HONG KONG – Những cuộc nổi dậy chống lại các chế độ độc tài nổi tiếng ở Trung Đông có thể lan tới Trung Quốc, quốc gia đông dân nhất thế giới hay không ? Và nếu có thể th́ Hoa Kỳ có chính sách ǵ để đối phó với sự việc ấy?
Câu hỏi tế nhị này từng lảng vảng trong bối cảnh kể từ khi những vụ nổi dậy trên đường phố của cuộc “Cách mạng Hoa Nhài” đă lật đổ vị tổng thống Tunisia hai tuần trước đây. Và sự việc trở nên cấp bách khi các cuộc biểu t́nh lan rộng đến Yemen, Jordan và Ai Cập – đe dọa đến gần 30 năm nắm quyền lực của Tổng thống Hosni Mubarak.
Trước tiên, một blogger Trung Quốc đă đặt câu hỏi đến chuyên gia Châu Á của Tổng thống Obama trong một hội nghị qua truyền h́nh với tám blogger ở đại lục (TQ) từ Pḥng T́nh h́nh Ṭa Bạch Ốc.
“Theo quan điểm của tôi, nhiều cư dân mạng và trí thức Trung Quốc tin tưởng rằng tương lai của Trung Quốc là một quá tŕnh Tunisia-hóa” 2Keqi người blogger tại Bắc Kinh đă nhận xét trong các trang web tṛ chuyện với Jeffrey Bader, giám đốc cao cấp của Hội đồng An ninh Quốc gia cho vấn đề châu Á. “Liệu các chính phủ Mỹ có đánh giá tương tự và liệu họ sẽ có một kế hoạch chính sách” trong trường hợp Trung Quốc xảy ra một lộ tŕnh sóng gió như thế ?
Bader và Ben Rhodes, một viên chức khác, phó cố vấn Hội đồng An Ninh Quốc gia (NSC) về truyền thông chiến lược, đă từ chối không trả lời trực tiếp, thay vào đó đă lặp lại vị trí từng được khẳng định nhiều lần của chính quyền về tầm quan trọng của quyền con người và sự cần thiết để cho mọi người “nhận thức được những nguyện vọng riêng của ḿnh”.
Hôm thứ Sáu, câu hỏi này đă trở lại tại cuộc họp báo chí tại Ṭa Bạch Ốc, đặt ra với Robert Gibbs, viên bí thư về báo chí – người cũng đă từ chối không trả lời.
Nhưng ở một thời điểm khi nhiều người Mỹ đă đi đến việc nh́n Trung Quốc – với mức tăng trưởng kinh tế hai con số cùng những đầu tư rất lớn trong cơ sở hạ tầng công nghệ và năng lượng – trong ư nghĩa của những thách thức đặt ra trước vị trí là một sức mạnh ưu việt về kinh tế thế giới của Hoa Kỳ, nhiều người ở đây nh́n thấy hệ thống chính trị bảo thủ của đất nước là không bền vững và dễ bị tổn thương khiến hạn chế đến tham vọng lớn của giới lănh đạo.
“Hiểu biết của người Mỹ về Trung Quốc là rất hạn chế” blogger 2Keqi nói với Bader và Rhodes. Nhiều người Trung Quốc, ông nói thêm, nhận thấy là “hết sức khó khăn để chấp nhận ư tưởng rằng thế kỷ 21 là thế kỷ của Trung Quốc”.
“Tôi không mong đợi họ trả lời. Họ là các nhà ngoại giao chuyên nghiệp”. Hôm thứ Hai, người blogger tại Bắc Kinh đă nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại. Ông đă nói với điều kiện tên thật của ḿnh không được công bố, v́ ông đă từng là mục tiêu bị chú ư trong quá khứ từ những người không đồng ư với quan điểm của ông.
“Tôi chỉ muốn truyền tải thông điệp rằng có rất nhiều cư dân mạng Trung Quốc đă quan tâm đến vấn đề này” người blogger cho biết.
Đó là một vấn đề mà chính quyền Trung Quốc cũng rơ ràng rất quan tâm đến. Những người sử dụng Internet Trung Quốc phần lớn đă bị cấm b́nh phẩm về các cuộc nổi dậy nổi tiếng đang diễn ra ở Ai Cập, khi các nhà lănh đạo Công sản ở Bắc Kinh đă h́nh thành một đường ranh mỏng manh giữa việc cho phép những tường thuật tin tức chung chung không bị sàng lọc về các cuộc biểu t́nh trong khi cũng không khuyến khích những ư tưởng rằng các cuộc nổi dậy có thể mang lại dân chủ cho đất nước lớn nhất của thế giới Ả Rập.
Những trang tin tức trực tuyến thường cho phép người đọc có ư kiến và h́nh thành các nhóm thảo luận sau khi bài báo được đăng tải, nhưng các dịch vụ đó đă bị vô hiệu hóa kể từ khi những cuộc biểu t́nh ở Ai Cập bắt đầu.
Ngoài ra, các công cụ t́m kiếm trên một số trang web micro-blogging phổ biến nhất không đưa ra được kết quả ǵ với những từ như “Ai Cập”, “Cairo”, “Tunisia,” và “Cách mạng Hoa Nhài”. Thay vào đó, người xử dụng sẽ nhận được một thông báo nói rằng các kết quả t́m kiếm có thể không được hiển thị v́ “có liên quan đến luật định và chính sách”. Ngay cả các t́m kiếm cho từ “hoa nhài” cũng không có kết quả ǵ.
Tất cả các báo chí chính ở Trung Quốc đều đăng tải những câu chuyện trên trang nhất về các cuộc biểu t́nh, bao gồm cả h́nh ảnh nhưng phần lớn đều không có bất kỳ b́nh luận, phân tích hay biên tập nào. Đa số các tin tường thuật gần đây đă tập trung vào những vụ cướp bóc và rối loạn trật tự ở các thành phố ở Ai Cập và không giải thích ǵ nhiều về nguyên nhân gốc rễ của t́nh trạng bất ổn này.
Trong lời b́nh luận chính thức duy nhất về cuộc nổi dậy, hôm chủ nhật, Hong Lei, người phát ngôn của bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc cho biết, “Ai Cập là một người bạn của Trung Quốc và chúng tôi hy vọng Ai Cập sẽ ổn định xă hội, trật tự b́nh thường trở lại càng sớm càng tốt”.
Một biên tập viên của một trang mạng tin tức trực tuyến cho biết, Bộ Tuyên truyền của Đảng, cơ quan kiểm duyệt chính của Trung Quốc đă yêu cầu cơ quan của ông chỉ sử dụng thông tin từ Ai Cập được cung cấp bởi Tân Hoa Xă, cơ quan thông tin chính thức của chính phủ.
Tờ báo duy nhất đă mang lại được lời b́nh luận là tờ Global Times, một tờ nhật báo lá cải thuộc sở hữu của Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận tuyên truyền chính thức của Đảng Cộng sản. Trong một bài xă luận hôm Chủ Nhật, với tựa đề “Cuộc cách mạng màu sẽ không mang lại được một nền dân chủ thật”, tờ Global Times cho biết các cuộc nổi dậy đang bao phủ vùng Trung Đông là đáng “gây tranh căi nhiều hơn so với những ǵ đă xảy ra ở Đông Âu sau cuộc Chiến tranh Lạnh”.
Tờ báo cho biết: “mối quan tâm thực sự là về tiềm năng gia tăng của chủ nghĩa Hồi giáo Cực đoan nếu xảy ra một khoảng trống về quyền lực ở Trung Đông”.
Hôm thứ Hai, tờ Global Times đă đi xa hơn nữa với một bài biên tập trong hôm nay, nói rằng các cuộc nổi dậy ở Trung Đông phần nhiều là về việc người Ả Rập và Bắc Phi đang từ chối sự can thiệp của phương Tây hơn là đi theo dân chủ.
“Va chạm giữa sự rối rắm của phương Tây và bản sắc địa phương đă gây ra các cuộc biểu t́nh ở Ai Cập và Tunisia” bài báo này đă b́nh luận như thế.
Tuy nhiên, một số micro-blogging trên các trang web địa phương – tương đương với Twitter của Trung Quốc – thường t́m được cách tránh né sự kiểm soát chính thức, đă theo sát chặt chẽ các sự kiện tại Ai Cập. “Các cư dân mạng khá phấn khích bởi những ǵ đang xảy ra ở Ai Cập”, ông Zhang Lifan, một sử gia, người đă nghiên cứu lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc cho biết.
Zhang cho biết ông đă có thể lướt xem được những ảnh chụp từ Ai Cập và nhận ra “quang cảnh rất giống với những ǵ đă xảy ra tại Bắc Kinh 20 năm trước đây” – một nhắc nhớ đến vụ quân đội Trung Quốc đàn áp những cuộc biểu t́nh ủng hộ dân chủ của sinh viên tại Thiên An Môn.
Ông nói rằng ông đặc biệt ấn tượng bởi h́nh ảnh một thanh niên Ai Cập phản kháng đứng ngăn một chiếc xe bọc thép trên đường phố, một tư thế tương tự như Wang Weilin, một người phản kháng Trung Quốc đă có tư thế xúc động trước một chiếc xe tăng, từng trở thành một trong những h́nh ảnh mang tính biểu tượng từ vụ đàn áp Thiên An Môn.
“Nước từ ḍng Nile sẽ chảy vào Hoàng Hà” ông Zang nói.
Tuy nhiên, dù một số người đă rút ra được những so sáng tương đương giữa chính phủ độc tài Trung Quốc ở đây và ở Trung Đông, vẫn c̣n c̣n có những khác biệt rơ ràng. Quan trọng nhất chính là, các nước Trung Đông hiện đang đối diện với t́nh trạng bất ổn phổ biến đều cùng chia sẻ sự pha trộn bất định của một dân số sưng tấy giới thanh niên giận dữ, thất nghiệp tràn lan và các chính phủ thiếu ḷng tin khi phải đối diện với nỗi tuyệt vọng về kinh tế.
Ngược lại, lănh đạo Trung Quốc đă đóng cọc tính hợp pháp của họ vào sự tăng trưởng kinh tế đến hai con số của đất nước và ba thập kỷ cải thiện đời sống. Kinh tế Trung Quốc gần đây đă vượt qua mặt Nhật Bản như một nền kinh tế lớn thứ nh́ thế giới sau Hoa Kỳ. Và các lănh đạo Bắc Kinh cố gắng đem lại niềm tự hào yêu nước cùng các hỗ trợ phổ biến thông qua các dự án quốc gia hoành tráng, như việc đăng cai Thế vận hội năm 2008, hội chợ triển lăm Thượng Hải năm 2010, xây dựng đoàn tàu cao tốc, dựng những ṭa nhà chọc trời cao ngất và gửi các phi hành gia Trung Quốc vào không gian.
Trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại, blogger 2Keqi, đă được hỏi rằng ông có tin Trung Quốc sẽ có nguy cơ của một vụ bùng nổ kiểu Tunisia. “Tôi sẽ trả lời câu hỏi này từ một góc độ khác”, ông nói “Tunisia và Ai Cập đă trở thành những từ ngữ nhạy cảm” tại Trung Quốc. “Phải chăng điều này không nói lên được ư nghĩa ǵ hay sao?”
Games
The Washington Post: Trung Quốc xem xét tác động của những cuộc nổi dậy ở Trung Đông
