Băng đảng Mexico không ngán cảnh sát. Thủ lĩnh El Chapo bị bắt cũng không khiến những băng đảng chùn bước. Họ đấu súng như thông điệp thể hiện sẵn sàng ăn thua đủ với nhà chức trách.
Mới vài tháng trước, các quan chức Mỹ ăn mừng vì đã kết án được trùm ma túy Joaquin "El Chapo" Guzman về tội buôn lậu và giết người, coi đây như một chiến thắng trong cuộc chiến chống ma túy và tội phạm có tổ chức ở Mexico. "Tác động của việc này là không thể xem thường", công tố viên liên bang Mỹ Fajardo Orshan nói hồi tháng 7, sau khi trùm băng đảng Sinaloa này bị tòa án New York kết án chung thân.
Nhưng vụ đấu súng dữ dội suốt 4 giờ hôm 17/10 tại thành phố Culiacan, bang Sinaloa đã phát đi hai thông điệp rõ ràng: Băng đảng ma túy Sinaloa hiện mạnh hơn bao giờ hết và việc đem lại sự ổn định cho Mexico sẽ không chỉ dừng lại ở việc bắt và kết án một tên trùm.
Guzman (giữa) bị dẫn độ tới Mỹ năm 2017. Ảnh: AP.
Hàng trăm tay súng băng đảng chiều 17/10 tập hợp tại phía bắc thành phố Culiacan sau khi được tin 30 thành viên Vệ binh Quốc gia Mexico bắt Ovidio Guzman Lopez, con trai của "El Chapo" và là kẻ lãnh đạo băng nhóm kể từ khi ông trùm bị truy tố ở Mỹ.
Các tay súng Sinaloa bao vây ngôi nhà nơi cảnh sát giữ con trai của Guzman, sau đó bắt 8 nhân viên an ninh Mexico làm con tin. Chúng đồng thời phong tỏa nhiều khu vực khác ở Culiacan, tấn công văn phòng công tố bang và đốt cháy nhiều xe bus, xe tải để chặn các con đường vào thành phố nhằm ngăn chính phủ điều thêm viện binh.
Sau trận đấu súng quyết liệt khiến 8 người chết, cảnh sát Mexico chấp nhận thả tự do cho Ovidio và rút lui khỏi thành phố. Theo Bộ trưởng An ninh Mexico Alfonso Durazo, đây là một quyết định "nhằm bảo vệ sự an toàn của người dân và bình yên của Culiacan".
Tuy nhiên, quyết định này của nhà chức trách Mexico thể hiện một thực tế rằng việc bắt giam Guzman không làm suy yếu băng nhóm Sinaloa, tổ chức vẫn đưa số lượng ma túy trị giá hàng triệu vào Mỹ mỗi năm và đã đánh bại lực lượng liên bang Mexico để giành quyền kiểm soát một trong những thành phố lớn nhất đất nước.
Trận đấu súng như một hành động phô diễn sức mạnh của băng Sinaloa, phát đi thông điệp rằng chúng "không ngán" lực lượng cảnh sát, đồng thời cho thấy sự thống trị của những kẻ buôn ma túy tại khu vực này. Nó cũng chứng minh một điều rằng Sinaloa và các băng nhóm tội phạm ma túy khác ở Mexico còn phức tạp hơn những gì giới chức thường cảnh báo.
Chiếc xe bus bị các tay súng của băng đảng ma túy đốt cháy để chặn đường ngày 17/10. Ảnh: Reuters.
Lực lượng hành pháp và truyền thông từ lâu đã coi "El Chapo" là kẻ thù hàng đầu của Mexico, một ông trùm ma túy và là một kẻ trốn chạy đầy quyền lực đứng đầu danh sách truy nã của Cơ quan Chống Ma túy Mỹ (DEA) suốt nhiều năm.
Với đế chế buôn ma túy của hắn và hai lần vượt ngục thành công tại Mexico, Guzman nắm trong tay khối tài sản trị giá hàng tỷ USD và có tầm ảnh hưởng rất lớn trong giới tội phạm ở nước này.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn giữ quan điểm rằng Guzman không phải là kẻ đứng đầu duy nhất của băng Sinaloa, mà chỉ là lãnh đạo của phe lớn nhất trong băng đảng.
Nhà báo Miguel Angel Vega, người đã theo đuổi vấn đề buôn ma túy ở Culiacan trong suốt 15 năm qua, cho rằng Sinaloa có nhiều thủ lĩnh, mỗi thủ lĩnh đều có lực lượng bảo vệ riêng cũng như nguồn hàng và khách hàng riêng tại Mỹ. "Nhiều người tin rằng El Chapo là kẻ cầm đầu duy nhất. Tuy nhiên thành phố này tràn ngập những ông trùm ma túy. Ở đây, chúng tôi có 20 El Chapo", Vega cho biết.
Các thành viên băng nhóm Sinaloa không coi đây là một băng đảng, mà tự nhận là một "liên minh" các gia đình, đa số đến từ khu Tam giác Vàng, vùng núi giao nhau giữa 3 bang Sinaloa, Chihuahua và Durango.
Sau khi ông trùm Guzman bị đẫn độ đến Mỹ hồi đầu năm 2017, một phe nhóm do Damaso Lopez, hay còn được gọi là "El Licenciado", cầm đầu đã đụng độ với các con trai của ông trùm "El Chapo" để tranh giành ảnh hưởng. Tuy nhiên, các con trai của Guzman đã thắng và Lopez bị bắt ngay trong năm đó.
Kể từ đó đến nay, mối quan hệ giữa các phe phái có vẻ bình yên và sự kiện hôm 17/10 cho thấy chúng có thể đoàn kết bất cứ lúc nào để chống lại một kẻ thù chung.
Everad Meade, giảng viên tại Đại học San Diego có nhiều năm nghiên cứu về tình hình ở Culiacan, cho rằng ý tưởng về việc bắt "El Chapo" sẽ giúp giải quyết khủng hoảng an ninh của Mexico chỉ là "ảo tưởng" do giới chức Mỹ vẽ ra.
Theo Meade, người Mexico không tin rằng việc bắt "El Chapo" sẽ có tác động lớn đến thế giới tội phạm có tổ chức. "Đây không phải là một tổ chức tội phạm theo 'ngành dọc', nơi mọi thành viên đều như nhau. Chúng linh hoạt hơn nhiều và từ trước đến nay vẫn vậy", Meade nói về băng nhóm Sinaloa.
Khói đen bốc lên từ thành phố Culiacan trong trận đấu súng hôm 17/10. Ảnh: AP.
Chính phủ Mexico đã thi hành chiến lược "chặt đầu rắn", truy bắt các tên trùm băng đảng. Tuy nhiên, chiến lược này thường dẫn đến tình trạng các phe phái trong băng đảng tranh giành quyền kiểm soát sau khi ông trùm bị bắt, rồi sau đó lại sáp nhập thành các nhóm mới và tiếp tục xây dựng "đế chế tội phạm" của mình.
Vega cũng cho rằng việc nhắm vào các thủ lĩnh băng đảng là điều vô nghĩa, bởi các băng nhóm ma túy không chỉ có một ông trùm và việc truy bắt những kẻ đứng đầu sẽ là một câu chuyện không có hồi kết.
Sau khi đắc cử hồi tháng 12/2018, Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador cũng đồng tình với quan điểm trên. Ông từng chỉ trích những người tiền nhiệm vì đã phát động "cuộc chiến" với các băng nhóm buôn ma túy, và cho rằng giải quyết đói nghèo sẽ hiệu quả hơn một cách tiếp cận bằng quân sự.
Tuy nhiên, trên thực tế, ông chủ yếu vẫn tiếp tục các biện pháp quân sự, đưa lực lượng Vệ binh Quốc gia hoặc quân đội liên bang tới các điểm nóng khắp đất nước. Các lực lượng này đã áp dụng chiến thuật nhắm vào thủ lĩnh băng nhóm khi họ tìm cách bắt Ovidio Guzman.
Tổng thống Mexico cho biết ông ủng hộ việc thả tự do Ovidio bởi "bạo lực không thể giải quyết được bằng bạo lực", và "việc bắt một kẻ phạm tội không thể bằng được mạng sống của nhiều người".
Ngày 19/10, Lopez Obrador cho hay ông nhận được cuộc điện thoại từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, bày tỏ sự ủng hộ với Mexico sau các diễn biến tại Culican.
Những tuyên bố của ông Lopez Obrador cho thấy Mexico đang thiếu một kế hoạch an ninh rõ ràng để đối phó với tội phạm băng đảng. Đây là một dấu hiệu đáng lo ngại từ những vụ đánh bom gần đây, bao gồm cả vụ phục kích, sát hại 14 sĩ quan cảnh sát ở bang Michoacan hôm 14/10.
Nhà bình luận Hector de Mauleon chia sẻ trên Twitter rằng người dân Mexico sẽ nhớ đến vụ đấu súng hôm 17/10 ở Culiacan như một bước ngoặt đối với chính quyền Tổng thống Lopez Obrador.
"Hãy nhớ lấy ngày này, ngày mà một bang của Mexico bị áp đảo và hạ nhục trong tay tội phạm có tổ chức. Trong khi đó, những kẻ buôn ma túy đang ăn mừng ở Culiacan", Mauleon viết.
