|
Nhiều quốc gia tại châu Á đang xem xét hoặc đã tiến hành kế hoạch chuyển thủ đô mới khi thủ đô hiện tại gặp nhiều vấn đề như ô nhiễm hay tắc nghẽn nặng nề.
Đầu thế kỷ 13, sau khi thống nhất các bộ lạc du mục Mông Cổ, Thành Cát Tư Hãn đi tìm thủ đô mới. Theo truyền thuyết, ông được chỉ dẫn tới một thung lũng linh thiêng nằm dưới sự che chở của Bầu trời xanh vĩnh cửu, đấng thiêng liêng của Mông Cổ.
Đó chính là Thung lũng Orkhon, một đồng bằng rộng lớn lộng gió, nhỏ bé trước bầu trời xanh bao la, vốn là đặc trưng của cảnh quan Mông Cổ tới tận ngày nay. Thung lũng Orkhon từng là vùng đất linh thiêng trong nhiều thế kỷ và là cái nôi của các nền văn hóa thống trị trước đó. Tại đây, Kharkhorum dần biến thành nơi qua lại của thương nhân quốc tế.
Tuy nhiên, vài thập niên sau đó, Kublai Khan - cháu trai của Thành Cát Tư Hãn - đã di dời trung tâm quyền lực tới Ulaanbaatar. Giờ đây, giới lãnh đạo Mông Cổ vạch ra kế hoạch 30 tỷ USD để tái thiết “New Kharkhorum” thành thủ đô mới.
“Kharkhorum ban đầu là trung tâm văn hóa, chính trị, tôn giáo và kinh tế của thế giới, tương tự cách New York không phải là thủ đô của Mỹ nhưng trở thành trung tâm toàn cầu ngày nay. Chúng tôi muốn kết hợp bản sắc lịch sử với nguyên tắc hiện đại”, Khaltar Luvsan - Thị trưởng thành phố Kharkhorum - chia sẻ.
Mông Cổ không phải ngoại lệ. Trên khắp châu Á, nhiều nước đang tìm kiểu về khả năng di dời thủ đô.
Malaysia, Sri Lanka và Myanmar từng quyết định tương tự. Gần đây hơn, Indonesia trong quá trình chuyển giao từ Jakarta sang Nusantara, còn Bộ Nội vụ Thái Lan đang xem xét được mất trong bối cảnh Bangkok bị ảnh hưởng bởi sụt lún và nước biển dâng cao.
Hàn Quốc thúc đẩy dự án thành phố Sejong, còn Philippines phát triển dự án thành phố New Clark nhằm giảm bớt tình trạng tắc nghẽn ở Manila và có khả năng đóng vai trò là thủ đô dự phòng trong trường hợp xảy ra thảm họa.
Giải pháp thay thế cấp bách
Mặc dù là quốc gia có mật độ dân số thấp nhất thế giới, Ulaanbaatar vẫn đông đúc với tình trạng tắc đường nghiêm trọng. Một nửa dân số - 1,6 triệu người - đang chen chúc trong khu vực chỉ chiếm chưa tới 1/1000 % diện tích đất nước.
Khi mùa đông tới, đội tàu khai thác than hoạt động hết công suất, bao phủ thung lũng sông Tuul trong làn khói đen độc hại kéo dài suốt nhiều tháng.
Ulaanbaatar được bao quanh bởi 4 ngọn núi. Ở vùng ngoại ô, nhà lều truyền thống của người Mông Cổ thách thức khả năng cung cấp các dịch vụ thiết yếu như nước sạch và xử lý rác thải.
Dự án New Kharkhorum được coi là giải pháp khắc phục tình trạng tắc đường, ô nhiễm đất, ô nhiễm không khí và quá tải dân số của Ulaanbaatar.
Theo kế hoạch dài hạn, đến năm 2050, dân số Mông Cổ dự kiến đạt 5 triệu người và khoảng 10% sẽ sống ở vùng Kharkhorum.
Ông Luvsan cho biết sau khi quy hoạch tổng thể hoàn thành và được phê duyệt (dự kiến mất 12-18 tháng), Kharkhorum sẽ bắt tay triển khai với mục tiêu cung cấp nhà ở cho 30.000 cư dân trong vòng một thập niên. Giới chức cũng sẽ nâng cấp tuyến đường sắt, xây dựng các tuyến đường bộ và một sân bay quốc tế.
Ngoài ra, dự án cũng xem xét mở cụm nông nghiệp quy mô lớn, khôi phục theo từng giai đoạn các hồ và hình dáng Kharkhorum ban đầu nhằm chuyển đổi thành một bảo tàng ngoài trời thu hút du khách.
Theo ông Luvsan, dự án New Kharkhorum là một phần chiến lược “vành đai du lịch xuyên quốc gia kết nối Nga, Trung Quốc, châu Á và châu Âu, thông qua Mông Cổ”. Các doanh nghiệp, dịch vụ xã hội, cơ sở hạ tầng y tế và giáo dục sẽ theo chân New Kharkhorum phát triển.
“Chúng ta rất khó hình dung khi xây dựng một thành phố từ con số 0 trên một cánh đồng trống trải. Tuy nhiên, chúng tôi có ước mơ, có mục tiêu và quyết tâm biến điều đó thành hiện thực”, ông Luvsan nói.
Thách thức
Giấc mơ về New Kharkhorum mang đậm dấu ấn Mông Cổ, nhưng những thách thức lại quen thuộc với nhiều nước khác trong khu vực.
Nhiều thập niên trước khi ông Joko Widodo tuyên bố kế hoạch biến Nusantara thành thủ đô mới năm 2019, cựu Tổng thống Indonesia Sukarno từng nghĩ tương tự với thành phố Palangkaraya ở Trung Kalimantan.
Anders Kirstein Møller - chuyên gia về địa lý đô thị - cho rằng tầm nhìn giữa hai nhà lãnh đạo hoàn toàn khác nhau.
“Sukarno là người theo chủ nghĩa duy tâm hậu thực dân, chống thực dân điển hình, muốn đất nước phát triển và thoát khỏi di sản chính trị - cơ sở hạ tầng của thời kỳ thuộc địa. Trong khi đó, Jokowi hướng tới hiện đại, công nghệ cao và lý tưởng”, ông giải thích.
Theo tài liệu quy hoạch, chi phí ban đầu cho Nusantara ước tính vào khoảng 32 tỷ USD, với khoảng 80% đầu tư tư nhân. Dự kiến đến năm 2045, thành phố có 1,9 triệu dân, với các công chức và quan chức chuyển từ Jakarta đến làm việc. Nusantara đang trong giai đoạn xây dựng, nhưng còn sơ khai. Tiến độ thực hiện bị cản trở bởi chi phí tăng cao, hậu cần và thay đổi ưu tiên chính trị.
Trong khi Indonesia vật lộn với tương lai của Nusantara, các nước láng giềng đang dõi theo sát sao. Bangkok và Manila, hai thành phố ven biển lớn như Jakarta, cũng đối mặt với những câu hỏi về khả năng sinh sống cho thế hệ tương lai.
Thủ đô của Thái Lan hiện chỉ cao hơn 1,5 m so với mực nước biển. Hàng năm, Bangkok vẫn không ngừng xây dựng đường sá, nhà máy, trung tâm thương mại và nhà cao tầng, khiến nền đất lún 2 cm/năm.
Đầu những năm 2000, chính phủ của ông Thaksin Shinawatra giao cơ quan hoạch định kinh tế nghiên cứu di dời thủ đô đến Nakhon Nayok, cách Bangkok khoảng 100 km về phía đông bắc. Khi Bangkok lũ lụt nghiêm trọng năm 2011, vấn đề di dời vào sâu trong đất liền nóng trở lại. Năm 2019, Thủ tướng Prayut Chan-o-cha khi đó công khai đề xuất biện pháp giảm ùn tắc.
Gần đây, một ủy ban Hạ viện thuộc Bộ Nội vụ Thái Lan bác bỏ đề xuất chuyển thủ đô đến tỉnh Nakhon Ratchasima, khi khẳng định kế hoạch quá tốn kém và cần trưng cầu dân ý. Thay vào đó, ủy ban cho rằng cần tăng cường bảo vệ Bangkok, đồng thời nghiên cứu so sánh với các quốc gia từng dời đô để hiểu rõ hơn về những thách thức.
Manila cũng đối mặt với sụt lún đất, lũ lụt và bão, tắc nghẽn giao thông và nguy cơ động đất. Các chính quyền đã tìm kiếm giải pháp tiềm năng trong đất liền.
Vào năm 2018, thành phố New Clark, cách Metro Manila khoảng 100 km về phía bắc, được đề xuất như một trung tâm dự phòng có khả năng chống chịu thiên tai. Dự án thu hút 2,5 tỷ USD đầu tư vào giữa năm 2024, ngày hoàn thành dự kiến là năm 2065, dân số tương lai ước tính khoảng 1,2 triệu người. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng New Clark sẽ là thành phố mới do chính phủ hỗ trợ nhưng do tư nhân xây dựng, hướng tới mục đích thương mại thay vì thay thế hoàn toàn Manila.
Trên khắp thế giới, nhiều nước rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan "hai thủ đô". Chính phủ di dời các bộ và Quốc hội nhưng lại không thể di dời người dân.
Tại Kazakhstan, nỗ lực hợp pháp hóa thủ đô mới Astana là quá trình dài và đầy khó khăn. Naypyidaw, trung tâm chiến lược nhưng tương đối xa lạ của Myanmar, trong nhiều thập kỷ không thể nắm bắt được cuộc sống và văn hóa của Yangon.
Trụ sở chính phủ Malaysia chuyển đến thủ đô hành chính Putrajaya vào năm 1999 để giảm bớt tình trạng tắc nghẽn ở Kuala Lumpur. Tuy nhiên, Putrajaya chỉ cách trung tâm Kuala Lumpur 35km, gần như vẫn nằm trong quỹ đạo của trung tâm kinh tế - văn hóa này.
Các thủ đô khác như Canberra, Islamabad và Brasilia là những thành phố đáng sống nhưng phải mất hàng thập niên để khẳng định vị thế.
Ngoài ra, chuyên gia cho rằng những vấn đề hiện hữu ở nhiều thủ đô như ô nhiễm không khí, tắc nghẽn giao thông và lũ lụt vẫn cần kinh phí và sự quan tâm của giới hoạch định chính sách.
VietBF@ sưu tập
|
|
