Tập đoàn vũ trụ SpaceX, Mỹ dự kiến xây dựng một thành phố tự cung tự cấp trên sao Hỏa với dân số một triệu người, hướng đến một thuộc địa quy mô lớn, dân chủ trực tiếp và tự quản.
Những nhà tiên phong vũ trụ đầu tiên?
Dự án bao gồm các tên lửa Starship tái sử dụng, sản xuất hàng loạt để vận chuyển phi hành đoàn và hàng hóa, với mục tiêu đưa nhân loại trở thành đa hành tinh. Những cuộc đổ bộ đầu tiên của con người có thể bắt đầu sớm nhất là vào năm 2029, với việc thiết lập các môi trường sống và hệ thống điện thô sơ.
Dự án gồm các tên lửa Starship tái sử dụng, đưa người, hàng hóa lên hành tinh đỏ. Ảnh popsci.
Nếu doanh nhân công nghệ Elon Musk có điều gì muốn nói về điều trên, thì câu trả lời là có. Musk, tỷ phú sáng lập SpaceX, đã mơ ước từ nhiều năm về việc mở ra một kỷ nguyên "đa hành tinh", nơi con người sẽ hướng tới các vì sao để thiết lập một nền văn minh rộng lớn trên Hành tinh Đỏ. Và để đạt được giấc mơ vĩ đại này, Musk đã tích cực tìm kiếm công ty du hành vũ trụ thương mại của mình để phát triển tàu vũ trụ đầy tham vọng Starship. Tên lửa khổng lồ này, bao gồm cả tên lửa đẩy tầng trên và tên lửa đẩy tầng dưới, đã gặp phải một loạt thất bại trong 3 lần thử nghiệm bay gần đây nhất.
Nhưng điều đó không ngăn cản Musk, người đàn ông giàu nhất thế giới, đưa ra những lời hứa hẹn lớn lao về tương lai của Starship và vai trò của nó trong tham vọng du hành vũ trụ của Hoa Kỳ. Những dự đoán táo bạo mới nhất của tỷ phú về Starship xuất hiện trong một video được SpaceX đăng tải trực tuyến mới đây.
Trong video được công ty chia sẻ trên trang mạng xã hội X của Musk, nhà sáng lập SpaceX đã đưa ra mốc thời gian chi tiết cho chuyến đi không người lái đầu tiên của Starship lên Sao Hỏa, sau đó sẽ là các sứ mệnh có người lái. "Tiến độ được đo lường bằng mốc thời gian thiết lập một nền văn minh tự duy trì trên Sao Hỏa", Musk nói trong bài phát biểu của mình, đề cập đến Starship. "Mỗi lần phóng là để tìm hiểu thêm về những gì cần thiết để biến sự sống thành đa hành tinh và cải tiến Starship đến mức cuối cùng có thể đưa hàng trăm nghìn, nếu không muốn nói là hàng triệu người, lên Sao Hỏa".
Musk đã trình bày tầm nhìn của mình vào thời điểm Tổng thống Donald Trump đã nêu rõ ý định gắn kết các mục tiêu bay vào vũ trụ của Cơ quan Hàng không Mỹ (NASA) với các mục tiêu của SpaceX. Dấu hiệu mới nhất đó xuất hiện ngày 30/ 5, với việc Nhà Trắng công bố đề xuất ngân sách, trong đó sẽ huy động khu vực tư nhân để giúp đặt nền móng cho các nỗ lực khám phá Sao Hỏa trong tương lai.
SpaceX dự định xây thành phố tự cung tự cấp trên sao Hỏa. Ảnh edtimes.
Tại sao quan tâm đến sao Hỏa?
Những bình luận công khai mới nhất của Musk về kế hoạch sao Hỏa được đưa ra sau khi ông rời chính quyền Trump sau một nhiệm kỳ gây tranh cãi về việc cắt giảm chi tiêu liên bang. Giờ đây, khi ông trùm công nghệ này một lần nữa tập trung vào các hoạt động kinh doanh của mình, ông đã có bài phát biểu với các nhân viên SpaceX, nhắc lại mong muốn từ lâu của mình là khai phá sao Hỏa.
Trong buổi thuyết trình trực tiếp trước chuyến bay thử nghiệm thứ 9 của tàu vũ trụ khổng lồ Starship của SpaceX, sự kiện, được mệnh danh là "Con đường dẫn đến sự sống đa hành tinh", sau đó đã được lên lịch lại sau khi phóng, trước khi bị hủy bỏ hoàn toàn mà không báo trước. Hai ngày sau, SpaceX đã chia sẻ video bài phát biểu của Musk trước các nhân viên tại Starbase, bãi phóng của công ty gần biên giới Mỹ - Mexico, nơi gần đây đã trở thành một thành phố riêng của công ty tại Texas. Không rõ Musk đã thuyết trình vào thời điểm nào.
Musk mô tả mục tiêu đưa con người lên sao Hỏa là điều cần thiết "cho sự tồn tại lâu dài của nền văn minh". Theo tầm nhìn của ông, con người sẽ không chỉ đặt chân lên hành tinh này trước khi rời đi, mà còn ở lại để thiết lập một khu định cư có thể hoạt động độc lập nếu có bất kỳ sự kiện thảm khốc nào xảy ra trên Trái Đất. “Tôi nghĩ rằng chuyến phiêu lưu tuyệt vời nhất mà một người có thể thực hiện là đi và giúp xây dựng một nền văn minh mới trên một hành tinh mới", Musk nói trong tiếng vỗ tay.
Vi trọng lực sẽ khiến việc thụ thai vũ trụ trở nên khó khăn hơn. Ảnh internet.
Tại sao đưa Starship lên Sao Hỏa năm 2026?
Musk muốn đưa tàu Starship không người lái đầu tiên lên Sao Hỏa vào cuối năm 2026 vì một lý do rất quan trọng: Dòng thời gian trùng với sự thẳng hàng của quỹ đạo quanh Mặt Trời, điều này sẽ rút ngắn hành trình giữa Trái Đất và Sao Hỏa. Đó là một khoảng thời gian ngắn ngủi, chỉ xảy ra khoảng 2 năm một lần, và nếu SpaceX bỏ lỡ, Musk cho biết họ sẽ nhắm đến một sứ mệnh khác trong lần thẳng hàng tiếp theo. Nếu Starship được phóng lên Hành tinh Đỏ vào cuối năm 2026, hành trình sẽ mất từ 7 đến 9 tháng. "Chúng tôi sẽ cố gắng nắm bắt cơ hội đó, nếu may mắn", Musk nói trong bài phát biểu của mình. "Tôi nghĩ chúng tôi có lẽ có cơ hội 50/50 ngay lúc này."
Chuyến bay đầu tiên sẽ như thế nào?
Mặc dù không có người ngồi trên chuyến bay đầu tiên lên Sao Hỏa, nhưng Starship sẽ không trống rỗng. Thay vào đó, tàu sẽ chở một hoặc nhiều robot Optimus do Tesla, công ty xe điện của Musk, thiết kế và chế tạo. "Đó sẽ là một bức tranh hoành tráng - được chứng kiến Optimus dạo bước trên bề mặt Sao Hỏa", Musk nói. SpaceX vẫn đang xem xét nhiều địa điểm hạ cánh tiềm năng trên Sao Hỏa cho Starship, nhưng ứng cử viên hàng đầu dường như là một khu vực được gọi là Arcadia. Đồng bằng núi lửa nằm ở bán cầu bắc của Sao Hỏa, cách xa các cực lạnh giá của hành tinh này, với nguồn nước dưới dạng băng nông. Cuối cùng, Musk cho biết ông hình dung sẽ phóng 1.000 đến 2.000 tàu Starship lên Sao Hỏa trong 2 năm để đủ người và vật tư có thể lên bề mặt và nhanh chóng xây dựng một thành phố.
Mặc dù đề xuất ngân sách năm 2026 mới công bố của Tổng thống Trump sẽ cắt giảm khoảng 25% ngân sách của NASA, nhưng vẫn kêu gọi phân bổ hơn 1 tỷ đô la cho hoạt động thám hiểm sao Hỏa.
Có thể mang thai và sinh nở trên vũ trụ?
Mang thai có thể hiểu là một chuỗi các cột mốc sinh học, mỗi cột mốc phải diễn ra đúng thứ tự và có một tỷ lệ thành công nhất định. Nghiên cứu mới nhất của Giáo sư Arun Vivian Holden (Đại học Leeds), Anh đã khám phá cách những giai đoạn quan trọng này có thể bị ảnh hưởng bởi các điều kiện khắc nghiệt của không gian liên hành tinh.
Đầu tiên là yếu tố vi trọng lực, tình trạng gần như không trọng lượng trong chuyến bay vũ trụ. Vi trọng lực sẽ khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn về mặt thể chất, đòi hỏi những kỹ thuật hỗ trợ đặc biệt. Tuy nhiên, một khi phôi thai đã bám vào thành tử cung, vi trọng lực có lẽ sẽ không ảnh hưởng nhiều đến việc duy trì thai kỳ. Thế nhưng, việc sinh nở và chăm sóc trẻ sơ sinh sẽ khó khăn hơn rất nhiều trong điều kiện không trọng lực. Trong không gian, không có gì là bất biến: chất lỏng trôi nổi, con người cũng vậy. Điều đó khiến quá trình sinh nở trở nên lộn xộn và phức tạp hơn nhiều so với trên Trái Đất, nơi trọng lực hỗ trợ mọi thứ, từ tư thế cho đến việc cho con bú. Trái lại, thai nhi đang phát triển đã lớn lên trong một môi trường gần như vi trọng lực, trôi nổi trong nước ối trung tính bên trong tử cung. Về mặt nào đó, tử cung đã là một mô phỏng vi trọng lực tự nhiên. Nhưng trọng lực chỉ là một phần của bức tranh nguy hiểm.
"Sát thủ vô hình" hủy diệt sự sống non trẻ
Bên ngoài lớp bảo vệ của Trái Đất, có một mối đe dọa nguy hiểm hơn gấp bội: tia vũ trụ. Đây là những hạt năng lượng cao (hạt nhân nguyên tử "trần trụi" đã bị tước bỏ electron) di chuyển trong không gian với tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng. Khi những hạt nhân trần trụi này va chạm với cơ thể con người, chúng có thể gây ra tổn thương tế bào nghiêm trọng, thậm chí thay đổi cấu trúc DNA.
Trên Trái Đất, chúng ta được bảo vệ khỏi hầu hết bức xạ vũ trụ nhờ lớp khí quyển dày đặc và từ trường mạnh mẽ của hành tinh. Tuy nhiên, trong không gian, lớp bảo vệ đó biến mất hoàn toàn. Khi một tia vũ trụ đi qua cơ thể, nó có thể va chạm với một nguyên tử, tước đoạt electron, đập vào hạt nhân, phá hủy proton và neutron, để lại một nguyên tố hoặc đồng vị khác. Điều này có thể gây ra tổn thương cực kỳ cục bộ, phá hủy các tế bào riêng lẻ hoặc một phần của tế bào. Nếu nó va chạm trực tiếp vào DNA, nó có thể gây ra đột biến làm tăng nguy cơ ung thư. Ngay cả khi tế bào sống sót, bức xạ vẫn có thể kích hoạt phản ứng viêm quá mức, giải phóng hóa chất gây tổn thương mô khỏe mạnh và làm gián đoạn chức năng của các cơ quan.
Trong vài tuần đầu của thai kỳ, các tế bào phôi đang phân chia, di chuyển và hình thành các mô, cấu trúc ban đầu một cách nhanh chóng và cực kỳ tinh tế. Tháng đầu tiên sau khi thụ tinh là thời điểm dễ bị tổn thương nhất. Chỉ một cú va chạm của tia vũ trụ năng lượng cao ở giai đoạn này cũng có thể gây tử vong cho phôi thai. Mặc dù phôi thai rất nhỏ và tia vũ trụ tương đối hiếm, nhưng một cú va chạm trực tiếp có thể dẫn đến sảy thai mà không được phát hiện.
Nguy cơ sinh non và tổn thương vĩnh viễn
Khi thai kỳ tiến triển, các nguy cơ cũng thay đổi. Khi tuần hoàn nhau thai - hệ thống lưu thông máu kết nối mẹ và thai nhi, được hình thành đầy đủ vào cuối tam cá nguyệt đầu tiên, thai nhi và tử cung sẽ phát triển nhanh chóng. Sự phát triển đó đặt ra một mục tiêu lớn hơn cho tia vũ trụ. Tia vũ trụ giờ đây có nhiều khả năng bắn trúng cơ tử cung hơn, có thể gây ra các cơn co thắt và có khả năng gây chuyển dạ sớm. Mặc dù việc chăm sóc tích cực cho trẻ sơ sinh đã được cải thiện đáng kể, nhưng trẻ sinh càng sớm thì nguy cơ biến chứng càng cao, đặc biệt là trong môi trường không gian khắc nghiệt.
Về lý thuyết, việc mang thai và sinh nở trên Trái Đất vốn đã tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trong không gian, những rủi ro này còn lớn hơn nhiều, khiến chúng ta phải cân nhắc kỹ lưỡng. Thậm chí, sự phát triển không dừng lại ở lúc mới sinh. Một em bé được sinh ra trong không gian sẽ tiếp tục lớn lên trong điều kiện vi trọng lực, điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến phản xạ tư thế và khả năng phối hợp vận động. Đây là những bản năng giúp trẻ học cách ngẩng đầu, ngồi dậy, bò và cuối cùng là đi, tất cả các chuyển động đều phụ thuộc vào trọng lực. Nếu không có cảm giác "lên" và "xuống", những khả năng này có thể phát triển theo những cách rất khác, chưa thể đoán trước được hệ lụy lâu dài.
Và nguy cơ bức xạ vẫn không biến mất. Não bộ của trẻ sơ sinh vẫn tiếp tục phát triển nhanh chóng sau khi sinh, và việc tiếp xúc lâu dài với tia vũ trụ có thể gây ra tổn thương vĩnh viễn - có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhận thức, trí nhớ, hành vi và sức khỏe lâu dài của đứa trẻ. Vậy, liệu em bé có thể được sinh ra trong không gian không? Về lý thuyết thì có thể. Nhưng cho đến khi chúng ta có thể bảo vệ phôi thai một cách hiệu quả khỏi bức xạ vũ trụ hủy diệt, ngăn ngừa sinh non trong môi trường không trọng lực, và đảm bảo trẻ sơ sinh có thể phát triển an toàn trong điều kiện vi trọng lực mà không chịu bất kỳ tổn thương vĩnh viễn nào, thì việc mang thai ngoài không gian vẫn là một thử nghiệm có rủi ro cực kỳ cao, một thử nghiệm mà nhân loại vẫn chưa sẵn sàng để thử nghiệm trên sinh mạng con người. Giáo sư Arun Vivian Holden, Giáo sư danh dự về Sinh học tính toán tại Đại học Leeds, khẳng định rằng cần có thêm nhiều nghiên cứu và công nghệ bảo vệ tiên tiến trước khi chúng ta có thể nghĩ đến việc mang thai và sinh con an toàn ngoài không gian. Viễn cảnh "con người sinh ra trên Sao Hỏa" vẫn còn rất xa vời và đầy thách thức.
