hiểm buộc bạn không thể ngồi chờ máu tự đông được.
Nếu chẳng may bị đứt tay trong lúc cắt thực phẩm hay do bất cẩn mà xung quanh bạn lại không có thuốc sát trùng hay dụng cụ cầm máu nào cả, thì bạn phải làm sao? Theo một bài viết đăng trên Boldsky, các chuyên gia cho rằng 9 cách cầm máu dưới đây rất hữu ích mà ngay cả những người yếu tim, sợ máu cũng có thể làm được. Các bạn cùng tham khảo nha!
1. Bột cà phê
Bạn đắp trực tiếp bột cà phê lên vết thương để ngăn chặn tình trạng chảy máu. Bột cà phê có tác dụng làm se da và giúp cầm máu nhanh hơn.
2. Bột nghệ
Bạn đắp trực tiếp loại gia vị này lên vết thương, chúng sẽ ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng lây lan sang các khu vực xung quanh và cầm máu trong vài phút.
Nhúng một túi trà trong nước lạnh, đặt và nhấn nhẹ nhàng lên vết cắt hay vết thương hở trong hai phút. Cách này ngay lập tức có thể làm hình thành các cục máu đông.
4. Kem đánh răng
Đối với các vết cắt nhỏ, bạn có thể dùng kem đánh răng đắp trực tiếp lên vết thương. Kem đánh răng có tác dụng làm se (co da), ngăn ngừa chảy máy và làm liền vết thương nhanh chóng.
Kem đánh răng giúp se da, làm liền vết thương nhanh chóng.
5. Tinh bột ngô
Bạn có thể rắc tinh bột ngô lên các vết thương nhỏ. Bột ngô sẽ hấp thụ máu sắp tuôn ra, hình thành cục máu đông, qua đó có tác dụng cầm máu.
6. Mãnh vỡ thủy tinh
Bạn đặt một mãnh vỡ thủy tinh sạch lên vết thương hở và giữ nó trong vài phút. Bề mặt thủy tinh có tính electro âm, kích hoạt quá trình đông máu. Tuy nhiên, cách này không được các bác sĩ khuyến khích lắm vì bạn có thể lại tự làm mình bị thương thêm.
Thủy tinh cũng giúp cầm máu, nhưng bạn phải cẩn thận nhé.
7. Đá lạnh
Bạn có thể chườm một cục nước đá lạnh lên vết thương hở nhỏ để cầm máu. Cục nước đá sẽ ngay lập tức hình thành các cục máu đông bằng cách thắt các tế bào da và các mô.
8. Muối
Rất nhiều người e sợ và cho rằng việc rắc muối lên vết thương hở đang chảy máu là vô cùng đau đớn. Tuy nhiên, loại gia vị này lại giúp cầm máu vô cùng hiệu quả. Muối hấp thụ máu và làm khô máu, đồng thời ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng.
9. Bột ớt
Bạn rắc bột ớt lên vết thương hở để cầm máu, cách này làm hình thành cục máu đông và giúp vết thương đóng lại nhanh hơn.
Mahatma Gandhi là một chính khách vĩ đại, một nhà hiền triết của Ấn Độ, người được Liên hiệp quốc vinh danh thật sự (chứ không phải ông Hồ). Chẳng hiểu sao mỗi khi nghĩ về hiện tình của đất nước làm tôi nhớ đến Gandhi, người đã từng cảnh báo thế giới về cái mà ông gọi là Bảy Tội Lỗi Xã Hội (Seven Social Sins) mà ông viết ra từ năm 1925, đúng 90 năm trước:
1. Làm giàu mà không nhờ lao động (Wealth without work)
2. Hưởng lạc thú mà không có lương tâm (Pleasure without conscience)
3. Có kiến thức mà không có nhân cách (Knowledge without character)
4. Làm thương mại mà không có đạo đức (Business without morality/ethics)
5. Khoa học mà không có nhân văn (Science without humanity)
6. Có tín ngưỡng mà không thờ phượng (Worship without sacrifice)
7. Làm chính trị mà không có nguyên tắc (Politics without principles)
Chúng ta thử xem xét nhanh những tội lỗi này xem sao:
1. Làm giàu không nhờ lao động: Hiện nay, có một nhóm người làm giàu rất nhanh, không phải nhờ kinh doanh giỏi hay làm việc tốt, mà qua quan hệ và hậu duệ. Họ chỉ cần dùng mánh khoé để lôi kéo, "qui hoạch" nhân sự và thế là tạo ra tài sản. Một số thì làm giàu nhờ quan hệ nên tiếp cận được và khai thác tài nguyên thiên nhiên. Một số khác thì làm ra tiền nhờ vào lợi dụng thông tin trong để thao túng thị trường chứng khoán. Một số khác thì làm giàu nhờ tham nhũng, chẳng cần tốn công lao động gì cả. Một vị tướng đã từng nói rằng "Làm cán bộ mấy năm mà trong nhà có vài ba trăm tỉ đồng, thậm chí cả ngàn tỉ đồng thì lấy ở đâu ra nếu không tham nhũng. Có một đội ngũ giàu rất nhanh, cưỡi lên đầu nhân dân, còn kinh khủng hơn địa chủ, tư sản ngày xưa". Loại giàu nhanh mà không lao động này thì không nhiều ở VN, nhưng vì họ quá giàu nên có khả năng gây ảnh hưởng xấu đến đất nước.
2. Hưởng lạc thú mà không có lương tâm: Đây là những người ích kỉ, lúc nào cũng muốn hưởng lợi cho cá nhân mà không quan tâm đến phúc lợi của người khác. Đối với họ, câu hỏi đầu tiên là "Tôi làm cái này sẽ có lợi gì cho tôi, việc này có giúp tôi thăng tiến trong sự nghiệp, có làm cho tôi giàu thêm", và quyết định hành động của họ cũng dựa trên câu hỏi đó. Họ không quan tâm đến người khác, không cần biết đến văn hoá "to give and to take", không cần có trách nhiệm xã hội và chẳng biết đến hiến dâng là gì. Những người này rất nhiều ở VN.
3. Có kiến thức mà không có nhân cách: Có ít kiến thức đã là một thiệt thòi, có khi là nguy hiểm, nhưng có nhiều kiến thức mà thiếu nhân cách thì còn nguy hiểm hơn. Chỉ học cho nhiều để có kiến thức mà không cần quan tâm đến cái nội tâm, thì chẳng khác gì đưa một chiếc xe hơi thể thao cho một thiếu niên. Điều này cũng xảy ra trong thế giới khoa bảng, nơi mà người ta thường quan tâm đến sản sinh ra tri thức mới nhưng ít khi nào để ý đến khía cạnh nhân văn của tri thức. Ở VN, có nhiều người đi học để tiếp thu kiến thức không phải vì dấn thân xã hội, mà vì muốn ăn trên ngồi trốc. Họ hám danh chứ không phải ham học.
4. Làm thương mại mà không có đạo đức: Ngay cả những nhà kinh tế học cổ điển cũng xem đạo đức là nền tảng của thành công trong kinh tế. Cách mà chúng ta đối xử với người khác trong tinh thần bác ái, phục vụ và cống hiến là nền tảng của kinh tế - xã hội. Nhưng ở VN hiện nay, các nhà quan sát cho rằng VN đang ở trong thời kì "chủ nghĩa tư bản man rợ, rừng rú", chứ không phải "chủ nghĩa tư bản văn minh." Đã có những ý tưởng kiểu như phải cách li người nghèo khỏi người giàu, và ý tưởng này được nhiều người ủng hộ. Sự ủng hộ đó cho thấy xã hội VN đã bắt đầu loạn chuẩn. Những người nhận định như thế dựa trên quan sát rằng có những nhóm lợi ích tỏ ra tham lam vô độ, luôn luôn muốn thao túng kinh tế. Có người cho rằng các nhóm lợi ích, nhóm làm giàu bất chính đang tàn phá đất nước.
5. Khoa học mà không có nhân văn: Kinh doanh mà không dựa trên nền tảng đạo đức xã hội và không xem trọng trách nhiệm xã hội là loại kinh doanh nguy hiểm. Tương tự, trong khoa học, tiêu chuẩn đạo đức và trách nhiệm cũng là một tiêu chí quan trọng. Một công trình nghiên cứu cho dù mang tính khả thi cao và có ý tưởng tốt, nhưng làm phương hại đến cộng đồng và xã hội vẫn không được đánh giá là đạt chuẩn mực. Chính vì bản chất đạo đức của khoa học, nhà khoa học còn phải có trách nhiệm với xã hội, vì nhà khoa học cũng chỉ là một thành viên trong xã hội, không thể nào đứng ngoài hay đứng cao hơn xã hội. Công trình tạo ra chủng virút mới của Tàu có thể đó là một thành tựu về kĩ thuật, nhưng không đạt tiêu chuẩn về đạo đức và trách nhiệm xã hội vì thành tựu đó chẳng đem lại phúc lợi gì cho xã hội hay giúp giảm sự đe dọa của một đại dịch. Ở VN, khoa học chưa phát triển, nhưng đây đó có nhiều người ta dùng khoa học để làm những chuyện thiếu đạo đức.
6. Có tín ngưỡng mà không thờ phượng: Nhìn từ ngoài và từ xa, Việt Nam là một nước ngoan đạo, với số lượng chùa chiền và nhà thờ khá nhiều. Người ta đi lễ hội và đi chùa cũng rất nhiều. Nhưng nếu nhìn kĩ thì việc viếng chùa của họ không phải là vì thờ phượng, mà chủ yếu là mê tín, và hối lộ thần thánh. Có thể nói rất nhiều người đến chùa để cầu thần thánh ban cho chức tước và hanh thông trong sự nghiệp, chứ chẳng phải để thờ phượng và hiến dâng. Ngay cả những người trụ trì trong chùa chưa chắc là người tu hành thật, mà có thể đang đóng một vai diễn nào đó để phục vụ cho một thế lực đang chống lưng họ. Có thể nói rằng cái nền tảng tôn giáo ở VN đã bị xói mòn từ hơn 40 năm qua.
7. Làm chính trị mà không có nguyên tắc: Đối với Gandhi, những người ham quyền lực thường hành động bất chấp nguyên lí và chân lí. Những người cố vị (nhất định bám ghế) bằng mọi giá và mọi cách là những chính trị gia không có đạo đức. Những nguyên tắc trong chính trị mà Gandhi nghĩ đến bao gồm giúp người dân đi đến những lựa chọn sáng suốt, đối xử với dân một cách công bằng, giữ lời hứa và tuân thủ những gì đã đồng ý, không được nói dối và xuyên tạc, và tôn trọng nhân quyền. Ở VN, những người như thế này thật là ... xưa nay hiếm.
Đối chiếu lại thực tế những gì đang xảy ra, có thể nói là Việt Nam đang -- không nhiều thì ít -- phạm phải tất cả 7 tội lỗi này. Một thiết chế xã hội tạo ra những con người làm giàu không nhờ lao động và bất chấp đạo đức, những người thích hưởng thụ trên sự đau khổ của đồng bào, những người bằng cấp đầy mình nhưng thiếu nhân cách, những người buôn bán và hối lộ thần thánh, những người cầm quyền mà chẳng quan tâm đến sự thật và lợi ích của xã hội và dân tộc. Bảy nhóm người này hay 7 cái tội lỗi xã hội này đang làm cho đất nước ta tiêu điều và khó sánh vai với các nước văn minh trên thế giới.
Có một ngôi chùa, nhân vì thờ một sợi chuỗi Phật Tổ từng đeo mà nổi tiếng. Nơi thờ phụng sợi chuỗi chỉ có thầy trụ trì và 7 đệ tử biết.
7 người đệ tử đều rất có ngộ tính, thầy trụ trì cảm thấy tương lai đem y bát truyền cho bất kỳ người nào trong bọn họ, đều có thể làm rạng rỡ Phật Pháp. Không ngờ, sợi chuỗi đột nhiên biến mất.
“Các ngươi ai đã lấy sợi chuỗi, chỉ cần trả về vị trí cũ, ta sẽ không truy cứu, Phật tổ cũng không trách tội.”
7 ngày trôi qua, sợi chuỗi vẫn không được trả về. Thầy trụ trì lại nói: ”Chỉ cần ai đó thừa nhận, sợi chuỗi sẽ thuộc về người đó.“ Lại trải qua 7 ngày, vẫn không ai thừa nhận.
“Ngày mai các người hãy rời khỏi chùa xuống núi hết đi, riêng kẻ đã lấy sợi chuỗi ta cho phép ở lại đây.“
Qua ngày hôm sau, 6 đệ tử thu dọn xong hành lý, thở nhẹ một hơi dài, nhẹ nhàng ra đi. Chỉ có một người ở lại.
Thầy trụ trì hỏi đệ tử ở lại :
– Sợi chuỗi đâu ?
– Con không lấy.
– Vậy tại sao chịu mang lấy tiếng trộm cắp?
– Mấy ngày nay các huynh đệ đều nghi ngờ lẫn nhau, nếu có người đứng ra, mới giải thoát cho chuyện này.
Lại nói:
– Sợi chuỗi tuy mất , Phật vẫn còn đây.
Thầy trụ trì cười, lấy sợi chuỗi từ tay áo mình ra, đeo vào tay người đệ tử.
Play
Current Time 0:01
/
Duration Time 0:01
Remaining Time -0:00
Loaded: 0%
Progress: 0%
0:01
Fullscreen
00:00
Mute
Đây là câu chuyện làm tôi cảm ngộ rất lâu.
Không phải mọi việc đều cần nói rõ ràng, cái quan trọng hơn nói rõ ràng đó là: có thể gánh vác, có thể hành động, có thể hóa giải, có thể sắp xếp, có thể thay đổi, nghĩ về mình, càng phải nghĩ cho người khác, đây chính là Pháp.
Người hiểu bạn, không cần phải giải thích, người không hiểu bạn, giải thích cũng vô ích. Đây không chỉ là một loại cảnh giới mà hơn hết là một loại đại trí huệ.
Người biên dịch chú thích:
Đây chỉ là một câu chuyện ngụ ngôn, về mặt lịch sử, chưa có sử liệu chứng minh Phật Tổ Thích Ca Mâu Ni có đeo chuỗi và sợi chuỗi đó còn lưu lại đến bây giờ.
Những Truyền Thuyết Hay Nhất Về Người Phát Quà Đêm Noel
Trên thế giới mỗi quốc gia lại có một phong tục đón Giáng sinh khác nhau, cũng không phải chỉ có ông già Noel là người duy nhất đi phát quà cho trẻ em trên khắp thế giới vào đêm Noel. Cùng tìm hiểu những câu chuyện về những người phát quà đêm Noel nhé.
1. Người phát quà đêm Giáng sinh tại Iceland: Chú mèo Yule
Mèo Yule (Chú mèo giáng sinh) là một nhân vật thần thoại nổi tiếng trong các câu chuyện cổ tích ở Iceland, có hình dạng lớn và xấu xa, chúng hay ẩn nấp ở những vùng nông thôn đầy tuyết trong lễ Giáng sinh và ăn thịt ai không có quần áo mới để mặc trong dịp này. Những trẻ em ngoan ngoãn sẽ được mèo Yule bỏ những món quà nhỏ vào giày còn ai nghịch ngợm phải nhận khoai tây.
Theo phong tục của người Iceland, ai hoàn thành công việc đúng thời gian quy định sẽ được trả tiền công để mua quần áo mới cho Noel còn kẻ lười biếng thì không. Truyền thuyết về con quái vật này ra đời với mục đích khuyến khích trẻ em làm việc chăm chỉ. Nỗi sợ bị mèo Yule ăn thịt được người dân Iceland coi như một động lực nâng cao tinh trần, trách nhiệm trong công việc thu hoạch mùa vụ trước ngày Giáng sinh.
2. Ông tiên Tomte ở Scandinavi
Truyền thuyết về ông tiên Tomte xuất hiện ở các nước thuộc vùng Scandinavi như Na Uy, Phần Lan và Thụy Điển. Tomte là một ông tiên lùn, râu ria xồm xoàm mặc áo quần màu xám và đội nón đỏ. Nhiệm vụ của nhân vật này là phân phát quà vào dịp Noel. Giáng sinh đến, trẻ em ở các nước vùng Scandinavi này cũng háo hức được nhận quà từ ông tiên.
3. Bà già Noel Befana ở Italy
Ở đất nước hình chiếc ủng, nhân vật "bà già Noel" Befana được thay thế cho ông già Noel. Theo truyền thuyết, La Befana từng được gặp ba nhà thông thái và họ mời bà cùng đến gặp Chúa hài đồng, tuy nhiên do mải quét dọn nên bà từ chối. Sau đó, Befana lại xúc động nghĩ đến sự ra đời của Chúa và quyết định đi tìm Ngài để tặng quà. Bà tìm mãi, tìm mãi những không thấy nên để lại quà cho những đứa trẻ gặp trên đường đi vì nghĩ rằng đó có thể là Chúa. Bất kỳ em bé nào khi gặp La Befana sẽ bị quất chổi vì bà không muốn ai nhìn thấy mình.
4. Ông già Belsnickel ở Đức - Áo - Argentina
Belsnickel là nhân vật huyền thoại đồng hành cùng ông già Santa Claus, xuất hiện trong văn hóa dân gian của một số vùng ở châu Âu và một bộ phận nhỏ người Hà Lan ở Pennsylvania, Mỹ. Nhiệm vụ của Belsnickel là giữ trật tự và kỷ cương đối với đoàn tùy tùng của ông già Noel. Người đàn ông này được miêu tả là một nhân vật đáng sợ, thường đeo mặt nạ với chiếc lưỡi dài và phạt những đứa trẻ hư. Tại Đức, Belsnickel sẽ tặng quà cho những em bé ngoan, còn trẻ hư sẽ nhận được than.
Theo tín ngưỡng của người Đức Belsnickel được biết đến là ông già cau có nhưng rất tốt bụng. Ông thường tặng quà, bánh kẹo cho trẻ em ngoan vào ngày 6/12.
5. Ác quỷ Krampus ở Đức - Áo - Hungary
Tên của loài ác quỷ này mang ý nghĩa là "móng vuốt", loài sinh vật này có hình dáng đầu thú, mặt quỷ, xuất hiện thường xuyên trong các câu chuyện kể dân gian của Đức. Ngày nay, tầm ảnh hưởng của nhân vật này đã lan xa đến tận Áo, Hungary, Slovenia...
Ác quỷ Krampus là bản sao đối lập với ông già Noel, có nhiệm vụ đánh và trừng phạt tất cả những đứa trẻ không ngoan. Khi phát hiện ra những đứa trẻ hư, Krampus sẽ bắt chúng bỏ vào trong túi và mang đến hang ổ của mình. Ở đó, ông sẽ đưa ra nhiều sự trừng phạt đáng sợ. Bởi vậy mà bất cứ đứa trẻ nào cũng sợ Krampus nên phải ngoan ngoãn hơn.
6. Ông già mùa đông ở Nga và một số nước Tây Âu
Hai nhân vật được trẻ em các quốc gia này đón chờ nhất dịp Noel và năm mới chính là Ông già mùa đông (Father Frost) cùng cô cháu gái (có nơi cho là con gái) Snow Maiden. Father Frost có dáng dấp của một người lùn với khả năng tạo các bông tuyết phủ khắp mọi nơi cùng những mảng băng vương đọng trên các tán cây, mái nhà.
Snow Maiden được coi là vị thần mùa đông trong văn hóa dân gian của Nga. Còn trong truyền thuyết Bắc Âu cổ, có vị thần Mùa Đông cao lớn mang tên Jokul Frosti có quan hệ thân thiết với Thần Gió. Ông kết hôn với vị thần Mùa Xuân và có một người con gái tên là Snow Maiden. Cô gái thường hay giúp cha mình phát quà cho trẻ con mỗi dịp Giáng Sinh về. Tuy nhiên, khác với những món quà Giáng Sinh khác, Father Frost thường tạo nên những cơn gió làm rụng hạt dẻ và các loại hạt khác khiến trẻ em vô cùng thích thú.
Khi nói đến nhân quả, có người tin và có người không tin, bởi có lúc nó đến rất nhanh chóng nhưng cũng có khi tiềm ẩn rất lâu rồi mới xuất hiện. Dưới đây là 6 câu chuyện kỳ lạ, trong đó hành động và hệ quả đến gần như ngay lập tức, hoặc rất rõ ràng trong cuộc đời.
1. Chỉ vài giây sau khi giật đồ của một phụ nữ, tên cướp liền bị xe buýt đâm
Vào tháng 5/2013 tại Bogota, Columbia, có một gã lưu manh giật điện thoại của một phụ nữ tại bến xe buýt. Gã quay đầu bỏ chạy, nhưng chỉ mới chạy được vài bước thì liền bị xe buýt đâm. Toàn bộ sự việc đã được ghi hình bằng camera giám sát và được phát trên kênh BBC và nhiều hãng truyền thông khác.
Mời xem
2. Người lính thuỷ đánh bộ từng xả thải chất độc trả giá bằng bệnh tật
Vào những năm 70 của thế kỷ trước, Ron Poirier, một kỹ thuật viên điện tử thuộc Thuỷ quân lục chiến [Hoa Kỳ] tại Trại lính Lejeune, bang North Carolina, đã xả thải hàng trăm lít dung dịch độc hại [vào môi trường]. Các hoá chất này đã ngấm vào nguồn nước uống.
Người lính này đã chết do ung thư vào tháng 5/2013, và đây là một trong số những căn bệnh đã hành hạ những người lính thuỷ đánh bộ và người dân địa phương do hệ quả của việc xả thải hóa chất ra môi trường. Trước khi chết, ông nói với hãng tin AP rằng ông cảm thấy đây là cái giá phải trả cho những tội lỗi mà ông đã gây ra.
3. Làm một việc thiện, sau đó tìm thấy 40 USD một cách vô cùng khác thường
Mappberg, một thành viên trên mạng xã hội Reddit đã chia sẻ:
“Tôi trải qua giai đoạn mất ngủ và đã thức trắng nhiều đêm trong những năm qua. Một đêm nọ … tôi đến cửa hàng tiện ích … 7/11 khoảng lúc 6h30 sáng, trên đường đi ra, tôi bắt gặp [một người đàn ông vô gia cư]… tôi trở vào và mua cho ông 2 chiếc bánh mì kẹp thịt rồi hâm nóng bằng lò vi sóng. Tôi đưa bánh kẹp cho ông ta rồi đi tiếp đến quán Tropical Smoothie mở cửa lúc 7h sáng.
Tôi đỗ xe, mở cửa, nhìn xuống, và ngỡ ngàng khi trông thấy một tờ 20 USD mới tinh tại vạch kẻ đỗ xe. Cứ tưởng thế đã là quá may mắn, nhưng diễn biến tiếp theo mới thực sự kỳ quặc: tôi trở ra từ quán Tropical Smoothie, và khi đang quay trở lại chỗ đỗ xe thì lại trông thấy một tờ 20 USD nữa tại đúng vị trí trước đó. Tôi kiểm tra túi và thấy tờ tiền lúc trước vẫn còn nguyên. Liệu đây có phải là một trục trặc của ma trận không?”
4. Dù cố lấy đồ miễn phí, bạn vẫn phải trả tiền như thường
Chia sẻ của thành viên AdolphManson trên mạng Reddit:
“Một hôm tôi trả tiền mua một tờ báo nhưng lại lấy 2 tờ (bởi vì tôi phát chán với việc các đồng nghiệp cứ lấy trộm báo của tôi). Khi chuẩn bị rời đi với hai tờ báo, tôi phát hiện thấy áo mình bị mắc kẹt trong hòm bán báo khi cửa hòm đóng lại. Tôi lại phải trả thêm 0,25 USD để gỡ áo ra”.
5. Cậu bé ngoan được thưởng
Chia sẻ của thành viên JeffreyGlen trên mạng Reddit:
“Hôm nay, tôi và con trai đã đến siêu thị Wal-Mart để mua một cuộn băng mới cho chiếc máy chơi điện tử Nintendo DS của cháu. Khi đến quầy thanh toán, tôi thấy người phụ nữ đứng trước mặt mình đang tỏ vẻ hơi thất vọng. Thẻ tín dụng của cô này bị từ chối khi cô mua sữa trẻ em. Con trai tôi vốn yêu trẻ con nên cháu đã trò chuyện với người phụ nữ đó về đứa con gái nhỏ của cô. Cháu bỏ lại cuộn băng trò chơi rồi đưa số tiền của mình cho người phụ nữ kia và nói, ‘Em bé của cô cần thức ăn hơn cháu cần trò chơi Plants vs. Zombies’. Tôi cảm thấy vô cùng tự hào nên cuối cùng đã quyết định vẫn mua cuộn băng trò chơi cho cháu.
Khi chúng tôi ra ngoài, một quý bà tiến đến và nói bà đã chứng kiến cách hành xử của con tôi, rồi đưa cho cháu một phong bì và dặn về đến nhà mới được mở. Khi về đến nhà, chúng tôi mở phong bì và thấy một tờ 100 USD kèm theo một mẩu giấy ghi ‘cháu xứng đáng với phần thưởng này, chàng trai trẻ!’”.
6. Cho đi khi bạn không còn gì để cho, bạn sẽ đứng ở top đầu
Chia sẻ của thành viên ScottRockview trên mạng Reddit:
“Có một thời tôi từng bán đồ nội thất nhưng không giỏi công việc này. Đó là một giai đoạn khó khăn trong cuộc sống khi tôi chỉ kiếm được 1.000 USD một tháng (khoảng 10 năm trước, đây là mức thu nhập thấp ở Mỹ) và gần như chẳng còn lại gì sau khi chi trả tiền thuê nhà và các hoá đơn dè sẻn của bản thân. Có nhiều lúc tôi không ăn uống gì trong nhiều ngày vì không có tiền.
Một ngày nọ, tôi đang cố gắng bán hàng nhưng chưa được mối nào. Gần đến cuối ngày mà tôi vẫn chưa kiếm được một đồng (tiền hoa hồng). Lúc đó, có một cặp vợ chồng già bước vào và nhìn ngắm các kệ TV. Tất cả các nhân viên bán hàng đều lảng tránh họ vì chúng tôi đều biết rằng bọn họ sẽ nhìn ngắm rất lâu nhưng rốt cuộc chỉ bỏ ra khoảng 100 USD để mua sắm và như vậy tiền hoa hồng chỉ vỏn vẹn có 2 USD.
Tôi nhìn cặp vợ chồng già và nghĩ… nếu tôi có thể bán được bất cứ thứ gì hôm nay, ít nhất tôi sẽ không bị trắng tay và biết đâu vận may của tôi sẽ thay đổi sau đó. Cuối cùng hai vị khách này đã mua 2 kệ (tiền hoa hồng cho tôi là 6 USD) nhưng hỏi tôi cách lắp ráp các kệ này… Mặc dù tôi có thể giới thiệu cho họ một dịch vụ (có tính phí), nhưng tôi lại bảo họ ‘cháu xong việc lúc 9h00 tối, nếu hai bác đến đón cháu, cháu sẽ đến lắp kệ miễn phí cho hai bác’. Họ nhận lời rồi trả tiền cho món đồ và rời đi.
Các nhân viên bán hàng khác cười nhạo tôi. Họ còn cười nhạo tôi nhiều hơn khi đã gần đến giờ tan ca mà tôi chẳng bán thêm được gì. Cặp vợ chồng già đến đón tôi vào đúng 9h00 tối …
Chúng tôi bước vào căn hộ xinh đẹp của cặp vợ chồng này… Tôi có thể ngửi thấy mùi thức ăn đang nấu nhưng đã cố gắng lờ đi (vào thời điểm đó tôi đã không ăn gì trong khoảng 3 ngày, nên điều này quả thật khó khăn đối với tôi). Tôi đã làm việc gần 3 tiếng đồng hồ liên tục cho đến khi tan ca…
[
Ngay sau đó,] bà vợ chạy ra kéo tôi vào bếp. Bà lấy ghế cho tôi ngồi và mang cho tôi một đĩa thịt bò quay nóng hổi. Điều này còn tốt hơn bất cứ món tiền công nào. Tôi rất cảm kích và biết ơn. Tôi cố cầm nước mắt khi thưởng thức một bữa ăn tại gia tuyệt hảo mà bà đã chuẩn bị cho tôi…
Bà vợ đưa tôi một phong bì [sau khi chở tôi về nhà]. Tôi không mở nó, mà chỉ cảm ơn hai ông bà. Tôi vui sướng đi lên căn hộ, vì biết rằng đêm hôm đó mình sẽ đi ngủ với cái bụng căng tròn và có lẽ không cần phải ăn trong vài ngày tới. Tôi cảm thấy rất tuyệt. Tôi mở phong bì và thấy trong đó có một tấm thiệp cảm ơn. Bên trong tấm thiệp là 100 USD. Tôi đã bật khóc…
Sau lần đó, trong suốt những tháng ngày còn lại bán đồ nội thất, tôi luôn chạy tới giúp đỡ những người mà không ai quan tâm. Tôi đã thay đổi mục tiêu của mình từ chỗ đạt doanh số bán hàng lớn mỗi ngày cho đến chỗ quan tâm đến những nhu cầu nhỏ lẻ của khách hàng mà thường không ai quan tâm. Phương thức này đã giúp tôi vượt qua những tháng ngày gian khó cho đến khi tôi kiếm được một công việc có thù lao tốt hơn”.
Công Bố Nghiên Cứu Chuyển Máu Nhóm A Thành Nhóm O, Có Thể Truyền Cho Bất Kỳ Ai
Các nhà khoa học tin rằng họ đã tìm thấy cách để biến đổi máu của người hiến tặng thành loại phổ biến để có thể truyền cho bất kỳ ai.
Con người có 4 nhóm máu là: A, B, AB và O. Trong đó, nhóm O được coi là nguồn máu quý nhất vì nó có thể truyền cho cả 3 nhóm máu còn lại.
Mặc dù 40% dân số thế giới có nhóm máu O, nguồn cung máu vẫn bị thiếu hụt, đặc biệt là trong các hoạt động cứu nạn lớn.
Nhưng mới đây, một nhóm các nhà khoa học tại Đại học British Columbia đã công bố một bước đột phá hứa hẹn sẽ giải quyết vấn đề này. Họ có thể khai thác vi khuẩn trong ruột người để chuyển máu thuộc các nhóm A, B thành máu nhóm O.
Nghiên cứu vừa được công bố trong một hội nghị của Hiệp hội Hóa học Mỹ ngày hôm qua (22/8). Trong đó, giáo sư Steve Withers đến từ Đại học British Columbia cho biết một enzyme của vi khuẩn đường ruột có thể chuyển đổi máu nhóm A thành máu nhóm O.
Quá trình chuyển đổi này có hiệu suất gấp 30 lần so với phương pháp trước đây, đồng thời vẫn đảm bảo mức chi phí thấp.
Quy tắc truyền máu cơ bản. Ảnh: Redcrossblood
Các nhóm máu được đánh dấu bởi kháng nguyên gắn với nó. Máu nhóm A có kháng nguyên A, nhóm B có kháng nguyên B và nhóm AB có cả 2 kháng nguyên. Trong khi đó, máu nhóm O không có kháng nguyên nào.
Nguyên lý truyền máu là một người không thể nhận máu có kháng nguyên lạ vào cơ thể, bởi hệ thống miễn dịch sẽ tiêu diệt toàn bộ tế bào máu có kháng nguyên lạ, coi chúng như mầm bệnh.
Điều này có nghĩa là máu nhóm AB có cả 2 kháng nguyên sẽ nhận được tất cả các nhóm máu khác, nhưng không thể truyền lại cho bất kỳ nhóm máu nào ngoài AB. Ngược lại, nhóm máu O có thể truyền cho bất kể nhóm máu nào, nhưng chỉ có thể nhận lại từ người có nhóm máu O.
Lý tưởng nhất là chúng ta có thể loại bỏ tất cả các kháng nguyên gắn với tế bào máu, biến tất cả máu thành nhóm O để dự phòng. Điều này từng là mong muốn của các nhà khoa học trong nhiều thập kỷ.
Năm 1982, một nhóm các nhà nghiên cứu tìm thấy một một enzyme trong hạt cà phê có thể loại bỏ kháng nguyên B và biến máu nhóm B thành máu nhóm O. Thật không may, nó chỉ hoạt động trong các điều kiện kiểm soát nghiêm ngặt và tỏ ra không hiệu quả.
Năm 2017, một nhóm các nhà khoa học khác cũng có thể tạo ra máu nhóm O bằng cách đưa gen ung thư vào tiền tế bào hồng cầu. Tuy nhiên, có vẻ như ý tưởng này không an toàn một chút nào và chi phí cho kỹ thuật này cũng rất lớn.
Các nhà khoa học khai thác vi khuẩn trong ruột người để chuyển máu thuộc các nhóm A, B thành máu nhóm O.
"Các nhà khoa học khác đã theo đuổi ý tưởng chuyển đổi máu hiến tặng thành loại phổ biến nhất (nhóm O) trong một thời gian dài, nhưng họ vẫn chưa tìm thấy các enzyme có chọn lọc và hiệu quả, cũng như an toàn và có tính kinh tế", giáo sư Withers cho biết.
Để tìm kiếm được các enzyme tiềm năng hơn, ông và nhóm của mình đã sử dụng một kỹ thuật gọi là metagenomic.
"Với metagenomic, bạn phải thu thập tất cả các sinh vật và trích xuất tất cả DNA của chúng trộn vào với nhau", giáo sư Withers giải thích. "Việc tạo ra một mạng lưới rộng cho phép chúng tôi lấy mẫu các gen của hàng triệu vi sinh vật mà không cần phải nuôi chúng hàng triệu lần riêng lẻ".
Sau đó, giáo sư Withers tìm kiếm các gen mã hóa cho enzyme có thể tách kháng nguyên A khỏi máu. Dò ngược lại một trong số các enzyme này, ông phát hiện nó có trong các vi khuẩn đường ruột của chúng ta.
Enzyme này có thể loại bỏ kháng nguyên A khỏi máu hiệu quả gấp 30 lần so với các báo cáo trước đây. Nó sẽ biến tất cả các nhóm máu A, B thành máu nhóm O. "Kỹ thuật này có thể phá bỏ biên giới của các nguồn cung máu hiện nay, vì máu nhóm O có thể được truyền cho bất kỳ ai", giáo sư Withers nói.
Hiện nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục kiểm tra quá trình chuyển đổi máu trên cơ thể con người, để đảm bảo không có hậu quả ngoài ý muốn nào xảy ra. Họ cũng hướng đến thử nghiệm lâm sàng, trước khi có thể thoải mái truyền máu cho nhau mà không cần nghĩ ngợi, ít nhất là về sự tương hợp của các nhóm máu.
9 Sự Thật Kỳ Quặc Chứng Minh Cơ Thể Người Là Một Hệ Thống Đầy Bí Ẩn
Cơ thể con người vô cùng đặc biệt. Nó là một cơ chế phức tạp và có nhiều bí ẩn mà các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu hàng thế kỷ.
Dưới đây mà một số sự thật về khả năng kỳ diệu của cơ thể bạn mà chính bạn còn chưa biết.
1. Bộ não của chúng ta là bộ nhớ có dung lượng lớn nhất thế giới
Bộ não có thể ghi nhớ đén 2,5 triệu GB thông tin, tức là khoảng 300 năm video. Đỉnh cao của khả năng ghi nhớ xảy ra ở tuổi 25 và bắt đầu giảm ở tuổi 50, trừ khi bạn huấn luyện lại bộ não của mình.
2. Cơ thể sẽ làm chậm mọi quá trình để bảo vệ bạn khi đuối nước
Hiệu ứng này được gọi là "phản xạ lặn". Khi não bộ nhận ra cơ thể bạn đang bị chìm trong nước, nó sẽ làm chậm nhịp tim để máu từ các chi về lại những bộ phận quan trọng và duy trì oxy. bạn lặn càng sâu hay ở dưới nước càng sâu thì nhịp tim sẽ càng chậm đi.
3. Bạn có sức mạnh siêu phàm khi mới đẻ
Trẻ sơ sinh rất khỏe so với kích thước và trong lượng cơ thể. Nếu cho một đứa trẻ nắm thanh ngang, nó có thể đu trên đó một thời gian dài mà không thấy mệt.
Phản xạ nắm bắt lòng bàn tay này được thừa hưởng từ tổ tiên của chúng ta khi những con khỉ mới sinh phải ôm lấy mẹ của chúng, nắm lấy tóc của mẹ. Từ 3 tháng tuổi, trẻ sơ sinh thường mất khả năng này.
4. Chiều dài của tất cả các mạch máu bên trong cơ thể của chúng ta là đủ để quấn quanh Trái đất 2,5 lần vòng theo đường xích đạo
Nếu bạn rút tất cả các mạch máu ra khỏi một người trưởng thành và trải chúng ra, nó có thể dài hơn 160.934 km, đủ để quấn 2,5 vòng quanh Trái đất.
Ngoài ra, trái tim của con người bơm trung bình 5,7 triệu lít máu trong suốt cuộc đời. Thể tích này đủ để lấp đầy 3 bể bơi kích thước Olympic.
5. Màu sắc của những giấc mơ của bạn có thể phụ thuộc vào loại tivi bạn xem
Loại TV bạn xem khi còn nhỏ có thể ảnh hưởng đến màu sắc trong những giấc mơ của bạn. Nghiên cứu này cho thấy phần lớn những người khi bé xem phim đen trắng sẽ nhìn thấy những giấc mơ màu đen trắng.
Trong khi đó, những người được sinh ra ở thời đại TV màu lại có những giấc mơ đầy màu sắc.
6. Cơ bắp của bạn được thiết kế để nâng hàng tấn
Năm 1982, tại Georgia, Mỹ, anh chàng Tony Cavallo đã bị chiếc xe Chevolet Impala 1964 đè lên người trong khi sửa chữa nó. Tưởng chừng Tony sẽ chết vì sức nặng hơn 1,5 tấn của chiếc xe, nhưng may mắn thay mẹ của anh là Angela Cavallo đã xuất hiện kịp thời và làm một việc phi thường: nâng chiếc xe lên với hai bàn tay không, cứu thoát con trai mình.
Đây không phải là trường hợp duy nhất mà ai đó đã làm được điều tưởng như không thể. Chúng ta có 640 cơ bên trong cơ thể chúng ta, và không ai biết đâu là giới hạn của chúng.
7. Cơ thể bạn là một cỗ máy sản xuất dịch nhầy
Trung bình, cơ thể 1 người lớn sản xuất 1,5 lít dịch nhầy mỗi ngày. Chúng ta đã nuốt hết phần lớn số đó mà không chú ý đến nó. Ngoài ra, một cơ thể cũng sản xuất một lít nước bọt, 3 lít dịch dạ dày, 3,5 lít dịch đường ruột và một lít mật.
8. Nước mũi có thể là dịch từ não
Chất lỏng chảy ra từ mũi bạn có thể là dịch ở não. Dịch này phân bổ quanh não và được giữ bởi một màng đặc biệt. Đôi khi nó có thể rò rỉ qua mũi của bạn với số lượng nhỏ, chỉ trông như chất lỏng trong suốt.
9. Cơ thể của bạn là cấu trúc được bảo vệ mạnh nhất trên thế giới
Chất lỏng chảy ra từ mũi bạn có thể là dịch ở não. Dịch này phân bổ quanh não và được giữ bởi một màng đặc biệt. Đôi khi nó có thể rò rỉ qua mũi của bạn với số lượng nhỏ, chỉ trông như chất lỏng trong suốt.
Trong hình này, bạn có thể thấy tế bào bạch cầu đang đuổi theo một con vi khuẩn và nuốt nó. Bạch cầu được gọi là những "vệ sĩ" của cơ thể, bảo vệ khỏi những kẻ xâm lược xấu xa.
Đồng thời, cơ thể chúng ta cũng loại bỏ các tế bào đã chết. Ví dụ, trong khi bạn đang đọc câu này 22 triệu tế bào của bạn đã chết. Trong 30 giây sau, cơ thể bạn sẽ sản xuất 72 triệu tế bào hồng cầu mới và sẽ loại bỏ 174 nghìn tế bào da chết.
Bác Sĩ Kể Chuyện: Hú Hồn Vì Fucoidan - “Thần Dược Chữa Ung Thư” - BS Wynn Tran (từ Hoa Kỳ)
Cục Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp Fucoidan vào loại thực phẩm chức năng (không phải là thuốc) nên Fucoidan không phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt nào cả.
Danny trên 40 tuổi làm chủ một công ty xe tải 18 bánh chở hàng xuyên bang. Vợ ở nhà chăm sóc 2 con nhỏ. Lúc gặp anh lần đầu, tôi nghĩ đời sống Danny đúng là hình mẫu lý tưởng của một gia đình Mỹ gốc Việt.
Danny gặp tôi vì bị dị ứng da và cao huyết áp. Ngoài ra, anh hút thuốc lá như ống khói nhà máy nhiệt điện, đến nỗi mùi thuốc lá vẫn còn trong phòng khám sau khi anh ra về.
2 tuần sau khi gặp tôi, Danny bị đột quỵ khi đang lái xe trong bãi đậu.
MRI não xác nhận vùng não trái bị nghẽn mạch. Anh bị liệt nửa người bên phải.
Chưa hết, chỉ số đường Ha1c lên đến 11%. Cuộc sống gia đình anh đảo lộn. Công ty tài sản chục triệu đô không người trông giữ. Em và chị gái của Danny từ Florida bay qua California để giữ cổ phần công ty.
Tranh cãi gia đình nổ ra vì Danny không có bất kỳ giấy tờ uỷ quyền tài sản nào. Vợ Danny, vốn bị gia đình chồng ghét, bị đẩy ra ngoài. Cô bị stress và có lúc muốn tự vẫn.
Được các BS cật lực cứu chữa, Danny dần dần hồi phục. Anh đã có thể cử động chân phải và từ từ đi được.
Những lần gặp anh sau đó, anh đã mạnh khỏe hơn và yêu đời trở lại. Anh hồi phục cũng giúp gia đình và công ty anh qua cơn khó khăn.
Công việc ổn định trở lại. Chị vợ cùng chồng quán xuyến công ty và hai chị em của Danny cùng nhau giúp đỡ hai vợ chồng thay vì cãi lộn như trước.
Đùng một cái, vợ Danny gọi tôi nói anh đang yếu hơn trước.
Vợ Danny và người phụ tá phải dìu anh vào phòng khám. Mặt anh tím tái, huyết áp tụt.
Danny được nhận viện gấp. Hồng huyết cầu (Hb) của anh chỉ còn 3,9 (người bình thường là 13-14, nếu dưới 7,0 đã phải truyền máu). BS cấp cứu gọi tôi la trời vì chưa thấy ai thấp Hb hồng huyết cầu đến vậy.
Hỏi ra mới biết là thấy anh bớt bệnh, chị vợ nghe lời bạn bè lấy thuốc Bắc cho anh uống. Sau khi uống xong, anh cứ đi cầu phân đen. Nghe mọi người nói uống thuốc bắc phân sẽ lỏng và đen nên chị vợ và hai chị cứ an tâm cho uống đến 6 tháng.
Nhưng vì Danny đang uống thuốc kháng đông máu sau khi bị đột quỵ nay bị dộng thêm thuốc bắc tương tác làm máu anh càng loãng, hậu quả anh bị xuất huyết đường ruột, máu Hb tuột luốt.
Anh được truyền máu và hồi phục lần hai. Lần này hai vợ chồng quyết tâm không bao giờ xài thuốc bắc. Chỉ số Hồng huyết cầu Hb của anh tăng lên từ từ và ổn định ở mức 10-11. Anh khỏe ra, và anh chị lại biến mất một thời gian.
Nào có ngờ hôm kia chị vợ gọi tôi nói là anh lại trở mệt nữa. Tôi lại giật mình vì hồng huyết cầu Hb lại tụt xuống 8,0.
Hỏi xem anh có uống gì khác không thì chị vợ mới nhớ là nghe quảng cáo uống Fucoidan phục hồi sinh lực nên cho chồng uống mấy tuần nay. Thấy anh ăn được, chỉ có điều đi cầu phân hơi đen nên chị vợ an tâm tiếp tục cho anh uống.
Tôi dặn chị vợ ngưng không cho anh uống Fucoidan nữa thì anh khỏe trở lại. Check Hb thì lên lại được gần 10.0.
Hú hồn vì Fucoidan. Xém chút nữa là Danny phải nhập viện và có thể bị tai biến vì rủi ro xuất huyết não.
Những năm gần đây Fucoidan được quảng cáo như một thần dược, chữa được ung thư. Các nghiên cứu về Fucoidan chỉ ra Fucoidan có những tác dụng nhất định như kháng viêm, chống đông máu, và có thể kháng ung thư.
Tuy nhiên, tất cả những nghiên cứu này đều trong phòng lab trên tế bào cách biệt mà chưa hề có bất kỳ nghiên cứu nào trên người. (1)
Cục Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp Fucoidan vào loại thực phẩm chức năng (không phải là thuốc) nên Fucoidan không phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt nào cả.
Chính vì kẽ hở này mà hàng trăm công ty sản xuất thực phẩm chức năng đã sản xuất tràn lan và quảng cáo sản phẩm không đúng sự thật.
Điểm quan trọng nhất là BN không nên giấu BS những gì mình đưa vào cơ thể trong khi đang điều trị, bao gồm cả thực phẩm chức năng và những sản phẩm khác (thuốc bắc) vì thực phẩm chức năng (như Fucoidan) cũng có thể có những tác dụng phụ rất nguy hiểm như xuất huyết, có thể dẫn đến những tai hại khác, như trường hợp trên đây.
Lợi Và Hại Của Thuốc Giảm Đau, ibuprofen - BS Hồ Ngọc Minh
Thuốc ibuprofen rất tiện dụng và được sử dụng trên toàn thế giới cho mọi triệu chứng đau từ nhẹ cho đến nặng và kinh niên. (Hình: Ngọc Lan/Người Việt)
Ngang bằng với thuốc Tylenol, thuốc ibuprofen rất tiện dụng và được sử dụng trên toàn thế giới cho mọi triệu chứng đau từ nhẹ cho đến nặng và kinh niên. Thuốc được bán dưới các thương hiệu như: Advil, NeoProfen, Caldolor, Children’s Profen IB, Infant’s Advil, Infant’s Ibuprofen, I-Prin, Children’s Ibuprofen, Motrin IB, Advil Migraine… Ở đây xin mở dấu ngoặc về quy luật đặt tên thuốc, tên thương hiệu viết hoa, còn tên generic thì không, như vậy ibuprofen là tên generic.
Trong một bài viết trước đây, tôi đã phân loại các thuốc giảm đau và giải thích cơ chế hoạt động của mỗi loại thuốc. Trong bài này xin đề cập nhiều hơn về thuốc ibuprofen là một loại thuốc tiêu biểu trong nhóm có tên NSAIDS (nonsteroidal anti-inflammatory drugs).
Hiện tại thuốc ibuprofen được bán không cần toa bác sĩ, tuy nhiên, không phải vì có thể mua không cần toa là thuốc không có sự nguy hiểm cho người dùng. Đa số mọi trường hợp, uống thuốc này giúp cho bớt đau nhức bắp thịt, đau đầu, đau xương, khá hiệu quả và tương đối an toàn. Tuy nhiên, thuốc là thuốc, nếu sử dụng bừa bãi, thường xuyên sẽ đưa đến những phản ứng phụ không may.
Thuốc ibuprofen ra đời năm 1969 được bán theo toa bác sĩ tại Mỹ vào năm 1974 dưới thương hiệu Motrin. Liều lượng thuốc được quy định là 400 đến 800 milligrams, dùng tối đa một ngày bốn lần, tổng cộng là 3200 milligrams. Cách đây trên 30 năm, khi còn là bác sĩ nội trú, tôi vẫn thường cho toa bệnh nhân là 800 milligrams, ngày ba lần, tổng cộng là 2400 milligrams. Hiện nay, thuốc Motrin được cho bán không cần toa bác sĩ, với lời khuyên là 200 milligrams, ngày hai lần. Do đó, nếu cơn đau nặng, có thể sử dụng thuốc trên liều lượng ấn định trong thời gian ngắn hạn. Tuy nhiên, hạn chế không nên dùng thuốc quá 30 ngày, bất kỳ liều lượng.
Lạm dụng thuốc ibuprofen có thể gây ra những phản ứng phụ bất lợi.
Thuốc ibuprofen thuộc nhóm NSAIDs có tác dụng khống chế chất cyclooxygenase (COX). COX có hai loại COX-1 và COX-2, là chất xúc tác (enzymes) để cấu tạo ra các chất prostaglandins từ mỡ béo. Các chất prostaglandins này tăng cao khi bị đau, viêm xoang, bị chấn thương, hay nóng sốt. Nhưng, chúng cũng góp phần bảo vệ các tế bào mạch máu và tế bào lót bao tử, cũng như làm cho máu đông lại khi bị thương. Hiểu như vậy sẽ nhận ra tại sao sử dụng thuốc ngắn hạn sẽ giảm đau, giảm sưng nhưng khi dùng dài hạn sẽ làm hại đến hệ thống mạch máu, gây ra loét bao tử, và làm cho máu chảy không cầm.
1. Sử dụng thuốc ibuprofen quá nhiều sẽ làm đau bao tử
Chất prostaglandins sản xuất với sự hỗ trợ của chất xúc tác COX giúp bảo vệ các tế bào của bao tử và đường ruột. Bao tử thường xuyên tiết ra acid để giúp tiêu hóa thức ăn, prostaglandins bảo vệ tế bào hệ thống đường ruột không bị acid hủy hoại. Thuốc ibuprofen giảm lượng prostaglandins xuống, khiến tế bào ruột bị lở loét.
Nếu uống thuốc mà thấy đau bao tử và đi tiêu ra máu đỏ hay đen thì phải ngừng thuốc ngay và hỏi thăm bác sĩ.
2. Sử dụng thuốc ibuprofen quá liều, có hại đến hệ thống tim mạch
Thuốc được bán dưới các thương hiệu như : Advil, NeoProfen, Caldolor, Children’s Profen IB, Infant’s Advil, Infant’s Ibuprofen, I-Prin, Children’s Ibuprofen, Motrin IB, Advil Migraine… (Hình: Getty Images)
Các sản phẫm của chất COX tạo ra, đóng góp vào cơ chế cầm máu, đông máu, cũng như sự giãn nở, co thắt của mạch máu. Thuốc ibuprofen sẽ làm cho máu không cầm lại khi bị thương tích, và cũng làm tăng huyết áp vì mạch máu thiếu đàn hồi, có thể dẫn đến suy tim.
3. Sử dụng thuốc ibuprofen quá liều, có thể làm suy thận
Hai trái thận hiểu nôm na là hai cái máy lọc nước được cấu tạo bởi một hệ thống mạch máu li ti mà khi máu chạy qua đó, chất dơ được thải ra thành nước tiểu, đồng thời các khoáng chất trong máu như potassium và sodium được cân bằng và bão hòa. Nếu sự bão hòa aày bị mất cân bằng, sẽ làm đảo lộn nồng độ acid pH của máu, cũng như là cho cơ thể mất nước hay dư nước sanh ra phù thũng.
Sự co thắt của hệ thống mạch máu nhỏ li ti trong trái thận, không những kiểm soát tốc độ và thể tích máu chảy qua hệ thống lọc, mà còn góp phần vào việc điều chỉnh áp suất máu của toàn bộ cơ thể. Thuốc ibuprofen cản trở sự đàn hồi của hệ thống mạch máu nầy, gây ra suy thận, và còn làm tăng huyết áp cơ thể.
4. Thuốc ibuprofen có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh
Sử dụng thuốc kinh niên có thể làm cho bị nhức đầu, mệt mỏi, chóng mặt, mất ngủ, và bị kinh phong.
5. Ngoài ra, không nên sử dụng thuốc ibuprofen trong các trường hợp sau đây:
Nếu uống rượu thì không nên uống chung với thuốc ibuprofen, có thể làm tăng nguy cơ bị chảy máu đường ruột. Khi cơ thể khô nước, thí dụ như sau khi tập thể dục thể thao, không nên uống thuốc ibuprofen, có thể làm tăng nguy cơ bị suy thận. Dĩ nhiên, khi có thai thì nên tránh thuốc ibuprofen hoàn toàn vì có thể gây ra dị tật cho tim mạch cũng như hai lá phổi của em bé, và cũng tăng nguy cơ bị mất máu khi sanh đẻ.
Thuốc ibuprofen cũng không nên dùng chung với các loại thuốc dược thảo, phụ phẩm thí dụ như: bột nghệ, bột gừng, đơn qui, bột tỏi, nhân sâm, bột me, trà cúc và nhiều thứ linh tinh khác. Khi dử dụng chung, có thể tăng nguy cơ bị chảy máu không cầm.
Một số nghiên cứu gần đây cho thấy thuốc ibuprofen có thể giảm bớt nguy cơ bị bệnh Alzheimer khi sử dụng ở liều lượng thật thấp. Thuốc ibuprofen cũng có khả năng giảm bớt nguy cơ bị bệnh Parkinson. Tuy nhiên, nên cẩn thận, cân nhắc với những rủi ro có thể xảy ra trước khi dùng.
Tất cả những phản ứng phụ nêu trên đây đều tiêu biểu cho các loại thuốc trong nhóm NSAIDS. Ngoài thuốc ibuprofen (Advil, Motrin), các loại thuốc thông dụng khác trong nhóm gồm có: Aspirin (Bayer, Bufferin, và Ecotrin), Naproxen (Aleve, Anaprox DS, Naprosyn), và Celecoxib (Celebrex). Thuốc Aspirin là thuốc có ít phản ứng phụ tai hại nhất trong nhóm, ngược lại còn giúp phòng chống các loại ung thư.
Giấm là gia vị mà các bà nội trợ thường dùng trong nấu nướng. Loại chất lỏng lên men tự nhiên này còn có nhiều công dụng khác ngoài việc chế biến món ăn, có thể khiến bạn bất ngờ.
1. Diệt cỏ dại: xịt giấm nguyên chất vào những nơi cỏ dại mọc. Vài ngày sau cỏ sẽ tự héo rũ và chết.
2. Tăng độ axit của đất: pha khoảng ½ tách giấm vào 4 lít nước để tưới cây cảnh.
3. Ngăn ngừa kiến: xịt giấm vào những khe cửa, đồ dùng hoặc những nơi có kiến bò
4. Đánh bóng xe: dùng vải mềm thấm giấm nguyên chất để lau sạch và đánh bóng lớp sơn xe.
5. Khử mùi hôi ở chó: dùng giấm chà xát lên lông chó, sau đó tắm sạch.
6. Ngăn mèo: vẩy giấm lên những nơi mà bạn không muốn con miu miu mon men tới gần.
7. Lau sàn: hòa một tách giấm trắng với 8 lít nước nóng và dùng nước này để lau sàn nhà.
8. Làm tươi rau bị héo: ngâm rau đã héo vào hỗn hợp gồm nước và giấm theo tỷ lệ 2 tách nước / 1 muỗng canh giấm.
9. Làm dịu vết ong hoặc sứa đốt: thoa giấm vào chỗ bị đốt để giảm đau và ngứa.
10. Chữa da bị cháy nắng: dùng giấm trắng chà nhẹ lên vùng da bị bỏng nắng, lặp lại nhiều lần cho đến khi cảm giác đau rát dịu đi.
11. Làm dầu xả cho tóc: thêm một muỗng canh giấm vào nước xả tóc để gội sạch phần dầu gội còn bám trên tóc.
12. Làm da bớt khô và ngứa: cho 2 muỗng canh giấm vào nước tắm.
13. Trị gàu: trộn hỗn hợp gồm giấm táo, nước và dầu ôliu, mỗi thứ hai muỗng canh. Dùng hỗn hợp này mát xa da đầu, để yên từ 15 đến 20 phút rồi gội lai bằng dầu gội.
14. Làm dịu cơn đau họng: Pha 1 muỗng canh giấm táo vào 1 ly nước. Dùng nước này xúc miệng và uống.
15. Trị viêm xoang và viêm phế quản: hòa ¼ tách giấm (có thể nhiều hơn) vào máy tạo hơi và hít hơi nước có chứa giấm.
16. Khử mùi cống trong bếp: mỗi tuần 1 lần đổ 1 tách giấm xuống cống, để yên trong khoảng 30 phút sau đó giội sạch lại bằng nước.
17. Khử mùi hành: thoa giấm vào ngón tay trước và sau khi cắt hành.
18. Làm sạch và diệt khuẩn cho thớt gỗ: dùng giấm nguyên chất để rửa thớt.
19. Tẩy sạch mủ trái cây dính ở tay: thoa giấm vào tay có dính mủ.
20. Tẩy dầu mỡ và khử mùi trên chén đĩa: hòa 1 muỗng canh giấm với nước xà phòng ấm rồi rửa chén đĩa.
21. Rửa sạch bình trà: đun sôi hỗn hợp giấm và nước, rót vào bình trà, các vết ố vàng cứng đầu sẽ bị tẩy sạch.
22. Làm sạch hộp đựng thức ăn: dùng bánh mì ngâm vào giấm rồi đặt bánh mì vào hộp đựng thức ăn và để qua đêm.
23. Làm sạch tủ lạnh: chùi rửa tủ lạnh bằng hỗn hợp gồm ½ nước và ½ giấm.
24. Thông cống: đổ 1 nắm bột soda xuống cống, đổ tiếp ½ tách giấm, đậy nắp cống và để yên trong khoảng 20 giây rồi dội sạch bằng nước nóng.
25. Rửa và khử mùi chai lọ: dùng giấm rửa các chai lọ để khử mùi hôi còn vương lại.
26. Làm sạch máy rửa chén: cho 1 tách giấm vào vòng quay cuối để làm sạch xà phòng còn bám trong lòng máy và đồ thủy tinh. Có thể làm mỗi tháng 1 lần.
27. Tẩy sạch đồ dùng bằng thép không gỉ: dùng khăn nhúng giấm để lau chùi đồ dùng bằng kim loại.
28. Tẩy vết bẩn ở ấm, bình, chậu: cho 3 muỗng canh giấm và khoảng ½ lít nước vào ấm, bình có vết bẩn. Đặt lên bếp và đun sôi cho đến khi vết bẩn biến mất.
29. Làm sạch lò vi sóng: đun sôi 1 tách nước có pha thêm ¼ tách giấm trong lò vi sóng sẽ giúp khử mùi hôi và tẩy sạch vụn thức ăn còn bám trong lò.
30. Tẩy vết hoen gỉ ở vật bằng kim loại: ngâm vật cần tẩy vào dung dịch giấm nguyên chất.
31. Khử mùi nấu nướng: đặt một xoong nhỏ có hỗn hợp nước và chút xíu giấm đun riu riu trên bếp. Hơi nước tỏa ra sẽ khử được mùi thức ăn còn vương trong bếp.
32. Làm thông bàn ủi hơn nước: cho hỗn hợp gồm ½ giấm và ½ nước vào ngăn chứa nước. Điều chỉnh sang chế độ ủi hơi và để bài ủi dựng đứng trong khoảng 5 phút.
33. Tẩy vết cháy trên bàn ủi: đun nóng hỗn hợp giấm và muối (mỗi thứ một nửa), chà hỗn hợp này lên bề mặt bàn ủi (lúc nguội) để tẩy sạch vết cháy đen.
34. Làm mượt vải: hòa thêm ½ tách giấm vào nước xả cuối để làm vải bớt xơ và giữ màu tốt hơn.
35. Làm sạch máy giặt: cho vào máy 1 tách giấm, khởi động chu trình giặt như bình thường (không có quần áo) để tẩy sạch xà phòng còn sót lại trong máy.
36. Tẩy vết bẩn trên quần áo: cho giấm vào chỗ có vết bẩn, vò nhẹ trước khi giặt.
37. Khử mùi thuốc lá ở quần áo: xả nước nóng vào bồn tắm, cho thêm 1 tách giấm rồi cho quần áo vào.
38. Làm sạch lớp đề can dính trên vải: dùng bàn chải thấm giấm chải vài nơi cần tẩy đề can hoặc ngâm quần áo với giấm trước khi giặt.
39. Chùi mắt kính: Nhỏ vào mỗi tròng mắt kính 1 giọt giấm sau đó lau sạch lại bằng vải.
40. Giữ hoa tươi lâu: hòa 2 muỗng giấm và 1 muỗng đường vào mỗi lít nước cắm hoa.
41. Dập lửa: đổ giấm vào ngọn lửa đang cháy bùng để đập tắt lửa
42. Làm sảng khoái tinh thần: cho 1 muỗng giấm táo vào ly nước, thêm tí đường. Vậy là bạn đã có một ly nước giải khát có ích cho cơ thể.
Người Cao Tuổi Tập Ði Bộ: Lợi Và Hại! - BS Hùynh Bá Lĩnh
Trong chúng ta, nhiều người thường nhầm lẫn vấn đề phòng bệnh với chữa bệnh. Phòng bệnh là các phương pháp được áp dụng cho những người khỏe mạnh hoặc có yếu tố nguy cơ của một bệnh nào đó. Còn chữa bệnh là những phương pháp được áp dụng để chữa khỏi các căn bệnh đã thể hiện ra. Ví dụ, người ta phòng ngừa loãng xương bằng cách uống sữa từ khi còn trẻ, chứ không phải đợi đến lúc bị loãng xương rồi mới tìm sữa để uống.
Ði bộ được xem là một phương pháp phòng bệnh hơn là chữa bệnh. Nó tiện lợi vì bất cứ ai cũng có thể luyện tập được, không cần trang bị dụng cụ gì ngoài một đôi giày; không cần thể lực cường tráng cũng như năng khiếu. Vì thế được những người cao tuổi rất ưa chuộng.
Người Cao Tuổi Có Nên Tập Ði Bộ ?
Giống như mọi môn thể thao khác, đi bộ giúp tăng cường sức khỏe cho cơ thể. Nó thích hợp cho những bệnh nhân tim mạch vì không cần tốn nhiều sức lực, động tác đơn giản, có thể tự điều chỉnh cường độ và thời gian luyện tập. Tuy nhiên không phải ai tập đi bộ cũng cho kết quả tốt. Có nhiều người càng đi lại càng bị đau nhiều hơn, đặc biệt là những bệnh nhân đau khớp.
Với những khớp gối bình thường, khi duỗi gối, lực ép lên khớp chè đùi gần bằng 0. Khi đi bộ, lực ép này bằng 1/2 trọng lượng cơ thể, tức vào khoảng 25-40kg. Người càng béo thì tải trọng này càng lớn và lực càng tăng khi thời gian đi càng dài. Ðiều này giải thích nguyên nhân vì sao một số người cảm thấy đau gối sau khi tập đi bộ. Cơn đau này không giảm đi mà ngày một tăng dần, tỷ lệ thuận với thời gian đi bộ, trọng lượng cơ thể và mặt dốc, độ gập ghềnh của đường tập.
Trên thực tế, nhiều bệnh nhân đau khớp dù thấy đau cũng cố gắng tiếp tục tập đi bộ, vì vậy có thể dẫn đến hậu quả là khớp ngày càng tổn thương nhiều hơn. Mà đau chính là dấu hiệu báo động của cơ thể, khi đó cần phải giúp cơ quan bị bệnh được nghỉ ngơi để hồi phục trở lại. Khớp xương cũng vậy, khi đau nhức là do bị viêm khớp, sự nghỉ ngơi lúc này rất cần thiết và cũng là phương pháp giúp giảm đau. Nếu cứ đi bộ trong khi viêm khớp gối, chắc chắn bệnh nhân sẽ bị đau hơn.
Ða số người cao tuổi ai cũng bị thoái hóa khớp gối (osteoarthritis). Thực chất của bệnh là tình trạng lão hóa của khớp gối qua nhiều năm; Các lớp sụn khớp bị hư hỏng, trục xương cong vào trong. Càng đi nhiều sẽ càng làm khớp hư thêm. Lý do là khi đi đứng, sẽ tạo một sức đè ép lên các mặt sụn khớp đã bị thoái hóa. Lớp sụn đó có tác dụng hấp thu lực đè ép. Nay tác dụng này giảm đi hoặc không còn nên sẽ tạo những sang chấn trên hai đầu xương, gây ra hiện tượng viêm khớp. Từ đó dẫn đến cơn đau khớp khi bệnh nhân đứng hay đi. Vì thế với những bệnh nhân này, người ta khuyến cáo phải hạn chế đi lại. Khi đi bộ, cần phải có nạng hay gậy nâng đỡ để giúp giảm tải trọng lên bề mặt khớp hư.
Với những lý do trên, các chuyên gia về xương khớp đã đánh giá đi bộ không phải là môn thể thao tốt đối với người cao tuổi.
Tập Luyện Môn Gì Thích Hợp Cho Người Cao Tuổi ?
Những người cao tuổi không có triệu chứng đau gối vẫn có thể tập đi bộ, nhưng cần lưu ý đến cường độ và thời gian tập luyện sao cho phù hợp với cơ thể. Khi có triệu chứng đau nhức, cần giảm bớt mức độ tập luyện hay nghỉ ngơi một thời gian rồi mới tập lại. Có nhiều người tập đi bộ từ thời còn trẻ không có vấn đề gì, nhưng một ngày nào đó khi tuổi đã cao bỗng thấy có vấn đề ở đầu gối. Ðó là vì họ không biết giảm bớt sự vận động cho phù hợp với tuổi tác. Chỉ cần đi ít lại, chậm hơn một chút sẽ giúp cơ thể dễ chịu ngay.
Người cao tuổi rất cần có sự vận động nhưng phải phù hợp với thể trạng. Nguyên tắc vận động ở người cao tuổi là nhẹ nhàng, chậm và liên tục. Tại sao phải như vậy? Vì cơ thể người cao tuổi như một cái máy cũ kỹ, quá trình lão hóa khiến các hệ thống cơ bắp, dây chằng không còn tính đàn hồi tốt nữa. Những cử động vừa nhanh, vừa mạnh có thể làm tổn thương các cơ bắp và dây chằng vốn dĩ đã chai cứng, tính giãn nở đã yếu nhiều. Sự cử động chậm và nhẹ sẽ giúp co giãn từ từ các dây chằng và cơ bắp. Nếu luyện tập liên tục và đều đặn, nó sẽ giúp cải thiện rất nhiều sự dẻo dai của các khớp xương.
Với người cao tuổi, đi xe đạp tốt hơn đi bộ. Tốt nhất là tập võ dưỡng sinh. Ðặc điểm của các động tác trong bài quyền được thực hiện thật chậm rãi, phong thái nhẹ nhàng, đặt ý nghĩ và hơi thở đi theo động tác của tay chân. Nguyên lý này hoàn toàn phù hợp với thể chất của người cao tuổi. Thực tế cho thấy nhiều người tập đã cảm thấy cơ thể ngày càng khỏe hơn, ít bệnh tật đau ốm vặt. Tuy nhiên cần lưu ý môn võ dưỡng sinh hiện nay đã bị người ta cải biến rất nhiều. Mỗi người thêm thắt một chút khiến nó không còn giữ được cái thần khí nguyên thủy của người xưa. Ví dụ người ta cho các cụ ông, cụ bà tập những bài tập khởi động của các môn thể dục thể thao phương Tây như xoay gối, cúi gập người, bẻ lưng, thậm chí chạy nhảy tại chỗ. Những động tác này rất hại cho các khớp, đặc biệt là cột sống thắt lưng và khớp gối. Chúng chỉ thích hợp cho thanh niên luyện tập các môn thể thao mạnh mẽ, chứ không phù hợp với cơ thể người cao tuổi.
Bệnh Nhân Tim Mạch Có Nên Tập Ði Bộ ?
Với những bệnh nhân trẻ tuổi, hệ thống khớp xương gân cơ còn tốt, thì đi bộ là môn vận động hàng đầu được chọn lựa để luyện tập, có thể giúp nâng cao sức chịu đựng và sức làm việc của tim. Tuy nhiên, sự vận động quá mức cũng sẽ làm xấu thêm tình trạng suy tim và bệnh thiếu máu cơ tim. Ðã có những bệnh nhân tử vong trong khi đi bộ do cố gắng tập quá sức. Thời gian đi bộ và quãng đường đi cần được theo dõi và giám sát bởi bác sĩ.
Với người cao tuổi bị bệnh tim mạch thì sao? Sở dĩ bác sĩ khuyên những bệnh nhân tim mạch nên đi bộ vì đây là một môn vận động nhẹ nhàng, không tốn nhiều sức. Ai tập cũng được vì nó đơn giản, không cần sân tập và trang thiết bị kèm theo. Nhưng một khi đã có vấn đề xương khớp, tại sao bạn không chọn lựa những môn khác tốt hơn như tập võ dưỡng sinh, thể dục tay không, đạp xe đạp, bơi lội? Khi tập đi bộ, cần cân nhắc cường độ theo tuổi tác; Thời gian tập và quãng đường đi cần phải giảm dần theo thời gian (là điều căn bản khác với khi còn trẻ). Ði tập vào buổi sáng cần giữ ấm và mang giày thích hợp với bàn chân. Khi có triệu chứng đau gối hay đau lưng thì lập tức phải nghỉ ngơi hoặc giảm ngay thời gian đi.
Nhắc đến bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), rất nhiều bệnh nhân, thậm chí cả thầy thuốc luôn nghĩ đến tình trạng đường huyết tăng cao và tìm mọi biện pháp để hạ chỉ số đường máu xuống mà quên rằng đường máu xuống thấp quá mức bình thường là rất nguy hiểm, thậm chí nguy hiểm hơn tăng đường huyết rất nhiều và có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được xử trí cấp cứu kịp thời.
Nguy cơ gây hạ đường huyết (HĐH)
Cũng như các cơ quan khác trong cơ thể, não sử dụng glucose như một nguồn năng lượng chính. Một phần nhỏ glucose được lấy từ glycogen chứa trong các tế bào hình sao nhưng lượng glycogen này chỉ đủ dùng trong vài phút. Phần lớn glucose được lấy từ máu và khi lượng đường trong máu giảm sẽ gây các triệu chứng về thần kinh (TK). Theo hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), lượng đường máu an toàn lúc đói là 90 -130mg/dl (5,0- 7,2mmol/l), sau bữa ăn 1-2 giờ: nhỏ hơn 180mg/dl (10mmol/l),trước lúc đi ngủ vào khoảng : 110 -150mg/dl (6,0 – 8,3mmol/l). Các triệu chứng TK xuất hiện khi lượng đường trong máu xuống dưới 3.6 mmol/L (65mg/dL) và khi lượng đường máu xuống dưới 0.55 mmol/L (10 mg/dL) thì các nơ ron TK mất hoạt động điện học và bệnh nhân nhanh chóng đi vào hôn mê.
Khi đường máu xuống thấp dưới ngưỡng, cơ thể tăng sản xuất các hoócmôn làm tăng đường huyết như adrenaline, glucargon theo cơ chế tự bảo vệ. Sự gia tăng các hóc môn này gây nên các triệu chứng kinh điển của hạ đường huyết như cảm giác cồn cào, mạch nhanh, da tái lạnh, bủn rủn chân tay…
Hạ đường huyết (HĐH) là một biến chứng hay gặp ở các bệnh nhân ĐTĐ đang được theo dõi điều trị bằng thuốc uống hoặc insulin tiêm. Các yếu tố nguy cơ bao gồm: Dùng liều thuốc HĐH quá cao, quá lâu; Bệnh nhân kiêng khem quá mức; Các yếu tố làm bệnh nhân bỏ ăn (mà vẫn dùng thuốc) như cúm, nhiễm khuẩn…; Do uống quá nhiều rượu, nhất là uống rượu mà không ăn gì; Dùng liều insulin chưa thích hợp; Bệnh nhân đang dùng thêm các thuốc khác có thể gây HĐH, hoặc dùng phối hợp nhiều loại thuốc HĐH với nhau mà theo dõi không kỹ;…
Có thể tử vong do chủ quan
Bệnh nhân Nguyễn Thị H, 56 tuổi ở Hà Nội cấp cứu tại Bệnh viện ETrung ương trong tình trạng co giật hôn mê do bị hạ đường huyết. Bệnh nhân đang được điều trị đái tháo đường type 2. Hai ngày trước khi vào viện, bệnh nhân mệt, ăn uống kém, khi gia đình phát hiện bệnh nhân bệnh nhân đã rơi vào tình trạng hôn mê. Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị hôn mê do hạ đường huyết.
Một bệnh nhân khác là Trần Văn Th. 76 tuổi, ở Hà Nội cũng phải cấp cứu trong tình trạng hôn mê. Bệnh nhân có tiền sử bệnh đái tháo đường typ 2 nhưng phải điều trị bằng insulin bán chậm 25 UI/ngày tiêm DD. Buổi trưa trước khi vào viện, bệnh nhân uống rượu và không ăn gì, tới chiều tối vẫn tiêm 20 UI insulin DD. 19h, gia đình phát hiện bệnh nhân đã hôn mê… Sau khi được cấp cứu và điều trị kịp thời bệnh nhân đã qua khỏi cơn nguy hiểm…
BN Nguyễn Văn B, 58 tuổi được đưa vào cấp cứu vì chấn thương sọ não do TNGT. Làm XN đường máu xuống quá thấp. Bệnh nhân đang uống thuốc trị ĐTĐ, hai ngày trước đó có sốt, ăn uống kém, vẫn uống thuốc theo đơn. Buổi sáng bệnh nhân đi xe máy, thấy choáng váng, bủn rủn chân tay, vã mồ hôi, tự ngã gây tai nạn…
Trên thực tế tình trạng hạ đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường thường xảy ra khi bệnh nhân đang ở nhà, hoặc đang đi xa, khi đang ngủ…nên ít khi được người thân phát hiện để đưa đi cấp cứu kịp thời, nên thường dẫn đến biến chứng nặng nề như hôn mê, tử vong do hôn mê quá giai đoạn, suy hô hấp quá nặng do sặc phổi (dịch vị, thức ăn, dịch hầu họng,cá biệt có trường hợp do răng giả gây bít tắc đường hô hấp khi BN hôn mê). Nguy hiểm hơn là tình trạng HĐH xảy ra khi người bệnh đang lao động hoặc đang điều khiển các phương tiện giao thông nên rất dễ gây tai nạn.
Biểu hiện HĐH ở bệnh nhân ĐTĐ
Khởi đầu, người bệnh cảm thấy mệt, chân tay bủn rủn, vã mồ hôi lạnh,cảm giác cồn cào trong ruột, mạch nhanh, huyết áp tăng nhẹ, tim đập nhanh. Nặng hơn, bắt đầu xuất hiện những cơn co giật và đi vào hôn mê ởcác mức độ khác nhau. Khi bệnh nhân hôn mê, các phản xạ nuốt và ho sặcrất kém hoặc mất dẫn đến tình trạng sặc dịch hầu họng, dịch vị, thứcăn… vào phổi gây viêm phổi suy hô hấp nặng, có trường hợp tử vong.Ngay cả khi đã được điều trị tích cực, các di chứng thần kinh sau hôn mêhoặc do thiếu o xy não quá lâu cũng thường gặp như chóng mặt, đau đầu,suy giảm trí nhớ, mất tập trung, các cơn co giật kiểu động kinh thậm chítổn thương não quá nặng nề khiến cho bệnh nhân tuy được cứu sống nhưngphải sống kiểu thực vật, không còn chất lượng cuộc sống.
Cần làm gì khi bị HĐH?
Ngay khi nghi ngờ hoặc có biểu hiện của HĐH, người bệnh cần uống ngay một cốc nước đường, sữa, ăn bánh kẹo, hoa quả ngọt (ví dụ: chuối) để nhanh chóng nâng đường huyết lên. Cần đặc biệt chú ý, khi người bệnh đã có biểu hiện hôn mê, không nên cho ăn uống rất dễ bị suy hô hấp do sặc, trường hợp này phải đưa đến bệnh viện ngay. Dừng tất cả các loại thuốc điều trị ĐTĐ đang dùng sau đó đến ngay cơ sở y tế kiểm tra lại đường huyết. Tại cơ sở y tế, nếu tình trạng người bệnh nặng các bác sĩ có thể tryền đường 5%, 10% hoặc tiêm glucargon hoặc corticoid để làm tăng đường huyết và điều trị các biến chứng nếu có.
Quan trọng là phòng tránh
Tâm lý chung của các bệnh nhân ĐTĐ là rất sợ đường huyết tăng. Thậm chí có người nhịn ăn cả cơm để tránh tăng đường huyết. Điều này rất nguy hiểm. Vì vậy, để tránh tình trạng HĐH xảy ra, người bệnh cần:
•Tuân thủ đúng chỉ định điều trị của bác sĩ về chế độ dùng thuốc và chế độ ăn uống điều trị bệnh ĐTĐ. Loại bỏ các yếu tố nguy cơ như kiêng khem quá mức, bỏ ăn vì mệt mỏi hoặc do các bệnh lý khác…
•Cần có chế độ tập luyện thường xuyên, phù hợp đối với từng người theo tư vấn của bác sĩ điều trị để đảm bảo sức khoẻ.
•Thường xuyên kiểm tra đường huyết tại các cơ sở y tế hoặc có thể tựlàm kiểm tra tại nhà bằng cách theo dõi đường máu mao mạch theo chỉ dẫn của nhân viên y tế./.
Tác giả là một kỹ sư hồi hưu, đã sống 25 năm bên Pháp, 25 năm ở Mỹ, hiện cư ngụ tại Irvine cùng gia đình. Sau đây là bài viết về nước Mỹ thứ tư của ông.
Bố tôi là cụ già đang sống trên tuổi trăm năm.
Cụ bình an ở cõi trần 103 năm tính đến năm nay Quý Tỵ 2013. Con số tuổi thọ của Cụ tiếp tục cao giống như lời chúc mọi người thường tặng nhau mỗi khi Tết đến, xuân về.
Bố tôi vẫn ăn được, ngủ được nên gọi Cụ là "Tiên giáng trần" theo như câu vè lưu truyền trong dân gian: "Ăn được ngủ được là tiên, không ăn không ngủ mất tiền thêm lo..." nhưng thực tế, Cụ vẫn là "người" nên chẳng thể nào tránh khỏi cái chân lý sinh lão bệnh... của kiếp ba sinh. Một người già sống đến trăm tuổi nếu còn khỏe mạnh thì cũng chẳng khác cỗ xe cũ là mấy! Động cơ hao mòn, lúc chạy lúc ngừng tùy theo thời tiết nắng mưa... Bố tôi cũng đang bước qua chiếc cầu khổ đau của bệnh tật và thường hay than thân trách phận: "Đoạn trường ai có qua cầu mới hay!"
Sống trăm tuổi chắc chắn bệnh tật phải xếp hàng chờ đợi, không nặng thì nhẹ... Có điều là ở đời, nếu ai may mắn ít bệnh nan y lại hay tạo ra cảnh "Nhà giầu đứt tay bằng ăn mày đổ ruột". Bố tôi chẳng phải ngoại lệ! Mỗi khi trời buồn đổ mưa, cho dù thuốc men đầy đủ, con cái cũng vẫn nghe tiếng Cụ rên rả rích như tiếng mưa rơi lộp bộp trên mái nhà! Cụ không còn đủ sức tự chế để an hưởng phúc lợi mà trời ban riêng cho mình ở tuổi "bách niên," có lẽ vì ít thấy cảnh khổ của kẻ khác nên hay bực dọc với bất cứ bất an nhỏ bé nào đến với mình.
Quan sát tuổi già của Bố, tôi nghiệm thấy một sự thật đơn giản là con người ngoài số mệnh sẵn có, sống thọ và ít đau yếu còn nhờ vào sức mạnh miễn nhiễm của cơ thể. Qua bao chu kỳ bốn mùa, hết xuân lại vào thu với dị ứng, cảm cúm rình rập, Bố tôi chẳng lần nào chích ngừa mà vẫn khỏe, vi khuẩn vô tình xâm nhập tấm thân già ấy cũng phải tàn lụi vì hợp chất kháng thể. Mùa đông vừa qua, bệnh cúm hoành hành khắp các tiểu bang... Tôi đến thăm vào một buổi trưa, bàng hoàng thấy Cụ lâm trọng bệnh. Cụ ngồi ở "sofa", cặp mắt cá ươn lạc mất hồn, mê man nên không than thân như thường lệ! Ói mửa trên người, nước mũi chẩy xuống áo quần, hơi thở ngẹt vì đờm trong cổ làm cả nhà sợ hãi. Anh cả lên tiếng phiền hà em lơ đãng quên chích ngừa cho Bố, em trách anh biết lo xa, thế mà lơ là chẳng giúp? Bác sĩ khám bệnh và kê thuốc ho qua loa, ngạc nhiên chỉ một tuần sau, Cụ bình phục rồi những lúc sảng khoái lại líu lo như chim xuân đang về.
Rượu mạnh Cognac, Whisky... hết còn thích hợp với sức khỏe của Cụ nhưng thỉnh thoảng ăn miếng thịt bò cơm Tây hay "seafood" cơm Tầu thì vẫn nhâm nhi một ly vang đỏ. Bạn bè Cụ đa số đã ra người thiên cổ chỉ còn vài ông bạn già tuổi kém gần thập niên hay một con giáp. Ở tiệm ăn, có người nhận ra Cụ, vui mừng đến chào hỏi nhưng bẽ bàng vì Cụ dửng dưng không còn nhớ kỷ niệm nào với họ...
Tiên sinh Tú Xương một thời đã than, "Một trà, một rượu, một đàn bà. Ba cái lăng nhăng nó quấy ta! Bỏ được thứ nào hay thứ đó..." Bố tôi thì chẳng muốn bỏ thứ nào cả nhưng hoàn cảnh ở Mỹ bây giờ hấp dẫn chỉ còn mỗi mục "trà" nên đành phải lấy cà phê, thuốc lá làm thú giải khuây. Ngồi buồn một mình, Cụ đốt liên tu bất tận, một ngày một bao thuốc như chơi và phân trần khói thuốc hút vào lại thổi ra như còi tầu, có nuốt vào phổi đâu mà sợ độc hại? Nếu tôi cắt nghĩa về ảnh hưởng của khói thuốc đối với con cháu trong nhà thì Cụ nghĩ tôi gây chuyện làm khó rồi lẳng lặng vào phòng đóng cửa hút, khói bay mù mịt. Cụ uống cà phê đen có đường thay nước! Mỗi ngày hai ba lần, tôi pha từng đợt để giữ mùi thơm và độ nóng rồi mang ra "patio" chỗ Cụ ngồi cùng với vài điếu thuốc lá. Hút xong là hết cho ngày hôm đó, mục đích hạn chế liều lượng và kiểm soát Cụ thì mới yên ổn sống chung được...
Bữa ăn ngon lành nhất của Cụ là "phở gà phao câu" hay "hủ tiú sa tế". Ăn "steak" thì có Norm s Restaurant trên đại lộ Beach nhưng phải chờ thứ sáu đặc biệt có món súp "clam chowder" mà Cụ thích! Nói chung, Cụ chỉ chuộng những món thuộc loại "kinh dị" chẳng hạn sa tế có nước dừa kẻ thù của cao mỡ, "clam chowder" có "cream" mà người Mỹ thường phải bỏ bớt % "fat" và cuối cùng là cái của quý "nhất phao câu nhì đầu cánh" vì cục mỡ vàng ở đuôi con gà... Hôm nay Cụ đã ăn món này thì mai ăn món kia. Đi không vững, phải dìu từng bước nhưng tính thích đi chơi nên nếu biết sẽ được đến những nơi ấy thì bỗng nhiên Cụ trở thành "em bé" dễ bảo. Do đó tôi thường dùng "chiêu" này để "dụ" Cụ đi tắm, thay tã và quần áo vào buổi sáng đến chăm sóc.
"Cơm hàng, cháo chợ" ăn quen đến nỗi, vừa đến cửa tiệm phở Quang Trung hay hủ tiếu Triều Châu là đã nghe mấy cô cậu làm việc ở đấy kháo nhau ầm ĩ khi hai cha con tôi khập khiễng bước vào: "Bố đến! Phao câu bánh tươi hành trần..." Những người trẻ ấy, lứa tuổi cháu chắt của Cụ nhưng sống bên Mỹ lâu năm, ít nhiều đã quên phép tắc thưa gởi đúng đắn nên chúng tôi chỉ biết cười xòa, miễn sao vui cửa vui nhà và nếu vui cả bà con cửa tiệm thì... càng vui hơn.
Hôm nào ngon miệng, Cụ có thể ăn hết tô phở nhỏ, tay cầm từng miếng phao câu da vàng mỡ, nhai chậm rãi rồi lọc ra cục xương nhỏ, cả thẩy là 7, 8 cái "đít" gà... có khi bùi béo quá, vô ý Bố rớt cả hàm răng giả ra ngoài! Tôi nhìn quanh, lo cho những người ngồi gần bàn mình, thấy cảnh ít thẩm mỹ này sợ họ ăn mất ngon nhưng chẳng ai để ý và phiền trách một cụ già. Biết Bố còn thích ăn tiệm nên buổi trưa nào gặp nhau, dù có vất vả tôi cũng coi như bổn phận, vui vẻ dắt Cụ cùng đi.
Tuổi già xương yếu, đi đứng khó khăn nên Cụ ngồi nhiều sinh ra chứng bệnh táo bón. Cằn nhằn mãi mà vẫn chưa tiêu, uống 2 viên thuốc nhuận tràng "Bisacodyl" không thấm, tự động Cụ lấy thêm 3 viên nữa... Kết quả là tiêu chẩy tung tóe từ phòng vệ sinh đến phòng ngủ và mấy chị em tôi phải giặt giũ, dọn dẹp nửa ngày chưa xong!
Mặc dù phải dắt Cụ từng bước vì lỡ té ngã thì khổ cả nhà nhưng mỗi khi thấy quý bà đến gần hỏi thăm là Cụ tự ý chống gậy đứng một mình, tay đút túi quần ra cái điều vẫn "ngon lành", còn "gân", độc lập, tự chủ không cần ai. Trò chuyện qua loa, các bà thường hay ban tiếng khen vô thưởng vô phạt, Bố tôi tức thì nhăn mặt đáp lễ với lời than thở: "Dạo này, yếu lắm không khỏe!". Tuổi già đau nhức kinh niên, "ỉ ôi" mong đợi sự cảm thông chia sẻ của quý bà.
Chuyện "lấy le" nhỏ như "con thỏ" ấy đôi khi thành to trên đường phố xứ người, gây ra nhiều hiểu lầm với dân Mỹ sẵn bản tính trọng đãi người già! Ở những chốn ăn chơi như Las Vegas, Big Bear... Cụ muốn chống gậy khập khiễng đi một mình một phố, "complet" "cravate" đầy đủ chỉ cần phong độ và dáng dấp "ngầu" thuở xưa nữa là xong! Cứ "lê" một bước, Cụ lại đứng nhìn... Tôi cũng phải "lết" theo Cụ canh chừng. Mỗi lần thấy Cụ chậm chạp quá! Tội nghiệp tôi lại gần khoác tay, dắt Bố để cha con cùng đi bên nhau thủ thỉ cho ngày dài thêm ý nghĩa thì Cụ đuổi thẳng thừng: "Đi, đi! Cứ đi trước đi! Ông để mặc tôi..." nhưng đi trước là đi đâu? Thành ra hai cha con cứ đứng giữa đường, kẻ trước người sau ngơ ngác lo cho nhau như đang diễn tuồng! Khách bộ hành không quen cảnh tượng ấy, ái ngại nhìn hai người như muốn hỏi: "Whats going on?". Cuối cùng, có ông Mỹ cả nể đến gần hỏi han thì Cụ "nể cả" với nụ cười "ngoại giao" ròn tan, lịch sự líu lo "xổ" tiếng "Phú lang xa" và lẽ dĩ nhiên, tiếng Mỹ tiếng Pháp loạn xạ, chẳng ai hiểu ai rồi ngượng ngùng "Oui Monsieur", "Bye Bye" đường ai nấy đi! Lúc đó, tôi chỉ thấy chán nản vì bất lực... Bố con đi chơi chẳng vui mà như mắc nợ, hành tội nhau khổ sở. Tính tình như thế nên Cụ không bao giờ thích ngồi xe lăn, lần nào mang xe đi cũng lại vác về ngoại trừ những chuyến đi chơi xa, miễn cưỡng chẳng đặng đừng, Cụ mới chịu "lép vế" an tọa, chờ người đẩy.
"Bách niên" sống lão thì nhân sinh lại quay về điểm khởi đầu nên thân già co cụm trong tâm hồn trẻ thơ là chuyện thường tình. Trời cho Cụ bản chất lạc quan, sức khỏe đặc biệt hơn người cho nên cản trở lớn nhất của Bố tôi đối với gia đình là tính kiêu căng vẫn còn sót ở tuổi già đang quay lại thời "tuổi thơ": giỏi nhất, kinh nghiệm nhất, thông minh nhất, đội đá vá trời... chỉ vì cái tự cao "chủ nghĩa" lẩm cẩm. Bề ngoài giao tế tỏ vẻ "trịch thượng" nhưng nếu tự vấn lòng, khó ai biết sự thật Cụ nghĩ gì? Ai lỡ yêu thương, vồn vã chăm sóc thì Cụ làm cao, "ăn hiếp" đến "tắt thở" rồi cuối cùng phải dùng đến "đòn phép" mới được yên thân và ngược lại, đứa con nào thờ ơ, không để ý đến Cụ cũng phải nghe phiền trách mỗi khi giáp mặt.
Bên cạnh Bố, tôi thường nghe Cụ than, "Lạ nhỉ! Suốt đời, tôi có ăn ở tệ bạc với ai đâu mà chúng nó đối xử như người dưng nước lã..." nhưng thực tế, từng ấy người con mỗi đứa một tính giống như bàn tay có ngón dài ngón ngắn. Cụ nghĩ đến "ngón ngắn" vì "thiếu thốn" nên ưu tiên lưu ý đứa "ghét" Cụ hoặc chẳng may bị Cụ ghét, còn đứa thương ví như "ngón dài" đã "đầy đủ" thì Cụ thờ ơ, ít để tâm suy nghĩ. Nói cho cùng, nếu ai lỡ "ghét" cũng do tính tình khó khăn của Cụ vì mỗi lúc không đúng ý là Cụ la mắng và giận hờn nên đa số chán nản, tránh xa phiền muộn do Cụ gây nên để tìm sự bình yên cho riêng mình.
Bố tôi tuổi Thân đã qua hơn 8 lần con giáp! Theo tử vi, bản tính tự cao, tự đại một phần do cái số cầm tinh con khỉ (?). Xin lỗi người tuổi Thân... Tôi nêu ý nghĩ ấy bởi vì đôi lần muốn tìm lại một nơi chốn cũ, Cụ ngồi trên xe vẫn dõng dạc chỉ đường cho tôi nhưng đường nào thì cũng chỉ là bánh vẽ của một ký ức "mù mịt khói sương"...
- "Đi lối này gần! Ông đi lối kia vòng co tam quốc, mất thì giờ chẳng ăn thua mẹ gì, chán quá! Cứ theo tôi. Đấy đấy..." Nghe theo cái "GPS" "cảm tính" kém chính xác của Bố, lái xe quẹo Đông sang Tây, từ Nam lên Bắc loạn xạ cho nên lần nào xe cũng từ từ đi vào ngõ cụt... Đến khi bí quá thì lại nghe Cụ "phán":
- "Quái lạ! Bây giờ nó sửa đường và xây cao ốc tối tân không còn nhận ra ất giáp gì nữa cả?".
Nhiều lúc tôi phát điên, trả lời Cụ:
- "Bố ơi! Nhà mình có phước hay vô phước hả Bố? Người ta nói: con hơn cha là nhà có phúc mà Bố cứ nhất định đòi giỏi hơn con thì gia đình mình đến thời mạt rệp... à?"
Tuy nói thế, nhưng tôi hiểu mọi sự trên đời đều là hình ảnh một đồng tiền hai mặt, úp và ngửa, có trái thì có phải, cái "phải" nằm sẵn trong cái "trái"... Dù tuổi già "ba hoa", Cụ đã tạo chút không khí ngang ngạnh đáng tiếc nhưng xét kỹ... lại vui vì đó chính là giờ phút hạnh phúc mỗi lúc Bố con gặp nhau. Cụ khỏe mới đi chơi, thể lực mạnh mới xông xáo bầy tỏ đôi ba chuyện "hoang tưởng" vu vơ! So sánh còn thấy hạnh phúc hơn nhiều những lần khác, ốm đau Cụ nằm một chỗ, co rúm im lìm trên giường thì gia đình còn khổ và lo âu đến chừng nào!
Tính tình Bố tôi ở tuổi này thay đổi từng giờ, đang vui đã giận và chưa giận đã cười. Vì thế sống gần Cụ, nên hiểu tâm trạng ấy và đừng để "stress" họa vào thân. Đó là kinh nghiệm đáng ghi nhớ của tôi vì lúc đầu chưa biết rõ hoàn cảnh, tôi đã trải qua giai đoạn thật vất vả lao đao!
Dù sao, cảnh đời cô đơn của Bố cũng rất đáng thương! Mọi sinh hoạt như ngừng lại từ lúc các bạn cố tri lần lượt ra đi và Cụ tiếp tục sống trong tuổi già quên lãng. Ngày ngày, tuy có người trông coi nhưng Cụ vẫn thân một mình, ngồi tự vấn sự đời vẩn vơ... Chờ đợi mòn mỏi đứa con nào đoái thương thân già, thăm hỏi rồi dắt đi ăn uống là một ngày vui ngắn ngủi vì dưới mắt Cụ thời gian hội ngộ luôn qua nhanh. Giờ phút chia tay lần nào cũng nghẹn ngào! Tôi thường phải nói dối Cụ đi làm "ca" đêm để về với vợ con và lại nghe câu hỏi quen thuộc: "Mấy giờ về... để tôi đợi?". Bố hẹn con tái ngộ ngày mai nhưng ngày mai nào ai biết sẽ đến hay không? Chẳng may có thể là lần cuối (?)! Hai Bố con lặng nhìn nhau lưu luyến như bóng chiều ngập ngừng sắp trôi vào giữa bóng đêm...
Ý thức ngày vĩnh biệt không tránh khỏi nên mấy năm gần đây, tôi đã thu gọn đời sống để tận hưởng niềm vui mong manh bên cạnh người Bố già. Tự nhủ lòng những ngày vui qua mau và giây phút cuối đang đến gần! Cố gắng sống trọn yêu thương với đạo lý hôm nay để lòng thản nhiên trước cảnh tử biệt sinh ly ngày mai... Nếu phải nghìn trùng xa cách từ đây, Bố con sẽ nhìn nhau "an phận" không tiếc nuối như ngày tiễn Mẹ ra đi.
Giống tôi lúc xưa còn bé, đi đâu bây giờ Bố cũng muốn theo vì cuộc đời Cụ cô đơn, lẻ loi và chẳng còn nhiều ý nghĩa! Kỷ niệm những mùa hè, Bố và tôi sống bên nhau trong ngôi nhà miền núi giữa đồi thông... Quên sao được con đường chiều dạo quanh bờ hồ Big Bear, chúng tôi dìu nhau đi giữa cảnh hoàng hôn, mặt hồ chiếu rọi tất cả bầu trời nắng quái vàng cam mang chung ý nghĩa về tính vô thường của một kiếp người: mới hôm nao Bố giúp con vào đời thế mà hôm nay, cả hai đã già cùng sống trong một thành phố xa lạ miền cao nguyên, ảm đạm chẳng khác gì cảnh chiều tắt nắng trên mặt hồ...
Những nơi chúng tôi đã đi qua, khách thập phương thường tỏ sự ngạc nhiên về Cụ. Người Mỹ, người Pháp, Nhật, Đại Hàn... đều ngừng lại thăm hỏi và ngưỡng mộ về lối sống của Bố tôi vì ít ai ở tuổi "bách niên" mà còn lom khom đi lại, ăn uống trên đường phố ở chốn phồn hoa đô hội. Ngày nào, nếu Quý vị thấy một cụ già chống gậy, lưng còng, nắm tay một người trẻ đi vào một nhà hàng trên đại lộ Bolsa thì nhiều phần chính là Bố tôi đó. "Sau này... sẽ nhớ mãi những giờ phút này!" Đó là lời bà Bùi Bích Hà, một nhà tư vấn tâm lý nổi tiếng của Việt Nam nói với tôi đã lâu.
Sống với Cụ thân sinh thọ trăm tuổi, tôi lĩnh hội được nhiều điều hay để biết ơn và sửa đổi. Sinh ra vào đầu thế kỷ 20 nên nhân sinh quan của Cụ nhiều phần khác với thời đại hôm nay chẳng hạn quan điểm về hôn nhân, dân chủ hay câu nói "nhi nữ tình trường, anh hùng khí đoản" đối với gia đình, xã hội... Đã là người thì "nhân vô thập toàn" sẵn mang những khuyết điểm, đáng quý là biết nhận ra mà tránh được. Cha con sinh ra cùng một dòng giống nên bản chất hay tính tình là cái di sản "đồng lần"... Sống bên cạnh Bố, tôi thường suy tư vai trò làm cha đối với các con tôi để tự sửa đổi chẳng hạn tính nóng giận, lạc quan vô cớ và cố quên cái "ta" chấp ngã... Tôi cảm ơn người di truyền sang gia đình tôi cái "gen" khỏe mạnh "vượt thời gian và không gian", lòng trắc ẩn, tính vị tha mau quên và một tâm hồn nghệ sĩ nặng tình dân tộc...
Suy ngẫm chân lý của người xưa: "Anh em kiến giả nhất phận" đến khi sống chung với các đấng sinh thành trời cho tuổi thọ, chúng ta còn nhận rõ một sự thật không mấy vẻ vang! Anh chị em một nhà khi khôn lớn, tình nghĩa đổi thay bất ngờ... Với cha mẹ già cần chăm sóc là một nhiệm vụ, vừa thiêng liêng vừa khó khăn nên câu ca dao "Thức khuya mới biết đêm dài, ở lâu mới biết lòng người thực hư" đã giúp hiểu rõ tính nết của từng người: có anh ích kỷ, có chị lợi dụng, có em ỷ lại... hoặc người này tốt, kẻ kia xấu minh bạch như ban ngày. Những lời rao giảng cao đẹp chẳng hạn: đoàn kết, vị tha, công bằng bác ái... mãi mãi nằm yên trong sách vở. Con nào cũng yêu thương cha mẹ nhưng qua miệng lưỡi thường bầy tỏ hơn 7 lần nên khi hành động chỉ còn 3...
Thuở mới di cư sang Mỹ, cạnh nhà tôi có ông hàng xóm tuổi trung niên khi xưa là đại úy cảnh sát. Qua lại thân thiết nên chúng tôi mời ông sang dự bữa tiệc sinh nhật đứa con đầu lòng. Tình cờ gặp bố tôi, ông nhớ đến bố ông, mừng tủi như sắp khóc rồi đứng giữa nhà bếp, trước bàn ăn đông đủ mọi người, cảm động ông phát biểu:
- "Anh chị may mắn quá! Ráng mà hưởng phúc đức... Bố tôi nếu còn sống mà ngồi "i.." ngay giữa nhà này một bãi, tôi cũng vui sướng hốt chùi không la lối hay than phiền lời nào..."
- "Vâng... giữa sàn "nhà" tôi (!) và chỉ "một lần" thôi nên ông nói vậy!". Nghĩ cho vui nhưng không nói ra vì tôi tin là ông đã trình bầy sự thật của lòng mình theo cảm hứng vào thời điểm đó. Tiếc thay, sự việc sẽ mất tính "cao thượng" khi thêm vào hai yếu tố: nhân bản và luận lý. Đây là trường hợp tiêu biểu "nói dễ làm khó" bởi vì nếu mỗi lúc, mỗi ngày rồi mỗi tháng bố ông "hành hạ" ông kiểu này thì ý kiến ấy sẽ không còn vững bền. Chẳng bao lâu, vài năm sau đó, tôi không biết buồn hay vui khi nghe tin ông hàng xóm đã sớm quy tiên và gặp lại bố ông ở cõi thiên đàng...
Mỗi tuần, tôi lãnh phân vụ trông coi Bố tôi 2 buổi từ sáng đến chiều nên dù hưu trí đã 2 năm nay, tôi cũng chưa dám phác họa một chuyến du lịch xa. Hôm nay, xin ghi lại mẩu đối thoại ngắn như kỷ niệm của Bố con tôi qua câu chuyện: "Một Ngày Với Tuổi Trăm Năm".
1.
- Chào Bố! Con mới "đi làm" về. Bây giờ 9 giờ rưỡi sáng, Cụ ngủ dậy hôm nay có khỏe không?
- Khỏe cái gì mà khỏe cơ chứ! Ông không biết à? Nó bảo tôi mặc quần áo để đi Sơn Tây, ra đây ngồi đợi mãi. Nó lừa... đi mất rồi!
- Bố ơi! Bố phải để chị ấy "đi làm" chứ! Bố cứ đòi theo thì họ phải nói dối... Nếu Bố muốn lúc nào cũng có bạn bên cạnh thì phải chấp nhận vào ở trong viện dưỡng lão thôi! Hôm nay có con ở với Bố nè...
- Thôi thôi... đừng nói nữa, cảm ơn ông! Tôi biết các ông bà tốt với tôi lắm rồi! Cá mè một lứa... cả đám.
2.
- Hôm nay, Bố muốn ăn gì nào?
- Ăn gì cũng được! Ăn cho no chứ béo bở, ngon lành gì mà cứ hỏi mãi...
- Ok! Vậy thì bánh mì Cali hay bánh cuốn Tân Hồng Mai nào.
- Bánh mì chỉ có ông ăn chứ tôi nhai sao được! Răng đâu mà nhai? Bánh cuốn tôi ăn rồi... khô lắm! Tôi phải có cái gì lỏng... mới dễ tiêu.
- Thế tại sao Bố bảo ăn ở đâu cũng được? Vậy thì "phở gà phao câu" được không?
- Đâu cũng được! Phở gà ăn ở cái tiệm cũ kia! Tôi quen ở đó... Chỗ mới bây giờ làm tồi lắm...
- Lần trước Bố vừa khen, thế mà... lại chê rồi! Không sao... Bố muốn đi đâu mình đi đó.
3.
- Thôi bây giờ mình đi tắm, thay quần áo rồi Bố con đi ăn phở nhớ...
- Tôi vừa tắm xong! Đây này, áo quần vừa thay... mới cả! Có gì mà phải thay mãi thế?
- Mới tắm mà sao "khai" thế này? Bố không tắm thì mình không đi...
- Ông chờ tôi nhớ! Đừng đi như "con" kia...
- Con ở đây tắm cho Bố mà... Làm sao Bố tắm một mình được?
- Ông cẩn thận cái áo này của tôi... nó có tiền! Vô ý là hết cả... Sơn Tây.
- Đây! Con treo trước mặt cho Bố thấy... Không ai vào lấy... Thấy chưa? Yên tâm nhé!
- Không ai lấy! Hừ... Mất hết cả rồi mà ông còn nói... không ai lấy! Mất trâu rồi mới lo làm chuồng... Chán quá!
4.
- Sao Bố ăn phở gà hôm nay có ngon và no không?
- Ngon? Ăn mà không ngon thì ăn làm gì? Hỏi vớ vẩn, hừ... No! Đã ăn tiệm thì phải no chứ... lại còn đói à?
- Bây giờ cà phê nhá!
- Cà phê chứ còn gì nữa... Ông ngừng mua bao thuốc lá cái đã. Hết rồi!
- Còn mà! Con vẫn còn nửa bao nhưng Bố chỉ hút hai điếu thôi nhé!
- "Uẩy"! Cho bao nhiêu thì hút bấy nhiêu. Miễn có hút là được.
- Bây giờ vào nhà con pha cà phê, ngồi ngoài "patio" uống cà phê hút thuốc. Ấy... Bố đi đâu vậy?
- Tôi ghi số xe để ngày mai khi cần tôi "gọi" cho ông chứ nếu không lại đói... chẳng có đứa nào chở đi ăn. Viết cho tôi số... May mà có ông thương thân già này nên còn giúp đỡ tôi.
- Bố lộn rồi! Số téléphone chứ không phải số xe. Vào nhà con ghi cho...
5.
- Sao Bố buồn vậy? Ngủ một giấc trưa đi... cho khỏe.
- Tôi thấy đời vô nghĩa, không muốn sống nữa! Phiền hết con cái... Hôm qua, xin nó hai viên thuốc, bảo uống rồi mai không dậy nữa... thế rồi chắc liều lượng nhẹ quá, chẳng ăn thua mẹ gì! Sáng nay vẫn chưa chết...
- Thế Bố còn muốn đi Sơn Tây không?
- Muốn lắm chứ! Chỉ có 2 tiếng ngồi xe lửa là đến nơi mà không đứa nào nó dắt đi. Con với cái... Khổ cái thân già này! Nó hứa nhăng hứa cuội nhưng tôi có cách... "Moa" bàn với "toa" chuyện quan trọng này nhớ! "Moa" cần 2 ngàn để đi về Sơn Tây. Đến nơi rồi "moa" sẽ trả lại.
- "Toa" trả "moa" bằng cách nào?
- Mấy bữa nay, "moa" nghĩ ra cách kiếm tiền rồi! "Moa" về Sơn Tây mở lớp dậy tiếng Pháp cho người ta học... Thế nào cũng có nhiều "sìn".
- Bây giờ tiếng Anh chứ có ai nói tiếng Pháp nữa đâu Bố ơi là Bố!
- Thế thì tôi về Hà Nội... lại làm giây thép Bưu Điện vậy.
- Bố già lụ khụ... đi không vững! Ai còn muốn mướn Bố.
- Già? Hừ... Đói thì cũng phải cong đít mà làm chứ ai nuôi?
6.
- Nếu có ai dắt Bố về Sơn Tây thì con mới cho Bố mượn tiền. Bố không đi một mình được! Hơn nữa đi xe lửa không bao giờ đến! Bố phải đi máy bay, Bố quên rồi à?
- Sao lại không được! Xưa nay tôi vẫn một mình chứ hai mình bao giờ? Đi xe lửa mà lại... Hừ... Ai bảo ông thế! Người ta vẫn đi hàng ngày mà nói láo... Chỉ nói láo là giỏi! Hay là ông không muốn cho tôi mượn tiền nên ông nói nhăng nói quậy? Thôi... Tôi hiểu ông rồi! Thân già này chẳng còn nhờ cậy ai được. Con với cái... Đồ mất dậy!
- Ấy chết, sao Bố lại nói con thế! Chán thật...
- Ông chán tôi từ lâu rồi chứ có phải bây giờ đâu?
- Thôi con đi làm nhớ!
- Vâng! Ông đi... Mấy giờ về?
- Con không về nữa vì Bố chửi con rồi...
- Tôi chửi ông hồi nào? Ông chửi tôi thì có! Chỉ giỏi ăn hiếp người già!
Bố tôi nói thế rồi quên ngay và ngày mai câu chuyện lại tiếp tục với những cuộc đối thoại vui buồn không dứt! Có tính mau quên và chẳng coi ai là kẻ thù nên vì thế Cụ sống lâu chăng? Dù sự ăn uống chút phần khả quan nhưng tinh thần của Bố tôi cũng đã suy sụp nhiều so với năm ngoái! Chân đi không vững và đầu óc hoang tưởng, vui buồn bất thường... Như đã nói ở phần trên, người già không mắc phải bệnh này cũng mang chứng bệnh kia. Thuốc men chỉ đỡ mà không chữa lành.
Bố "đi" mãi và tôi cũng mong Cụ quên "về" với Mẹ tôi nhưng thực tâm, ai cũng biết rằng tất cả chuyện đời đều phân chia sẵn ranh giới nên mỗi khi ra ngoài giới hạn đã định, chúng ta đều có cái giá phải trả! Người xưa vẫn thường nói: "Bách tuế vị kỳ" mà...
Bố tôi và các con của Cụ đang chia sẻ hạnh phúc và khó nhọc, mỗi ngày một khổ hơn vì thế người nhiều kẻ ít tặng Cụ thời giờ và tình thương để mong Cụ hưởng những mùa xuân êm đềm còn lại trong đời.
Qua kinh nghiệm "Một Ngày Với Tuổi Trăm Năm" vừa trình bầy, thực tâm tôi không muốn sống trường thọ đến tuổi "bách niên" để phải trả giá dù nhẹ hay nặng bởi vì sự việc đó chắc chắn sẽ liên hệ đến các con và người thân của tôi sau này... khổ đau sẽ nhiều hơn hạnh phúc! Tuy nhiên, muốn là một chuyện, không ai trong chúng ta tránh khỏi số mệnh đã an bài...
Cuối cùng, liệu chúng ta còn nên chúc nhau câu "Bách niên giai lão" mỗi khi xuân về nữa không?
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHẨN CẤP DO NHIỆT ĐỘ NÓNG BỨC
(HEAT EMERGENCIES)
Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Có ba loại trường hợp khẩn cấp do nhiệt nóng như thời tiết trở nên nóng bức, nóng hừng hực mà gia tăng ở mức độ nghiêm trọng là:
• Chuột rút , vọp bẻ do nhiệt (heat cramps)
• Kiệt sức do nhiệt (heat exhaustion)
• Đột quỵ do nhiệt (heat stroke)
Cả ba tình huống nghiêm trọng này đều có thể ngăn ngừa bằng những biện pháp phòng ngừa trong thời tiết nóng bức . Những nguyên nhân phổ biến là: •Nhiệt độ cao hoặc độ ẩm cao (high temperatures or humidity )
• Cơ thể bị mất nước (dehydration)
• Vận động thể dục trong một thời gian dài hoặc quá mức (prolonged or excessive exercise)
• Mặc quá nhiều quần áo ở nhiệt độ nóng (overdressing in hot temperatures),
• Uống rượu quá nhiều (alcohol consumption)
• Một số dược phẩm thuốc men như thuốc lợi tiểu và thuốc tâm thần (diuretics and psychiatric medications)
• Bệnh tim mạch (cardiovascular disease)
• Rối loạn chức năng tuyến mồ hôi (sweat=gland dysfunction)
Trẻ con , người lớn tuổi, và người béo phì có nhiều nguy cơ về những bệnh tật gây ra bởi nhiệt độ nóng bức , nhưng không phải bất kỳ ai cũng phát bệnh do không lưu ý cảnh báo về nhiệt độ nóng bức .
NHỮNG TRIỆU CHỨNG CỦA CĂN BỆNH DO NÓNG BỨC
Những triệu chứng ban đầu của những bệnh do nóng bức / nhiệt là:
• Toát mồ hôi quá nhiều (profuse sweating)
• Khát nước (thirst)
• Mệt mỏi kiệt sức (fatigue)
• Bắp thịt bị chuột rút , vọp bẻ (muscle cramps)
Những triệu chứng sau đó của những bệnh do nóng bức / nhiệt là:
• Chóng mặt (dizziness)
• Buồn nôn và ói mửa (nausea and vomiting)
• Choáng váng / nhức đầu nhẹ (Lightheadedness)
• Nhức đầu (headache)
• Suy nhược (weakness)
• Toát lạnh , rịn mồ hôi (cold, moist skin)
• Nước tiểu sậm mầu (darkened urine)
Khi những bệnh do nóng bức tiến triển nặng hơn tồi tệ hơn đi đến tình trạng đột quỵ do nhiệt (heat stroke), thì triệu chứng bao gồm như sau:
• Thân nhiệt trên 104 độ F (40 độ C)
• Da khô , nóng và ửng đỏ
• Hành vi biểu hiện bất thường (irrational behavior)
• Động kinh , co giật (seizures)
• Cực kỳ lú lẫn (extreme confusion)
• Mất ý thức (loss of consciousness)
• Thở nông (không sâu) và nhanh (Rapid, shallow breathing)
• Hôn mê sâu (coma)
• Tử vong (death)
SƠ CỨU
Đối với tất cả các biểu hiện của Choáng (shock), co giật động kinh (seizures), hoặc mất ý thức (loss of consciousness), nhất định phải gọi cấp cứu (911) và thực hiện sơ cứu Hồi Sức Tim Phổi (CPR) theo qui tắc 3 bước căn bản ABC . (Xin xem giải thích phác thảo ở các bài Lynn phỏng dịch trước đây )
Đối với các trường hợp không nguy cấp nhiều, có thể thực hiện các bước sơ cứu sau đây:
1. Đặt bệnh nhân nằm xuống ở khu vực mát mẻ và nâng cao đôi chân lên khoảng 20 inches ( khoảng gần nửa thước, 50cm)
2. Để hạ thấp thân nhiệt cho bệnh nhân, xử dụng túi trườm lạnh / túi nước đá hoặc khăn nhúng nước lạnh lên da nơi trán, sau gáy (back of the neck), bẹn háng (groin), và dưới nách (armpits) . Đùng quạt, quạt cho thoáng mát cho bệnh nhân .
3. Cho bệnh nhân uống nửa ly nước, hay dung dịch nước muối mà pha theo tỉ lệ 1 muỗng cafe muối ăn với 4L nước lạnh, hoặc dùng loại nước uống Gatorade (loại nước pha sẵn dành cho các vận động viên khi vận động quá sức) vào mỗi khoảng 15 phút
4. Xoa bóp các khu vực bắp thịt bị vọp bẻ / chuột rút .
Lynn Ly ghi chú :
Một cách hạ nhiệt nhanh của Đông Y Cổ Truyền là dùng trái chanh . Cắt lát chanh thành từng miếng chanh rồi chà xát miếng chanh để nước chanh thấm vào người bệnh theo thứ tự như sau : từ trán , hai bên thái dương , đỉnh đầu , sau gáy, cột xương sống , bả vai , cánh tay, bàn tay, cẳng chân, lòng bàn chân .
Phương pháp massage bằng chanh theo thứ tự trên có tác dụng hạ sốt , hạ thân nhiệt rất hiệu quả !!! Đặc biệt là Động kinh thì cần vắt vài giọt nước chanh vào miệng bệnh nhân khi chờ cấp cứu . Sau đó thì làm giống như các bước chỉ dẫn ở trên nếu có thể để phụ trợ tốt hơn !!!
Kết hợp Đông - Tây Y học luôn đem nhiều lợi ích cho bệnh nhân !!!
Không được thực hiện các việc sau đây:
• Không cho bệnh nhân uống bất kỳ loại thuốc dùng hạ sốt (fever) thí dụ như tylenon, aspirin hoặc acetaminophen . Thuốc sẽ gây nguy hại cho bệnh nhân bị bệnh do nhiệt , do bị nóng bức
• Không được xoa bóp, chà xát bằng rượu khiến gia tăng thân nhiệt
• Không được cho bệnh nhân đang bị ói mửa hay đang bị bất tỉnh (unconscious) bất kỳ thức ăn, thức uô"ng gì
• Không được cho muối viên / cục muối (salt tables) hoặc dung dịch mà chứa rượu , cafe khi mà có thể gây trở ngại đối với việc kiểm soát nhiệt độ bên trong của cơ thể
• Tuyệt đối không xem thường những ảnh hưởng nghiệm trọng do nhiệt độ nóng bức gây ra cho trẻ nhỏ, người lớn tuổi , hoặc người bị thương .
Nhất định phải gọi cấp cứu khi bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng do nhiệt độ nóng bức gây ra khi mà sơ cứu không có cho thấy bệnh nhân tiến triển tốt lên !!!
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
CƠ THỂ BỊ MẤT NƯỚC (DEHYDRATION)
Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
NGUYÊN NHÂN
Khi cơ thể bạn bị mất nước là khi lượng nước hay chất lỏng không có đầy đủ như nhu cầu của cơ thể . Tình trạng mất nước có thể là do không uống đủ các loại chất lỏng, hoặc bị thất thoát lượng chất lỏng rất nhiều, hoặc cả hai nguyên do vừa kể . Tùy thuộc vào liều lượng chất lỏng trong cơ thể không được bổ sung hoặc bị mất đi, tình trạng mất nước có thể là nhẹ, vừa phải, hoặc nghiêm trọng . Tình trạng mất nước nghiêm trọng là lúc tính mạng bị đe dọa ở mức độ khẩn cấp . Nôn mửa, tiêu chảy, đi tiểu ra lượng nước tiểu quá nhiều, toát mồ hôi quá nhiều, và sốt đều làm mất nước / mất chất lỏng trong cơ thể . Buồn nôn, mất cảm giác ngon miệng trong lúc bị bệnh, và lở loét cổ họng hoặc lở loét miệng cũng có thể khiến cho bạn không uống đủ nước .
TRIỆU CHỨNG :
•Miệng khô hoặc nước miếng bị kẹo dinh dính lại (dry or sticky mouth)
•Suy giảm hay không có nước tiểu (decreased or no urine output)
•Nước tiểu sậm mầu (urine appears dark yellow)
•Không thể chảy nước mắt / mắt khô (lack of tearing)
•Mắt trũng sâu (sunken eyes)
•Lơ mơ mê mệt và hôn mê sâu (lethargy and coma) - lúc này là lúc tình trạng bị mất nước rất nghiêm trọng
•Ở trẻ sơ sinh thì vùng mềm mềm ở đỉnh đầu (thóp) có biểu hiện bị trũng xuống .
Trẻ con và người già thường có nhiều hung hiểm hơn khi họ ở tình trạng cơ thể bị mất nước cứ tiếp diễn .
SƠ CỨU :
Điều quan trọng là kiểm soát lượng nước / chất lỏng bị mất đi và bổ xung lại lượng nước / chất lỏng bị mất.
Bạn có thể khắc phục tình trạng cơ thể bị mất nước nhẹ bằng các phương pháp sau đây:
• Ngừng vận động, nghỉ ngơi ở chỗ mát mẻ , nếu ở ngoài đường thì là chỗ có bóng cây, hay vào trong phòng có máy lạnh
• Gát chân cao lên (Prop up your feet)
• Cởi bớt quần áo / thay quần áo mỏng hơn thoáng hơn
• Thường xuyên cho người bị thiếu nước uống nước với lượng nho nhỏ thay vì uống liền 1 lúc 1 lượng nước thật lớn mà có thế gây ra ói mửa . Cần cho uống liên tục lượng nước nho nhỏ trong khoảng tối thiểu là 2 - 4 giờ đồng hồ để bù lại lượng nước mà cơ thể bị mất đi . Giải pháp dùng loại nước có chất điện giải như loại nước equalyte, pedialyte đặc biệt có hiệu quả, nhưng tránh dùng loại nước sử dụng cho vận động viên thể dục thể thao vì trong đó có nhiều chất đường mà có thể làm cho tình trạng tiêu chảy trở nên nghiệm trọng hơn . Cũng nên tránh dùng nước thường (plain water) cho trẻ sơ sinh hay trẻ con dưới 2 tuổi khi mà cơ thể đang bị mất nước , thay vào đó, hãy dùng loại nước có chất điện giải là pedialyte để có hiệu quả hơn.
Nhập viện và tiêm truyền tĩnh mạch đôi khi cần thiết đối với tình trạng cơ thể bị mất nước ở mức trung bình đến mức nghiêm trọng, cũng như cần phải được điều trị các nguyên nhân khiến cơ thể bị mất nước. Cần phải gọi phone cấp cứu ngay lật tức đối với các triệu chứng sau đây:
•Chóng mặt (dizziness)
• Đầu có cảm giác lâng lâng, hoa mắt hay kém minh mẫn(lightheadedn ess)
• Lơ mơ mê mệt (lethargy)
• Lú lẫn (confusion)
• Không thể chảy nước mắt / khô mắt (lack of tear)
• Ở trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi mà bị tiêu chảy và ói mửa , đi tiểu chút chút hoắc không đi tiểu trong vòng 8 giờ đồng hồ, mắt trũng sâu, da khô mà ở tình trạng là khi bẹo vào da ở mu bàn tay trẻ sơ sinh rồi buông ra , phần da vẫn bị nhăn nhúm lại như đang bị bẹo bấu, chứ không giãn ra (skin tenting = da nhăn nhô lên như cái lều ), khô miệng và khô mắt, vùng thóp trên đầu trẻ sơ sinh bị trũng xuống (sunken fontanelle), tim đập nhanh (rapid heartbeat), trong cứt phân có máu hoặc ói mửa, hoặc thờ ơ lơ đãng (listlessness) và thiếu năng động (inactiveness)
Mọi người cần nên uống nhiều nước hay các loại chất lỏng hằng ngày đặc biệt là vào những ngày nắng nóng hay những lúc vận động thể dục thể thao . Trong khi bệnh tật , đừng bao giờ đợi đến lúc cơ thể có biểu hiện bị mất nước, hãy uống nước hoặc uống nước theo phác đồ trị liệu căn bệnh thật cẩn thận .
THỰC TẾ (THE FACTS) :
Đừng bao giờ chờ đợi đến khi có cảm giác khát nước rồi mới uống nước . Bởi vì phải tốn 2 giờ đồng hồ để nước / chất lỏng có thể ảnh hưởng đến cơ thể mà bạn có thể cảm giác khát nước , thì bạn đã bị tình trạng cơ thể thiếu nước .
THỜI SỰ Y HỌC SỐ 233 - BS NGUYỄN VĂN THỊNH (4/7/2011)
1/ CÔN TRÙNG CHÍCH HAY RẮN CẮN (PIQURES D’INSECTE OU DE SERPENTS)
Một thông tin tốt làm giảm nguy cơ dị ứng đối với các nọc độc (venin)
ALLERGIE. Với hè và tiết trời nóng bức sắp đến, lại xuất hiện các con ong bầu (frelon) đầu tiên, ong vò vẽ (guêpe), ong mật (abeille) hay đủ loại rắn lục (vipère) với nguy cơ bị chích, bị cắn và bị dị ứng nghiêm trọng. Phải làm gì ? “ Trước hết cần trầm tỉnh, BS Catherine Quequet (allergologue) đã giải thích như vậy, bởi vì, để một phản ứng dị ứng đối với các nọc độc này có thể xảy ra trước hết ta đã phải đã được mẫn cảm trước, nghĩa là trước đó đã bị chích hay bị cắn ít nhất một lần. ”
Ngoài ra, khi ta làm trắc nghiệm đối với nọc độc của bộ cánh màng (venin d’hyménoptères) trong dân chúng, ta thấy rằng khoảng 20% những nguời Pháp được cảm ứng trong khi rất ít có nguy cơ bị một phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Tuy vậy ta ghi nhận khoảng hai mươi trường hợp tử vong mỗi năm do phản ứng dị ứng nghiêm trọng đối với nọc độc của bộ cánh màng (venin d’ hyménoptères).
“ Nhiều người nghĩ là mình bị dị ứng và do đó ở trong tình trạng nguy hiểm, bởi vì họ phản ứng lại bằng một phù nề khu trú, đôi khi quan trọng, đối với một vết chích của muỗi hay ruồi trâu (taon) hay bởi vì nơi bị chích hay bị cắn sưng lên nhiều cm. Nhưng chừng nào điều đó vẫn được khu trú, thì không có gì phải thật sự lo lắng cả, BS François Lavand, thầy thuốc chuyên về bệnh phổi và dị ứng (pneumo-allergologue) của CHU de Reims, đã trấn an như vậy. Phản ứng gây quan tâm hơn khi lan rộng trên hơn 10 cm và ảnh hưởng lên khớp gần nhất (khi đó ta nói phản ứng tại chỗ lan rộng) Hay,dĩ nhiên, khi đó là một phản ứng toàn thân với nổi mày đay khổng lồ, phù nề ở xa chỗ chích, co thắt phế quản, thậm chí choáng phản vệ (choc anaphylactique) với khó ở (malaise), gia tăng tần số tim, hạ huyết áp và mất tri giác, điều này cần gọi điện thoại số 15 kêu Samu đến.
“ Trong trường hợp phản ứng tại chỗ lan rộng, ta kê đơn một crème dermocorticoide và bôi tức thời lên chỗ bị chích cũng như một loại antihistaminique dùng bằng đường miệng trong vài ngày ”, BS Lavaud đã xác nhận điều đó. “ Nhưng sau một phản ứng toàn thân, cần phải có một bilan allergologique ”, BS Ponvert đã nhấn mạnh như vậy.
Những trắc nghiệm da với các trích chất của nọc độc (venin) và, nếu cần, một định lượng máu các kháng thể đặc hiệu cho phép xác nhận chẩn đoán.“ Ngoài những lời khuyên thông thường để phòng ngừa bị côn trùng chích, trong trường hợp phản ứng toàn thân, ta kê đơn adrénaline chích (Anapen) cần mang theo mình 24 giờ trên 24 giờ. Phải sử dụng nó ngay khi xuất hiện những dấu hiệu hô hấp và/hoặc ngay khi cảm thấy khó ở, bằng cách chích vào mặt ngoài của đùi, đồng thời giữ stylo tại chỗ trong khoảng 10 giây, rồi xoa nhẹ trong khoảng 10 giây sau khi rút ra.
NHỜ ĐẾN GIẢI CẢM ỨNG (DESENSIBILISATION)
“ Một stylo mới với liều lượng mạnh hơn những liều lượng hiện nay trên thị trường (0,50mg thay vì 0,15mg đối với các nhũ nhi và 0,30 mg đối với các trẻ em và người lớn) được dự kiến. Như thế làm cho điều trị cấp cứu hiệu quả hơn ”, BS Claude Ponvert (khoa nhi và dị ứng học của hopital Necker-Enfants malades, Paris) đã nhấn mạnh như vậy.
“ Chú ý, ngay cả khi ta thấy khỏe hơn sau đó, cũng vẫn phải báo cho secours d’urgence, bởi vì loại tai biến nghiêm trọng này cần nhập viện ít nhất 12 đến 24 giờ. Và ở giai đoạn hai, một giải mẫn cảm (désensibilisation) trong một khoa chuyên môn phải được dự kiến, BS Quequet đã nhận xét như vậy. “ Tức thời, adrénaline cứa mạng sống. Nhưng sau đó, chính sự giải mẫn cảm tránh bị nguy cơ như thế lần nữa. Điều trị giải mẫn cảm kéo dài 3 đến 5 năm và những mũi tiêm ban đầu phải được thực hiện ở bệnh viện. Hơi bị bó buộc nhưng những kết quả là tốt : tính hiệu quả đến 98% đối với dị ứng ong vò vẽ và ong bầu và khoảng 90% đối với những dị ứng với ong mật, BS Lavaud đã kết luận như thế.
Ở Srilanka là nơi rắn cắn thường xảy ra và cac huyết thanh kháng nọc độc (sérum antivenin) có chất lượng trung bình, một công trình nghiên cứu mới được thực hiện trên 1000 bệnh nhân, đã kết luận về lợi ích của việc cho adrénaline phòng ngừa, bằng tiêm dưới da và với liều thấp, đúng sau khi bị rắn cắn để làm giảm những nguy cơ phản ứng dị ứng nghiêm trọng do huyết thanh kháng nọc độc gây ra.
Một biện pháp như thế phải chăng có thể áp dụng ở Pháp, là nơi adrénaline chỉ được dùng để điều trị ? “ Nhất thiết là không ! ”, Các BS Ponvert, Lavaud và Quequet đồng loạt trả lời như vậy. Hai lý do để giải thích điều đó :“ Trái với những quốc gia như Sri Lanka, những phản ứng dị ứng với các vết cắn của rắn vipère là ngoại lẽ ở nước chúng ta. Trường hợp sau cùng ở Châu Âu đã được báo cáo trong tư liệu ở Ba Lan năm 2007 , BS Ponvert đã nhấn mạnh như vậy. Sau đó, về các phản ứng dị ứng đối với các mũi chích của sâu bọ cánh màng (hyménoptères), các lợi ich mong chờ của adrénaline tiêm để phòng ngừa (tránh khoảng 20 trường hợp tử vong mỗi năm) dưới các nguy cơ gặp phải : thật vậy, adrénaline có thể làm gia trọng một bệnh lý tim mạch tiềm tàng và, trong số nhiều người bi chích bởi sâu bọ cánh màng mỗi năm, nhiều người có những vấn đề về tim mạch.
(LE FIGARO 23/5/2011)
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
ĐỘT QUỴ DO BỊ SAY NẮNG - TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ
(Heat Stroke: Symptoms and Treatment)
Lynn Ly phỏng dịch theo WebMD.com
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (Heat Stroke = Sunstroke) là dạng chấn thương nghiêm trọng nhất về nhiệt và cần được cấp cứu. Nếu bạn nghi là ai đó đã bị đột quỵ do bị say nắng - bạn nên gọi 911 ngay lập tức và cần sơ cứu trong khi chờ đợi xe cứu thương đến .
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) có thể khiến chết người hoặc làm thương tổn não bộ và các cơ quan nội tạng khác. Mặc dù đột quỵ do bị say nắng chủ yếu ảnh hưởng đến những người trên 50 tuổi, nhưng cũng thường xảy ra cho các vận động viên trẻ tuổi khỏe mạnh.
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) thường xảy ra như là kết quả của 1 tiến trình liên quan đến các bệnh do nhiệt gây ra như bị chuột rút do nóng bức, ngất xỉu và kiệt sức vì nóng nực . Nhưng loại đột quỵ này có thể tấn công bạn ngay cả khi bạn không có dấu hiệu báo trước về chấn thương do nhiệt .
Hậu quả gây nên loại đột quỵ này là do tiếp xúc nhiệt độ cao trong thời gian dài thường kết hợp với sự mất nước trong cơ thể , khiến cho hệ thống kiểm soát nhiệt độ của cơ thể mất hoạt động. Cách xác định Y Học về loại đột quỵ này là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105 độ F (hơn 40C) cùng các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao. Những triệu chứng khác bao gồm buồn nôn, co giật, lú lần, rối loạn trong việc định phương hướng, và đôi khi mất ý thức, hoặc hôn mê sâu.
NHỮNG TRIỆU CHÚNG VỀ ĐỘT QUỴ DO SAY NẮNG , DO NHIỆT(SYMPTOMS OF HEAT STROKE)
Triệu chứng chủ yếu của đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105F ( hơn 40C), nhưng ngất xỉu có thể là dấu hiệu đầu tiên.
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
•Đau nhói trên đầu (Throbbing headache)
•Chóng mặt và choáng váng (Dizziness and light-headedness)
•Thiếu sự toát mồ hôi dù thời tiết nóng (Lack of sweating despite the heat)
•Da khô, nóng, đỏ ửng
•Bắp thịt suy nhược hay bị vọp bẻ/chuột rút (Muscle weakness or cramps)
•Buồn nôn và nôn mửa
•Nhịp tim đập nhanh, mà có thể là đập mạnh hay đập yếu
•Hít thở không sâu (thở nông) và nhanh (Rapid, shallow breathing
•Hành vi thay đổi như lầm lẫn lú lẫn (confusion), mất phương hướng (disorientation), hay lảo đảo loạng choạng (staggering)
HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
ĐỘT QUỴ DO BỊ SAY NẮNG - TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ
(Heat Stroke: Symptoms and Treatment)
Lynn Ly phỏng dịch theo WebMD.com
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (Heat Stroke = Sunstroke) là dạng chấn thương nghiêm trọng nhất về nhiệt và cần được cấp cứu. Nếu bạn nghi là ai đó đã bị đột quỵ do bị say nắng - bạn nên gọi 911 ngay lập tức và cần sơ cứu trong khi chờ đợi xe cứu thương đến .
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) có thể khiến chết người hoặc làm thương tổn não bộ và các cơ quan nội tạng khác. Mặc dù đột quỵ do bị say nắng chủ yếu ảnh hưởng đến những người trên 50 tuổi, nhưng cũng thường xảy ra cho các vận động viên trẻ tuổi khỏe mạnh.
Đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng (heat stroke/ sunstroke) thường xảy ra như là kết quả của 1 tiến trình liên quan đến các bệnh do nhiệt gây ra như bị chuột rút do nóng bức, ngất xỉu và kiệt sức vì nóng nực . Nhưng loại đột quỵ này có thể tấn công bạn ngay cả khi bạn không có dấu hiệu báo trước về chấn thương do nhiệt .
Hậu quả gây nên loại đột quỵ này là do tiếp xúc nhiệt độ cao trong thời gian dài thường kết hợp với sự mất nước trong cơ thể , khiến cho hệ thống kiểm soát nhiệt độ của cơ thể mất hoạt động. Cách xác định Y Học về loại đột quỵ này là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105 độ F (hơn 40C) cùng các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao. Những triệu chứng khác bao gồm buồn nôn, co giật, lú lần, rối loạn trong việc định phương hướng, và đôi khi mất ý thức, hoặc hôn mê sâu.
NHỮNG TRIỆU CHÚNG VỀ ĐỘT QUỴ DO SAY NẮNG , DO NHIỆT(SYMPTOMS OF HEAT STROKE)
Triệu chứng chủ yếu của đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng là nhiệt độ cơ thể vượt qua 105F ( hơn 40C), nhưng ngất xỉu có thể là dấu hiệu đầu tiên.
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
•Đau nhói trên đầu (Throbbing headache)
•Chóng mặt và choáng váng (Dizziness and light-headedness)
•Thiếu sự toát mồ hôi dù thời tiết nóng (Lack of sweating despite the heat)
•Da khô, nóng, đỏ ửng
•Bắp thịt suy nhược hay bị vọp bẻ/chuột rút (Muscle weakness or cramps)
•Buồn nôn và nôn mửa
•Nhịp tim đập nhanh, mà có thể là đập mạnh hay đập yếu
•Hít thở không sâu (thở nông) và nhanh (Rapid, shallow breathing
•Hành vi thay đổi như lầm lẫn lú lẫn (confusion), mất phương hướng (disorientation), hay lảo đảo loạng choạng (staggering)
•Co giật (Seizures)
•Bất tỉnh (Unconsciousness)
SƠ CỨU ĐỘT QUỴ DO NHIỆT , DO BỊ SAY NẮNG (FIRST AID FOR HEAT STROKE)
Nếu bạn nghi rằng ai đó đã đột quỵ nhiệt, gọi cấu cứu 911 ngay lập tức hoặc đưa người đó đến bệnh viện. Bất kỳ sự chậm trễ về việc tìm kiếm sự cấp cứu y tế đều có thể gây tử vong.
Trong khi chờ đợi xe cấp cứu đến, cần thực hiện sơ cứu. Đưa bệnh nhân đến một môi trường có máy điều hòa nhiệt độ (máy lạnh), hoặc ít nhất là một khu vực râm mát, rồi thì thoát bỏ bất kỳ quần áo không cần thiết trên người bệnh nhân ra .
Nếu có thể, dùng nhiệt kế đo nhiệt cơ thể của người đó và bắt đầu sơ cứu làm mát lạnh thân nhiệt người đó xuống khoảng 102F (32C). Nếu không có nhiệt kế để đo thân nhiệt, đừng ngần ngại , cần thực hiện sơ cứu luôn .
Bạn cũng có thể làm giảm thân nhiệt người bệnh bằng những cách sau đây:
•Dùng quạt quạt mát bệnh nhân cùng lúc đó thi làm ướt da bằng miếng khăn ướt hay xịt nước lên người bệnh nhân
•Chườm túi nước đá ở nách, háng, cổ và lưng bệnh nhân. Bởi vì các khu vực này là nơi mạch máu tiếp cận gần da, làm lạnh những khu vực này sẽ hạ nhiệt thân thể nhanh.
•Ngâm bệnh nhân trong bồn tắm nước mát, hoặc một bồn tắm nước đá, hay dưới vòi nước tắm bông sen .
Nếu bệnh nhân không có phản ứng khi được sơ cứu, hãy gọi phòng cấp cứu bệnh viện để được hướng dẫn thêm.
Sau khi bệnh nhân vừa mới hồi phục từ cơn đột quỵ do nhiệt hay do bị say nắng, có thể bệnh nhân sẽ nhạy cảm hơn đối với nhiệt độ cao trong các tuần sau đó. Vì vậy tốt nhất , người bệnh nên tránh thời tiết nóng, và tập thể dục hay các vận động khiêng vác nặng cho đến khi bác sĩ báo cho là có thể hoạt động bình thường lại được rồi .
Làm thế nào để phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh thận? Giáo sư Vương Bạo Khôi ở Trung Quốc đã đưa ra 12 dấu hiệu rõ ràng nhất. Vào thời kỳ đầu của bệnh thận, người bệnh ít cảm thấy đau đớn. Do đó, những dấu hiệu manh nha của những căn bệnh này thường dễ dàng bị bỏ qua. Mới đây, trang Sina Health đã phỏng vấn chuyên gia đầu ngành về thận – giáo sư Vương Bạo Khôi về vấn đề này.
Quote:
Sơ Lược Thông Tin về Giáo sư Vương Bạo Khôi:
Giáo Sư Vương Bạo Khôi được coi là nhân tài ưu tú của Y học Trung Quốc hiện tại, Ông hiện là Bác Sĩ và là Giám đốc bệnh viện thận Đông Phương trực thuộc Đại học Y Dược Bắc Kinh. Bên cạnh đó, ông còn đảm nhiệm chức Phó chủ nhiệm Ủy ban nghiên cứu thận tại Bắc Kinh, nguyên là ủy viên ban thường vụ của Hiệp hội Y khoa nghiên cứu về bệnh thận trong nước.
Chia sẻ về những dấu hiệu đầu của các bệnh về thận, giáo sư Vương Bạo Khôi cho biết: "Nhiều người bị mắc các căn bệnh này chỉ tiến hành thăm khám khi cảm thấy cơ thể không khỏe mạnh. Do đó, phần lớn bệnh tình của họ đều được phát hiện khi đã vào giai đoạn nghiêm trọng, thậm chí có trường hợp nguy hiểm đến tình mạng, phải tiến hành lọc máu".
Dưới đây là danh sách 12 dấu hiệu báo trước những thay đổi về tình trạng của thận được đưa ra bởi giáo sư - bác sĩ đầu ngành Vương Bạo Khôi.
CƠ THỂ VÀ TINH THẦN BẤT THƯỜNG
Khi công năng thận có biểu hiện không tốt, nhiều chất cặn bã sẽ không được bài tiết qua đường nước tiểu. Sự ứ đọng của các chất này sẽ khiến tinh thần mệt mỏi, cơ thể bải hoải, cả người cảm thấy như không còn chút sức lực.
Nếu thận có bệnh, protein và các chất dinh dưỡng khác sẽ bị rò rỉ qua đường nước tiểu, làm cho cơ thể mất sức.
Tuy nhiên, dấu hiệu này có thể bị nhiều người nhầm lẫn với tình trạng lao lực quá độ hay một vài nguyên nhân khác. Cũng vì thế, sự bất thường về cơ thể và tinh thần này dễ bị các bệnh nhân bỏ qua.
CHÁN ĂN
Không có cảm giác thèm ăn, kén ăn, thậm chí nôn mửa cũng được coi là một số dấu hiệu sớm của bệnh thận.
Khi rơi vào tình trạng này, nhiều người thường chủ động xét nghiệm, khám về đường tiêu hóa hoặc chuyên khoa gan.
Nếu dạ dày và gan không phát hiện vấn đề khác lạ, không thể loại trừ khả năng các căn bệnh về thận là nguyên nhân gây nên những triệu chứng này.
NƯỚC TIỂU CÓ BỌT
Bọt xuất hiện trong nước tiểu có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó có bệnh thận.
Khi công nặng thận gặp rối loạn, protein trong cơ thể sẽ bị thoát ra từ đường nước tiểu, tạo thành các bọt có thể phát hiện bằng mắt thường.
ĐAU THẮT LƯNG
Vị trí của thận nằm ở hai bên của cột sống. Khi thận mắc bệnh, cơ thể sẽ được báo hiệu bằng những cơn đau ở vùng thắt lưng.
LƯỢNG NƯỚC TIỂU BẤT THƯỜNG
Người khỏe mạnh thường đi tiểu từ 4 - 6 lần/ngày và thải ra khoảng 800 – 2000ml nước tiểu.
Tình trạng nước tiểu quá nhiều hoặc quá ít là một trong những dấu hiệu báo trước các chứng bệnh liên quan đến thận.
PHÙ NỀ
Uống quá nhiều nước hoặc ngủ nhiều là những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng phù nề ở mặt, mí mắt, chân tay hoặc một số bộ phận khác.
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, các bệnh về thận cũng là một trong số những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng phù nề.
NƯỚC TIỂU ĐỤC NHƯ LÒNG TRẮNG TRỨNG HOẶC ĐI TIỂU RA MÁU
Đây được xem là hai dấu hiệu nổi bật giúp người bệnh có thể sớm phát hiện các bệnh về thận. Khi bắt gặp tình trạng này, chúng ta nên nhanh chóng tiến hành thăm khám.
Lưu ý: một số thầy thuốc không thuộc chuyên khoa thận thường bỏ qua hai dấu hiệu nguy hiểm này. Do đó, người bệnh cần thăm khám đúng chuyên khoa tại các bệnh viện uy tín để có được kết quả chính xác nhất và tiến hành điều trị kịp thời.
THIẾU MÁU
Một trong số những nguyên nhân phổ biến gây ra thiếu máu chính là do các vấn đề về thận.
Bên cạnh công năng bài tiết, thận còn có vai trò điều hòa nội tiết và các hormone trong máu. Do đó, khi cơ quan này rơi vào tình trạng rối loạn chức năng, người bệnh có thể bị chứng thiếu máu.
TIỂU ĐƯỜNG
Bệnh thận đái tháo đường là nguyên nhân chiếm vị trí thứ nhất của suy thận mạn ở các nước phương Tây. “Cầu thận đái tháo đường” là tên bệnh dùng để chỉ những tổn thương cầu thận thứ phát do tiểu đường gây nên.
Do đó, các bệnh nhân đái tháo đường nên điều trị kịp thời để tránh các biến chứng như urê huyết hay một số chứng bệnh về thận.
CAO HUYẾT ÁP
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chứng tăng huyết áp gây ra suy thận và ngược lại, suy thận có thể gây nên tăng huyết áp.
Do đó, vấn đề đặt ra là phải kiếm soát được huyết áp để tránh bị suy thận, và cần điều trị tốt suy thận mới có thể hạn chế được tăng huyết áp.
BỆNH GOUT VÀ TĂNG ACID URIC MÁU
Axit uric máu tăng cao sẽ gây ra tăng huyết áp và biến chứng suy thận.
Gout là một bệnh khớp do rối loạn chuyển hoá, gây ra bởi tình trạng lắng đọng các tinh thể urat ở các mô của cơ thể, do tăng acid uric trong máu.
Hàm lượng uric quá cao trong máu sẽ khiến acid uric gây ra chứng cao huyết áp hoặc lắng đọng ở thận, làm tổn thương chức năng của cơ quan này.
NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Người bệnh bị nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên và kéo dài có thể dẫn đến chứng suy thận.
Giáo sư Vương Bạo Khôi cho biết, ông từng tiếp xúc với nhiều bệnh nhân bị nhiễm trùng đường tiết niệu. Đa số họ đều tiến hành điều trị muộn và không triệt để nên thường rơi vào tình trạng suy giảm chức năng thận.
DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI BỊ SUY THẬN
(Diet For Renal Patient)
Lynn Ly Phỏng Dịch theo thông tin từ Medical College of Wisconsin
(ww.mcw.edu/Nephrology/ClinicalServices/DietforRenalPatient. htm#.T_f-1fVQSVo)
Dung Dịch và Sự Kiểm Soát Dung Dịch (FLUID & FLUID CONTROL)
Thận giúp kiểm soát lượng dung dịch cần sa thải khỏi thân thể bạn . Nếu bịnh thận của bạn tiến triển, quả thận của bạn có không thể điều chỉnh việc loại bỏ các dung dịch từ cơ thể của bạn và kết quả là bác sĩ sẽ yêu cầu bạn giới hạn sự dung nạp các dung dịch. Quá nhiều chất lỏng / dung dịch có thể gây sưng, thở dốc / khó thở , hoặc huyết áp cao.
Một cách chính xác là dung dịch gì ? Các dung dịch là bất kỳ thực phẩm tan ra thành một chất lỏng. Ví dụ về các dung dịch bao gồm:
•Café (Coffee)
•Trà (Tea)
•Sô Đa (Sodas)
•Nước Canh (Soups)
•Kem Cây (Loại cà kem làm bằng nước trái cây hay nước ngọt) (Popsicles)
•Kem làm bằng sữa, kem làm bằng nước ép trái cây (Ice cream, sherbet)
•Viên nước đá / nước đá cục (Ice cubes)
•Các loại thạch / Nước thạch (Gelatin)
•Sữa, chất kem lỏng (Milk, liquid creamer)
•Nước (Water)
•Rượu và bia (Wine and beer)
Nếu bác sĩ khuyên bạn giảm số lượng dung dịch trong ăn uống mỗi ngày thì những lời khuyên sau đây có thể giúp bạn:
•Chỉ uống khi khát . Không uống theo thói quen hay vì giao tiếp xả giao
•Ăn ít chất mặn (muối) sẽ giúp bạn không bị khát nước
•Nhấm nháp những mảnh nước đá nho nhỏ ( Đo lường tất cả các mảnh nước đá nho nhỏ vào chừng khoảng 1 tách nước)
•Đánh răng 3 đến 4 lần trong 1 ngày, việc này ngăn chặn miệng bạn bị khô
•Nhấm nháp 1 miếng chanh cắt mỏng
•Nếu bạn bị tiểu đường / đái tháo đường, hãy kiềm chế lượng đường trong máu
•Nhai kẹo gum loại không có đường hay nhấm nháp 1 thỏi kẹo loại không có đường
•Uống thuốc với những ngụm nước nho nhỏ
•Khi ra ngoài ăn uống tiệc tùng, hãy yêu cầu cho thức uống ở kích thước ly nước cho trẻ con .
•Hãy do lường bao nhiêu tách hay ly chứa dung dịch mà bạn yêu thích từ đó bạn có thể theo dõi lượng dung dịch bạn uống .
•Sau khi đo lường ra được tổng số lượng dung dịch bạn có thể uống trong ngày, hãy để nước trong một bình chứa . Trong suốt nguyên 1 ngày chỉ uống từ bình này như vậy bạn có thể theo dõi số lượng dung dịch bạn tiêu thụ
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT PHỐT-PHO (PHOSPHORUS) (THE RENAL DIET- PHOSPHORUS)
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi gì về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Phốt-pho (Phosphorus) là một khoáng chất mà hoạt động phối hợp với can xi (calcium) để giữ cho xương của bạn khỏe và mạnh . Phốt-pho cần thiết cho cơ thể để tạo dựng và duy trì xương và răng và cho chức năng các cơ (bắp thịt) và dây thần kinh hoạt động được bình thường . Khi chức năng của thận suy sụp, cơ thể có khoảng thời gian khó giữ sự quân bình chất phôt pho (phosphorus) và can xi (calcium) . Rồi thì kết quả của sự mất quân bằng này là cơ thể không thể loại bỏ chất phốt-pho thặng dư (mực độ phốt-pho tăng lên) và cơ thể không thể lấy đủ chất can xi (mực độ can xi giảm) . Để cố gắng va sửa chữa sự mất quân bằng này cơ thể sẽ "lấy cắp" (rút ra) chất can xi từ xương, việc này làm cho xương bị suy yếu . Các vấn đề liên quan với mức phốt-pho cao bao gồm da bị ngứa, đau xương và đau khớp xương, và giòn xương (xương bị dễ gẫy).
Thực phẩm có nhiều chất phốt-pho bao gồm:
•Nước uống Cola / nước coka cola (Cola Drinks)
•Bơ đậu phọng (Peanut Butter)
•Phó mát (Cheese)
•Cá Sardines (Sardines)
•Thịt gà / gan bò(Chicken/beef liver)
•Các loại hạt như hạt dẻ, hạt đậu phọng ...v....v (Nuts)
•Kẹo đường mầu nâu (Caramels)
•Bia (Beer)
•Cà rem, kem sữa (Ice Cream)
Thực phẩm có ít chất phốt-pho có thể dùng thay thế bao gồm:
•Bông cải trắng (Broccoli)
•Loại sữa nhân tạo thay thế cho sữa thật (Non-dairy milk substitute)
•Loại kem làm bằng nước ép trái cây (Sherbet)
•Loại nước sô da không có cola (Non-cola soda)
•Trái cà tím (cà dái dê) (Zucchini squash)
•Một loại kẹo đặc biệt của người Bắc Mỹ (Hard Candy)
Việc dùng một lượng lớn các thực phẩm chứa ít chất phốt-pho có thể trở thành 1 thực phẩm chứa chất phốt-pho cao.
Việc dùng một lượng lớn các thực phẩm chứa ít chất phốt-pho có thể trở thành 1 thực phẩm chứa chất phốt-pho cao.
Nếu mức độ chất phốt-pho của bạn tồn tại cao bác sĩ có thể kê toa 1 chất ngăn chận phốt-pho cho bạn uống. Thuốc này sẽ ràng buộc lại phốt pho trong thực phẩm bạn ăn và ngăn chặn phốt pho được hấp thụ trong cơ thể
Điều quan trọng là bạn phải uống thuốc đúng theo hướng dẫn của bác sĩ bạn.
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT POTASSIUM (THE RENAL DIET - POTASSIUM)
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi gì về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Potassium giúp gìn giữ dây thần kinh và những bắp thịt của bạn, đặc biệt là gìn giữ trái tim bạn làm việc đúng mức . Potassium là một khoáng chất và có thể được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm. Trái thận có trách nhiệm giúp đỡ để giữ số lượng chính xác chất potassium trong cơ thể của bạn. Rất nguy hiểm nếu mức potassium của bạn quá cao. Quá nhiều potassium có thể làm cho nhịp tim của bạn đập không bình thường hoặc thậm chí ngừng đập mà không có báo trước.
Thực phẩm mà có potassium cao bao gồm những thứ sau đây:
•Các loại thực phẩm rau quả trái cây khác (Fruits Vegetables Other Food)
•Chuối, bông cải trắng, sô cô la (Bananas Broccoli Chocolate)
•cam, khoai tây, café (hãy giới hạn 2 tách 1 ngày) (Oranges Potatoes Coffee (limit to 2 cups per day))
•quả dưa tây, cà chua, chất thay thế muối (Cantaloupe Tomatoes Salt Substitute)
•Mận tây, nấm, cám & và các sản phẩm làm từ cám (Prunes Mushrooms Bran & bran products)
•Nho khô mầu xanh (swiss chard, các loại hạt khô & trái rau collard sấy khô, hoa cúc (daneliaon), Mustard, và củ rau rền)
•Trái mơ (Apricots (Raisins Greens (swiss chard, Nuts & dried fruit Collard, dandelion, Mustard, and beet))
Thực thẩm thấp potassium bao gồm những thứ sau đây:
•Các loại thực phẩm rau quả trái cây khác (Fruits Vegetables Other Food)
•Táo, Các loại đậu (xanh hay vàng nghệ) Gạo (Apples, Beans (green or wax) Rice)
•Trái Cranberries (1 loại trái giống trái quất / trái hạnh nhưng mầu đỏ), Carrot, bánh mì & sản phâm bánh mì (Cranberries Carrots Bread & bread products)
•Trái cherries (Cherries)
Điều quan trọng cần nhớ là hầu hết tất cả các thực phẩm chứa potassium . Liều Lượng ăn uống sẽ phải định ra các loại thực phẩm có mức độ potassium thấp, vừa, hoặc cao. Ăn 1 lượng lớn các thực phẩm chứa potassium thấp có thể trở thành một thực phẩm chứa potassium cao.
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT PROTEIN (CHẤT ĐẠM) ( THE RENAL DIET- PROTEIN )
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi gì về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Chế độ ăn uống đóng 1 vai trò quan trọng trong viêc chăm sóc bịnh thận . Các chế độ ăn uống mà bác sĩ sẽ yêu cầu bạn làm theo sẽ được dựa trên mức độ hoạt động của chức năng quả thận của bạn, kích thước cơ thể, và bất kỳ điều kiện y khoa mà bạn có . Chế ăn uống của bạn có thể hữu ích trong việc trì hoãn sự cần thiết cho việc chạy thận (dialysis).
Protein cần thiết để duy trì bắp thịt, trợ giúp trong việc tạo dựng sức đề kháng với các bệnh nhiễm trùng / viêm nhiễm, và sửa chữa và thay thế các mô cơ thể. Khi cơ thể bạn phân hủy các loại thực phẩm protein, sản phẩm chất thải gọi là urê (urea) được hình thành. Khi chức năng thận bị suy sụp /giảm sút, chất urê (urea) tích tụ trong dòng máu. Việc ăn nhiều chất protein có thể khiến chất urê (urea) tích tụ nhanh lên. Điều này sẽ làm cho bạn cảm giác bị bệnh . Việc ăn ít protein có thể trợ giúp trong việc giảm nồng độ urê (urea) trong máu của bạn . Sự giảm lượng hấp thụ protein phải được theo dõi bởi bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng của bạn
Một số thí dụ về những thực phẩm giàu protein là:
•Thịt (Meat)
•Gia cầm như gà, vịt, chim ...v..v... (Poultry)
•Các sản phẩm làm từ sữa (Milk Products)
•Trứng (Eggs)
Những thực phẩm ít protein bao gồm những thứ sau đây:
•Các loại hạt đậu tươi (đậu pinto, đậu đỏ, đậu ván / đậu trắng (Fresh beans (pinto, kidney, navy))
•các loại ngũ cốc (lúa mạch, lúa mì v...v.) (Grains)
•Rau cải (Vegetables)
Bạn cần cả hai loại protein có chất lượng cao và chất lượng thấp trong dinh dưỡng của bạn. Bác sĩ của bạn sẽ xác định xem lượng protein nên là bao nhiêu trong chế độ ăn uống của bạn
DINH DƯỠNG CHO THẬN - CHẤT SODIUM (CHẤT NATRI) (THE RENAL DIET- SODIUM)
Trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi gì về chế độ ăn uống của bạn, cần phải chắc chắn là bạn tham khảo với bác sĩ hay chuyên gia về dinh dưỡng của bạn.
Sodium cần thiết cho cơ thể trong nhiều chức năng như kiểm soát sự co thắt bắp thịt, cân bằng các dung dịch, và kiểm soát huyết áp. Quả thận mạnh khỏe loại bỏ lượng sodium thặng dư vào trong nước tiểu . Khi chức năng thân suy sụp, sodium và những dung dịch tích tụ trong cơ thể bạn. Sư tồn dọng dung dịch có thể gây sưng mọng ở mắt, bàn tays và / hoặc mắc cá chân . Để giữ mức sodium của bạn cân bằng, bác sĩ có thể yêu cầu bạn giơi hạn dùng sodium trong dinh dưỡng .
Thực phẩm có hàm lượng sodium cao bao gồm những thứ sau đây:
•Loại muối ăn (Table salt)
•Các loại nước cốt canh thịt cô đọng đóng thành viên bán cho người xử dụng nấu món canh nào nhanh gọn lẹ (Bouillon cubes)
•Những miếng khoai tây chiên đóng gói (Potato chips)
•Các loại hạt khô (Nuts)
•Bacon là loại thịt heo ba rọi đã được ướp gia vị và để đông lạnh . Người tây phương hay chiên lên ăn trong bữa ăn sáng (bacon + bánh mì + trứng)
•Các loại thịt đã nấu chín và cắt thành lát mỏng đóng thành gói giữ lạnh để dùng kẹp bánh mì ăn trong các buổi trưa (Cold Cuts)
•Phô mát , sản phẩm làm từ chất béo của sữa (Cheese)
•Các loại thực phẩm ăn liền đóng trong các hộp (Canned, dehydrated, or instant soup)
•Các loại rau cải ăn liền đóng trong các hộp sắt (Canned vegetables)
•Các đĩa thức ăn có đủ các món cho 1 bữa ăn tối cho 1 người (Processed dinner mixes (such as Hamburger Helper, Rice-a-Roni)).
Loại thực phẩm thay thế có ít chất sodium:
•Các loại gia vị gặt hái theo mùa để nấu nướng như tỏi và các loại rau thơm (Season with a variety of spices like garlic and oregano)
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. Vì một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hãy ghé thăm chúng tôi, hãy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
