Năm 1989 khi cuộc cách mạng Nhung xảy ra tại Tiệp Khắc và lan rộng khắp các quốc gia Cộng sản trong khối Đông Âu, hầu như mọi người Việt Nam đều mong muốn làn sóng dân chủ đó sẽ tràn tới Việt Nam. Tức là tại Việt Nam sẽ có những cuộc biểu t́nh, những cuộc xuống đường đ̣i cơm áo, đ̣i tự do và dân chủ của hàng ngàn người dân sau nhiều năm sống trong áp bức. Nhưng kết quả cho thấy là cơn địa chấn dân chủ chỉ ập đến và dừng lại tại Liên Xô vào năm 1991; c̣n tại Việt Nam và Trung Quốc, tuy có vài cuộc biểu t́nh và kêu gọi đấu tranh, nhưng đă không có những biến động mạnh để xoay chuyển t́nh thế, và cả hai dân tộc vẫn tiếp tục ch́m đắm trong bóng tối độc tài cho đến ngày hôm nay.
Hơn 20 năm sau, một lần nữa cuộc cách mạng Hoa Lài xảy ra tại Tunisia, xứ du lịch thơ mộng nằm bên bờ Địa Trung Hải vùng Bắc Phi, với sự vùng dậy của hàng trăm ngàn quần chúng sau cái chết bi thảm của sinh viên Mohamed Bouazizi, đă đẩy sập ách độc tài của tổng thống Ben Ali vào ngày 14 tháng 1 năm 2011, sau 4 tuần lễ biến động. Cuộc cách mạng Hoa Lài đă nhanh chóng lan rộng đến các quốc gia trong khối Á Rập, đặc biệt là đă kích động giới trẻ Ai Cập xuống đường đấu tranh và đă đẩy sập ách độc tài của chính quyền Mubarak sau 18 ngày biến động từ ngày 25 tháng 1 tới ngày 11 tháng 2 năm 2011.
Trước thành quả ngoạn mục của cuộc cách mạng dân chủ tại Tunisia, Ai Cập và nhất là đang làm lung lay hàng loạt chế độ độc tài tại Lybia, Bahrain, Yemen… vùng Cận Đông, một lần nữa hầu như mọi người Việt Nam đều mong muốn làn sóng dân chủ đó sẽ tràn tới Việt Nam. Đă có nhiều nhóm thanh niên sinh viên, công nhân và nhiều đoàn thể, đảng phái đấu tranh đă đưa ra những lời kêu gọi – tuy cách diễn tả có khác nhau – nhưng đều chuyên chở một thông điệp là kêu gọi người Việt ở trong nước hăy can đảm đứng lên, cùng nhau xuống đường đ̣i cơm áo, đ̣i công ăn việc làm, đ̣i công lư và dân chủ.
Xét cho cùng, những lời kêu gọi đứng lên đấu tranh tại Việt Nam đă không khác ǵ những lời kêu gọi tâm huyết của sinh viên đấu tranh tại Tunisia, Ai Cập, Yemen hay Lybia. Vấn đề là tại sao Tusinia bùng nổ cuộc cách mạng và lan tỏa khắp nơi mà Việt Nam, Trung Quốc th́ chưa? Liệu người Việt ở trong nước đă sẵn sàng đáp ứng hay không?
Tất cả mọi biến động chính trị trên thế giới đều được lập lại một khi nó có cùng hoàn cảnh tương ứng hay nói khác đi, là khi nó có điều kiện chín muồi để bùng nổ. Quan sát những nguyên nhân đưa đến các biến động chính trị tại Tunisia, Ai Cập, Iran, Bahrain, Lybia… vừa rồi, tuy diễn biến mỗi nước có khác nhau, nhưng đều có chung một số điểm đáng cho chúng ta học hỏi.
Thứ nhất là phải có một xă hội dân sự đủ phổ cập trong xă hội làm nền tảng trong các hoạt động tự chủ của người dân, tạo sự liên đới với nhau, nhất là dám vượt qua sự sợ hăi và đến với nhau trong cùng một hành động nào đó khi đă chia xẻ với nhau một thông điệp. Thông điệp tại Tunisia lúc khởi đầu là “Bánh Ḿ, Công Việc, Nhân Phẩm”. Thông điệp tại Ai Cập lúc khởi đầu là “Mubarak: Hăy Ra Đi”. Vào lúc xảy ra cuộc chính biến, Tunisia có hơn 10 ngàn đoàn thể quần chúng và Ai Cập đă có hơn 17 ngàn đoàn thể quần chúng góp phần tạo dựng một nền tảng xă hội dân sự khá mạnh. So sánh với hiện t́nh Việt Nam, người ta ước tính là hiện chỉ mới có non 3000 đoàn thể quần chúng được h́nh thành từ năm 2001 cho đến nay, nên sinh hoạt của xă hội dân sự c̣n rất yếu kém.
Thứ hai là phải có một mạng thông tin độc lập và đủ khả năng chống lại những loại tuyên truyền xám của chế độ nhằm đánh lạc hướng đấu tranh hay làm hoảng loạn người tham gia biểu t́nh. Đây là thủ đoạn thâm độc của mọi chế độc tài nhằm ngăn chận mọi luồng thông tin để biến đám đông biểu t́nh thành nhóm ô hợp như rắn mất đầu, bên cạnh sự trấn áp của lực lượng công an. Giới trẻ Tunisia và Ai Cập đă không chỉ khai dụng Facebook và Twitter làm phưong tiện phổ biến thông tin mà c̣n biến nó thành “tổng hành dinh” để đưa ra những mệnh lệnh cho đám đông thi hành mà công an đă không biết ai là người chủ chốt cầm đầu. Vào lúc bùng nổ cuộc chính biến, số người sử dụng Facebook, Twitter, SMS tại Tunisia chiếm 31% dân số. C̣n tại Ai Cập lên đến hơn 40% dân số. Tại Việt Nam, số người sử dụng Internet lên đến 31% dân số; nhưng số người dùng Facebook, Twitter, Blog mới chỉ đạt khoảng 2,5% dân số.
Thứ ba là phải nắm vững quy luật của đấu tranh bất bạo động. Trên bề nổi, người ta có ấn tượng rằng những cuộc xuống đường của quần chúng tại Tunisia, Ai Cập và cả ở Bahrain, Lybia hoàn toàn tự phát, không có tổ chức. Thực tế cho thấy là các đoàn thể trẻ và những lực lượng chống đối đă là Lực Đầu Tàu, đứng đàng sau những cuộc biểu t́nh và đă điều hướng thế tiến thoái của quần chúng bằng những quy luật của đấu tranh bất bạo động. Ví dụ không tấn công vào một tập thể lănh đạo của chế độ mà chỉ nhắm vào một vài cá nhân đang bị dư luận lên án. Không tấn công lại những nhóm quá khích của đối phương, hầu không cho chế độ độc tài tạo lư cớ đàn áp hay dẹp cuộc biểu t́nh. Chính nhờ nắm vững một số quy luật của đấu tranh bất bạo động, các lực lượng đối kháng đă huy động được số đông tham gia và kéo dài liên tục trong nhiều tuần, đẩy các nhà lănh đạo Tusinia, Ai Cập, Bahrain phải tự động rút lui hay chấp nhận những cải tổ.
Ngoài ba yếu tố nói trên, cuộc cách mạng tại Tunisia và Ai Cập c̣n có những yếu tố quan trọng khác tác động, giúp đẩy nhanh sự thành công như quân đội đă án binh bất động, không đàn áp người biểu t́nh; thế giới, đặc biệt là Hoa Kỳ đă lên tiếng hỗ trợ cuộc đấu tranh của người dân tại những quốc gia này một cách tích cực, nên phần nào làm suy sụp tinh thần chiến đấu của quân đội và những cán bộ đang phục vụ trong guồng máy độc tài.
Chúng ta tin rằng, sớm muốn ǵ Việt Nam cũng sẽ xảy ra cuộc cách mạng dân chủ như các quốc gia Bắc Phi và Cận Động khi những điều kiện xă hội chín muồi. Sau nhiều thập niên sống trong áp bức bất công của chế độ Hà Nội, không chỉ có đại đa số người dân mà ngay những người đă từng phục vụ trong guồng máy đảng Cộng sản Việt Nam đều đă nh́n thấy chế độ này phải thay thế bằng một chế độ dân chủ và văn minh hơn.
Nếu t́nh trạng kinh tế khó khăn, sinh viên ra trường không có công ăn việc làm đă là một trong những động lượng lớn thúc đẩy người dân xuống đường biểu t́nh, đ̣i việc làm, đ̣i công lư tạo nên cuộc cách mạng dân chủ tại Tusinia, Ai Cập, Bahrain, th́ t́nh trạng lạm phát và đời sống kinh tế khó khăn tại Việt Nam hiện nay có thể coi là một yếu tố quan trọng để biến những bất măn đang có thành hành động.
Cái thiếu của Việt Nam hiện nay là mạng xă hội dân sự chưa phát triển rộng, đồng thời những luồng thông tin độc lập của quần chúng chưa đủ mạnh để phá vỡ bộ máy kềm kẹp và bưng bít của chế độ Hà Nội. Do đó, để không bỏ mất cơ hội như 30 năm trước của biến cố Đông Âu và khai dụng kịp thời sự phấn chấn của người dân, đặc biệt là giới trẻ ở trong nước về sự lan tỏa của cuộc cách mạng Hoa Lài, chúng ta phải nỗ lực hợp tác để:
Thứ nhất là hỗ trợ và khuyến khích các cá nhân ở trong nước mạnh dạn tham gia hay tự ḿnh h́nh thành những mạng xă hội (Social Network) để đẩy nhanh hơn nữa sự ra đời của xă hội dân sự. Chính những đoàn thể quần chúng dưới mọi h́nh thức như ái hữu, thể thao, âm nhạc, đá bóng… sẽ là chất keo nối kết và khuyến khích mọi người xuống đường bày tỏ nguyện vọng chung.
Thứ hai là góp phần mở rộng hệ thống thông tin độc lập dưới nhiều h́nh thức, đặc biệt là gia tăng số người sử dụng Facebook, Twitter tại Việt Nam.
Thứ ba là truyền đạt những nội dung và kinh nghiệm của phương thức đấu tranh bất động để giúp cho người dân trong nước nh́n ra phương cách phản kháng đồng bộ.
Không có cuộc tập hợp nào, dù ít người hay đông đảo mà không có những chuẩn bị từ tinh thần cho đến kỹ thuật vận động, để thúc đẩy sự tham gia của nhiều người. Chúng ta sẽ không bỏ lỡ cơ hội như 20 năm về trước, nhưng cũng không chỉ phấn khởi nhập cuộc hô hào suông mà phải rút tỉa những bài học của người, để áp dụng linh động và hữu hiệu cho t́nh huống của ḿnh th́ mới mong khai dụng được vận hội mới ngày hôm nay và đưa công cuộc đấu tranh đến thành công.
Lư Thái Hùng
Ngày 2/3/2011
Để cuộc Cách Mạng Hoa Lài xảy ra tại Việt Nam
