Sự thật đằng sau khiến cả thế giới ngỡ ngàng.
Vào tháng 6 năm 2019, một bức ảnh ấn tượng chụp những chú chó husky dường như đang bước đi trên mặt nước tại Greenland đă khiến cả thế giới sửng sốt và nhanh chóng lan truyền rộng răi. Greenland là ḥn đảo lớn nhất thế giới, nằm giữa Bắc Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương, với phần lớn diện tích bị bao phủ bởi băng.
Bức ảnh do Steffen Olsen chụp lại. Ông là nhà khoa học khí hậu tại Viện Khí tượng Đan Mạch và là trưởng nhóm dự án Blue Action của châu Âu, chuyên nghiên cứu tác động của sự thay đổi khí hậu Bắc Cực đến thời tiết và khí hậu.
"Phản ứng của mọi người khiến tôi bất ngờ. Tôi không ngờ rằng nhiều người lại coi đây là một bức ảnh đẹp. Đối với tôi, nó là một cảnh tượng đáng sợ”, Olsen chia sẻ.
Thực tế, những chú chó không hề bước đi trên mặt nước, mà đang lội qua ḍng nước tan chỉ ngập đến mắt cá chân trên lớp băng biển tại Inglefield Bredning, một hệ thống vịnh dài 80km ở phía tây bắc Greenland.
Bức ảnh đă thu hút sự chú ư mạnh mẽ trên toàn cầu
Bức ảnh gây chấn động về biến đổi khí hậu tại Greenland
Olsen chụp bức ảnh này khi đang cùng một nhóm nhà khoa học theo dơi t́nh trạng băng và biển gần thị trấn Qaanaaq, một trong những thị trấn nằm xa về phía bắc nhất thế giới. Họ đang thu hồi các thiết bị nghiên cứu đă được triển khai từ mùa đông trước.
"Chúng tôi đă di chuyển trong nhiều giờ và nhận ra rằng t́nh trạng băng tan đang diễn ra vô cùng nghiêm trọng… [lớp băng] gần như tan chảy ngay dưới chân khi chúng tôi di chuyển trên đó. Cả tôi và những thợ săn địa phương đều rất bất ngờ… chúng tôi cố t́m những khu vực khô ráo để đưa chó và xe trượt ra khỏi nước nhưng không có nơi nào an toàn. Cuối cùng, chúng tôi buộc phải quay lại bờ biển”, Olsen kể lại.
Olsen cho biết những chú chó husky thường rất ngại làm ướt chân. "Thông thường, khi gặp nước, đó là do có các vết nứt trên băng biển và chúng phải nhảy qua… Chúng rất ghét điều đó. Nhưng hôm đó thời tiết thực sự rất ấm, nên tôi nghĩ chúng khá vui khi được làm mát đôi chân”, ông chia sẻ. Nhiệt độ trong ngày hôm đó lên tới 14°C.
Các nhà khoa học đă thu hồi được thiết bị của họ vài ngày sau đó, khi nước tan dần thoát qua những vết nứt nhỏ trên lớp băng. "Lúc đó, bạn chỉ có một khoảng thời gian ngắn để di chuyển trở lại trước khi băng sụp đổ và vỡ ra”, Olsen cho biết.
Trung b́nh, Greenland mất khoảng 234 tỷ tấn băng mỗi năm
Olsen cho biết ông vô cùng bất ngờ trước tốc độ tan chảy nhanh chóng mà ḿnh chứng kiến khi chụp bức ảnh vào ngày 13/6/2019. Trong suốt 15 năm nghiên cứu tại Greenland, ông chỉ từng gặp phải một hiện tượng cực đoan như vậy một lần. Theo Olsen, việc băng tan nhanh đến mức này là điều bất thường.
"Hiện tượng này xảy ra khi có luồng không khí ấm đột ngột trong khi vẫn c̣n tuyết mới trên băng và lớp băng biển vẫn c̣n chắc. Đây là một ví dụ về một sự kiện cực đoan diễn ra sớm trong mùa... Người dân địa phương nói với tôi: 'Phải 100 năm nữa bạn mới có thể thấy lại hiện tượng này'," ông chia sẻ.
Thông thường, băng chỉ bắt đầu tan mạnh vào cuối tháng 6 hoặc tháng 7, không sớm như những ǵ Olsen chứng kiến. Tuy nhiên, năm 2019, băng bắt đầu tan từ giữa tháng 4, sớm hơn trung b́nh giai đoạn 1981-2020 khoảng 6 đến 8 tuần, và ảnh hưởng đến khoảng 95% diện tích băng của Greenland, theo Cơ quan Quản lư Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ.
Mức độ tan chảy băng kỷ lục tại Greenland và những tác động nghiêm trọng
Những đợt băng tan sớm như vậy có thể tạo ra "hiệu ứng quả cầu tuyết", dẫn đến t́nh trạng tan chảy ngày càng nghiêm trọng hơn. Nguyên nhân là do lớp tuyết và băng giảm dần, khiến khả năng phản xạ tia nắng Mặt Trời ra không gian suy giảm, làm bề mặt trở nên nóng hơn. Đây là giải thích của Bianca Perren, nhà cổ khí hậu học tại Cơ quan Khảo sát Nam Cực Anh (BAS), chuyên nghiên cứu các lơi trầm tích từ các vùng cực để hiểu rơ hơn về sự biến đổi khí hậu trong dài hạn.
Năm 2019, Greenland ghi nhận mức băng tan kỷ lục, với tổng cộng 532 tỷ tấn băng bị mất đi từ dải băng khổng lồ của nó, theo một nghiên cứu công bố năm 2020. Trung b́nh mỗi năm, Greenland mất khoảng 234 tỷ tấn băng - đủ để lấp đầy 6.324 ṭa nhà Empire State.
"2019 là một năm đặc biệt ấm, nhưng 2012 cũng vậy”, Kelly Hogan, nhà địa vật lư biển tại Cơ quan Khảo sát Nam Cực Anh (BAS), người nghiên cứu tác động của việc băng tan ở Greenland, cho biết. Vào năm 2012, nhiệt độ mùa hè (từ tháng 6 đến tháng 8) cao hơn trung b́nh giai đoạn 1981-2010 hơn 2°C (4°F), và toàn bộ dải băng cũng ấm hơn trung b́nh hơn 1,5°C (3°F).
"Những hiện tượng cực đoan này đang xảy ra thường xuyên hơn so với dự đoán. Chúng không c̣n là hiện tượng hiếm gặp mà đang xuất hiện cứ vài năm một lần", Hogan cảnh báo.
Hogan giải thích rằng Greenland khác biệt v́ băng trên bề mặt tan rất nhiều vào mùa hè. "Ở Nam Cực, băng không tan nhiều như vậy. Khi nh́n thấy những khối nước khổng lồ trên băng, đó thực sự là một cảnh tượng đáng kinh ngạc”.
Tuy nhiên, theo Perren, hiếm khi xuất hiện những “hồ nước khổng lồ” trên bề mặt băng như trong bức ảnh của Olsen. Thông thường, nước sẽ thấm qua các vết nứt trên băng. “Về cơ bản, nó sẽ đẩy dải băng nổi lên và khiến nó trôi dần ra bờ biển. V́ vậy, thay v́ tích tụ thành hồ nước, nước ấm thường chảy xuống sâu bên trong dải băng Greenland, khiến toàn bộ khối băng ấm lên từ bên trong”, bà giải thích.
Dải băng tan chảy ở Greenland đang đe dọa cuộc sống của cộng đồng địa phương
Sự tan chảy nhanh chóng của băng đang tác động trực tiếp đến cuộc sống của các cộng đồng địa phương. "Họ buộc phải thay đổi cách săn bắn và đánh bắt cá để thích nghi”, Olsen cho biết.
Ngoài ra, nếu băng không đủ an toàn để di chuyển, việc nghiên cứu khoa học cũng trở nên khó khăn hơn. "Chúng tôi sẽ phải thích nghi và dựa nhiều hơn vào các thiết bị tự động thay v́ phương pháp quan trắc dựa vào cộng đồng”, Olsen nói thêm.
Vấn đề an toàn ngày càng trở nên đáng lo ngại, Perren chia sẻ. "Tôi đă hứa với con trai ḿnh rằng tôi sẽ không đặt chân lên dải băng nữa v́ nó quá nguy hiểm”.
Bức ảnh đă góp phần nâng cao nhận thức về sự mong manh của Greenland trước biến đổi khí hậu, Olsen cho biết. "Tôi nhận ra rằng một bức ảnh có thể thu hút rất nhiều sự chú ư đến vấn đề này… và nó thực sự mang lại hiệu quả."
Tuy nhiên, ông cũng đối mặt với những ư kiến hoài nghi: "Có người hỏi tôi: 'Làm sao có thể chụp một bức ảnh về biến đổi khí hậu?' Và tôi đồng ư, bạn không thể chỉ chụp một tấm ảnh và gọi đó là biến đổi khí hậu, v́ đó là một quá tŕnh diễn ra trong thời gian dài”. Theo Olsen, điều quan trọng là phải giải thích bức ảnh và cung cấp bối cảnh phù hợp.
Perren nhận định rằng h́nh ảnh là công cụ hữu ích để khơi dậy các cuộc thảo luận về môi trường và giúp giải thích các hiện tượng khoa học. "Khoa học đang gặp vấn đề về truyền thông”, bà nói.
"Khi lần đầu tiên nh́n thấy bức ảnh vào năm 2019, tôi đă nghĩ: 'Trời ơi, đây thực sự là một h́nh ảnh gây sốc. Nó là một biểu tượng của biến đổi khí hậu ở Greenland. Nhưng nó cũng có giá trị khoa học: có thể đây là một sự kiện chưa từng có tiền lệ, nhưng đồng thời nó cũng vẽ nên một bức tranh rất rơ nét về tương lai”, Perren chia sẻ.
Hogan nhận xét rằng bức ảnh "thể hiện rất rơ mức độ nghiêm trọng của vấn đề". "Nh́n vào, ta có cảm giác như những chú chó đang trượt trên một mặt phẳng vô tận… như thể chúng có thể ch́m xuống bất cứ lúc nào. Đó có lẽ là một phép ẩn dụ cho chính dải băng và tương lai của nó”.
VietBF@ sưu tập
