Trung Quốc đang một căn cứ quân sự được cho là gần khu vực Tân Cương. Đây là mốc đánh dấu lần đầu tiên Trung Quốc hiện diện quân sự tại Afghanistan. Afghanistan đã xác nhận điều này.
SCMP dẫn nguồn tin trong chính quyền Trung Quốc cho biết, Trung Quốc đang xây dựng một căn cứ huấn luyện tại Afghanistan tại hành lang Wakhan ở khu vực biên giới chung nhằm bảo đảm an ninh trước nguy cơ khủng bố.
Quân đội Trung Quốc ở khu vực Hành lang Wakhan
Sau khi hoàn thiện, quân đội Trung Quốc sẽ đưa hàng trăm binh sĩ, ít nhất là một tiểu đoàn (hơn 500 người), tới hành lang Wakhan.
“Hoạt động xây dựng căn cứ đã được khởi động và Trung Quốc sẽ triển khai ít nhất một tiểu đoàn binh sĩ, cùng các loại vũ khí và trang thiết bị, tới đồn trú ở đây, đồng thời huấn luyện cho phía Afghanistan” - quan chức này cho SCMP biết.
Quan chức này sau đó lưu ý rằng, ngày hoàn thành căn cứ chưa được xác định và cơ sở này có thể sẽ có vai trò hơi khác so với căn cứ quân sự hải ngoại đầu tiên của Bắc Kinh tại quốc gia Djibouti ở Đông Phi.
Đây được cho là “một dự án tốn kém nhưng quan trọng” của Trung Quốc.
Căn cứ huấn luyện tại hành lang Wakhan có vị trí gần Tân Cương - nơi được Trung Quốc xem là “cái nôi” của 3 lực lượng gồm chủ nghĩa ly khai, chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa cực đoan. Đây cũng là các lực lượng đứng sau một loạt vụ tấn công bạo lực tại Tân Cương trong những năm gần đây.
Ngoài ra, phiến quân thuộc nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) đang bỏ chạy khỏi Iraq và Syria có thể vượt qua Trung Á và Tân Cương để tới Afghanistan, hoặc sử dụng Wakhan để vào Trung Quốc.
Hãng tin Ferghana News của Nga hồi tháng 1 đưa tin Trung Quốc muốn rót tiền vào một căn cứ quân sự mới ở Badakhshan sau khi Bộ trưởng Quốc phòng hai nước nhất trí sẽ hợp tác cùng nhau trong cuộc chiến chống khủng bố.
Khi đó, Bộ Quốc phòng Trung Quốc bác bỏ thông tin nói rằng nước này có kế hoạch xây dựng một “căn cứ quân sự” ở Afghanistan, thay vào đó Bắc Kinh chỉ có ý định cung cấp viện trợ để giúp quốc gia láng giềng trong các hoạt động hợp tác an ninh.
Phó phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng Afghanistan Mohammad Radmanesh cũng cho biết, các quan chức Afghanistan và Trung Quốc hồi tháng 12/2017 đã thảo luận về kế hoạch mở căn cứ quân sự trên.
Ông mới đây tiết lộ rằng, “chúng tôi sẽ xây dựng (căn cứ đó), phía Chính phủ Trung Quốc đã cam kết giúp đỡ về phần tài chính, cung cấp thiết bị và huấn luyện binh lính Afghanistan”.
Một quan chức Đại sứ quán Trung Quốc ở Kabul chỉ tiết lộ rằng, Bắc Kinh đang tham gia “xây dựng năng lực” ở Afghanistan.
Người dân thiểu số ở Wakhan cũng khẳng định đã chứng kiến Trung Quốc và Afghanistan tiến hành tuần tra quân sự chung trong nhiều tháng. Quân đội Afghanistan đã đến khu vực này trước vài ngày trong mùa Hè năm 2016 và thông báo với người dân địa phương rằng quân đội Trung Quốc sẽ đến đây, đồng thời yêu cầu người dân không được tới gần, chụp ảnh cũng như nói chuyện với lực lượng này.
Sau đó, quân đội Trung Quốc xuất hiện và tiến hành tuần tra chung với quân đội Afghanistan. Được biết, quân đội Trung Quốc đã lưu lại đây gần một năm trước khi rời khỏi Wakhan vào tháng 3/2017.
Song Zhongping, một nhà phân tích quân sự tại Hồng Kông (Trung Quốc) cho rằng, căn cứ mới có thể được sử dụng như một cơ sở huấn luyện có vai trò “tăng cường hợp tác chống khủng bố và trao đổi quân sự giữa Bắc Kinh và Kabul”.
Vị trí chiến lược của Hàng lang Wakhan
Chuyên gia quân sự Li Jie cho rằng Trung Quốc đang tự đẩy mạnh các biện pháp chống khủng bố, tuy nhiên Bắc Kinh vẫn cần hợp tác với các nước khác ở Trung Á và Trung Đông.
“Nếu họ muốn xóa bỏ cái gọi là 3 lực lượng (ly khai, khủng bố, cực đoan), họ cần đi đến hang ổ của chúng và hạ gục chúng. Tuy nhiên do quân đội Trung Quốc không quen với địa hình và cuộc sống ở Afghanistan nên hợp tác song phương là cách tốt nhất để hai bên cùng đạt được kết quả” - chuyên gia Li nhận định.
Chuyên gia phân tích chính trị Willy Lam ở Hong Kong nhận định: “Động cơ chống khủng bố là một phần quan trọng song không quan trọng bằng động cơ lớn hơn nhằm thúc đẩy sáng kiến Vành đai - Con đường ra Trung Á.
Afghanistan là một trong những nước láng giềng mà Trung Quốc có mối quan hệ lâu đời và đây cũng là lý do tại sao Trung Quốc sẵn sàng hỗ trợ Afghanistan.
Hành lang Wakhan
Theo ông Bashir Bijan, chuyên gia về các vấn đề chính trị của Afghanistan, ngoài việc lo sợ sự xâm nhập của các nhóm khủng bố đang hoạt động ở Afghanistan, Trung Quốc còn lo ngại về sự hiện diện cũng như mục đích của Mỹ tại Afghanistan.
Hành lang Wakhan là dải đất hẹp ít người ở và khó tiếp cận bằng đường bộ, trải dài 350km từ tỉnh Badakhshan ở phía bắc Afghanistan tới vùng Tân Cương, Trung Quốc. Tân Cương cũng là nơi Trung Quốc tiến hành nhiều hoạt động trấn áp các phần tử cực đoan người Duy Ngô Nhĩ trong những tháng gần đây.