Vài năm sau khi công bố ước tính sơ bộ tăng trưởng GDP “ấn tượng”, con số này âm thầm bị “điều chỉnh giảm”.
Vài năm sau khi công bố ước tính sơ bộ tăng trưởng GDP “ấn tượng”, con số này âm thầm bị “điều chỉnh giảm”.
Mỹ thích phẫu thuật thẩm mỹ hơn Châu Âu. Thống kê cũng có thể đang khiến mọi thứ có vẻ ít tồi tệ hơn.
Mỹ sử dụng phương pháp tính toán khác (cho kết quả “đẹp” hơn) so với Châu Âu đối với vài số liệu kinh tế quan trọng. Cơ quan thống kê không cố tính bóp méo dữ liệu nhưng nhờ một số số liệu thống kê chính thức mà tình hình tại Mỹ có vẻ “êm ả” hơn Châu Âu.
Nợ công ít hơn
Lấy ví dụ như nợ công. Định nghĩa Washington, DC sử dụng là “nợ chính quyền liên bang do công chúng nắm giữ” và vào cuối năm 2010, con số tính theo định nghĩa này là 62% GDP.
Nhưng nếu sử dụng phương pháp của Châu Âu (tức tổng nợ chính phủ nói chung, bao gồm cả khoản vay của chính quyền bang và địa phương cùng với trái phiếu chính phủ do các cơ quan chính quyền khác nắm giữ, ví dụ như Quỹ tín thác an sinh xã hội), con số này sẽ vọt lên 92% GDP (xem đồ thị).
Con số này tương đương với nợ công của Bồ Đào Nha. Tương tự như vậy, thâm hụt ngân sách 8,9% của Mỹ năm ngoái đáng lẽ phải là 10,6% nếu tính theo cách của Châu Âu.
Năng suất cao hơn
Số liệu chính thức cũng khiến tăng trưởng năng suất của Mỹ “đẹp” hơn. Con số vẫn được Cơ quan thống kê lao động Mỹ công bố là tính theo sản lượng trên mỗi giờ lao động trong khu vực doanh nghiệp phi nông nghiệp. NHTW Châu Âu tính toán GDP trên mỗi lao động trong toàn nền kinh tế.
Nhờ loại trừ khu vực nhà nước kém hiệu quả hơn, tăng trưởng năng suất của Mỹ tăng mạnh. Và nhờ tính toán sản lượng trên mỗi công nhân thay vì theo mỗi giờ lao động, số liệu tăng trưởng năng suất của Châu Âu giảm xuống do số giờ lao động trung bình giảm.
Từ năm 1995 đến năm 2010, GDP trên giờ lao động thực tế tại Mỹ tăng trung bình 2,1%/năm, so với tốc độ gần 2,7%/năm ở khu vực doanh nghiệp phi nông nghiệp mặc dù vẫn nhanh hơn tốc độ 1,1% ở Châu Âu.
GDP tăng trưởng “ấn tượng”
Sự khác biệt thứ ba là con số GDP theo quý. Châu Âu công bố tăng trưởng GDP trong quý gần nhất, ví dụ như tăng 0,9%. Nhưng Mỹ công bố tăng trưởng so với cùng kỳ năm ngoái, thế nên con số tăng trưởng sẽ ấn tượng hơn nhiều, ví dụ như 3,6%.
Quan trọng hơn, ước tính tăng trưởng GDP ban đầu của Châu Âu thường thận trọng hơn so với Mỹ. Nhà kinh tế Kevin Daly từ Goldman Sachs ước tính rằng trong vòng 10 năm trước năm 2008, tốc độ tăng trưởng GDP theo quý so với cùng kỳ năm ngoái của Mỹ trung bình bị điều chỉnh giảm 0,5% giữa ước tính sơ bộ và con số cuối cùng. Ngược lại, số liệu GDP của Châu Âu được điều chỉnh tăng trung bình 0,3%.
Thị trường tài chính và giới truyền thông tập trung chủ yếu vào ước tính sơ bộ nhưng lại thường lờ đi con số điều chỉnh vài năm sau đó.
Một vấn đề gây tranh cãi hơn là phương pháp tính toán khác nhau bóp méo mọi so sánh tăng trưởng GDP quốc tế. Một thập kỷ trước một số nghiên cứu cho thấy nếu Mỹ tính toán tài khoản quốc gia như các nước Châu Âu, tốc độ tăng trưởng thực tế của nước này có lẽ sẽ giảm đi 0,25-0,5%.
Một số khác biệt đã không còn như trước. Thường thì Mỹ coi trọng cải thiện chất lượng hàng hóa hơn so với bất kỳ nước Châu Âu nào. Nếu một máy tính có giá y hệt hai năm trước nhưng mạnh gấp đôi thì sẽ được tính là giá giảm 50% khiến sản lượng thực tế tăng.
Một thập kỷ trước, tốc độ tăng trưởng của Mỹ nhờ thế mà sẽ có lợi thế hơn so với Châu Âu, nhưng các nước Châu Âu nay cũng đã áp dụng cái gọi là “định giá dễ chịu” (hedonic pricing) trong một số khu vực. Châu Âu cũng học theo Mỹ khi tính phần mềm là đầu tư (tức có cộng vào GDP) thay vì chi phí kinh doanh như trước đây.
Tuy vậy, một số cách tính vẫn khác nhau. Ví dụ như không giống Châu Âu, Mỹ tính chi tiêu chính phủ cho thiết bị quân sự là “vốn” thay vì “chi tiêu thường xuyên”, thế nên ngân sách quốc phòng tăng mạnh trong thập kỷ qua sẽ khiến tốc độ tăng trưởng GDP cải thiện thêm một chút.
Một khác biệt nữa có thể đã thổi phồng tăng trưởng ở Mỹ so với Châu Âu là trong ngành bất động sản và dịch vụ tài chính. Sản lượng ngành tài chính là một trong những con số khó tính toán nhất vì phần lớn các dịch vụ tài chính đều không được định giá công khai. Cũng rất khó xác định thế nào là một đơn vị sản lượng: doanh số một cổ phiếu hay doanh số một block cổ phiếu?
Tài chính, bảo hiểm và bất động sản đóng góp ¼ tăng trưởng GDP Mỹ trong giai đoạn 1995-2009 và con số tăng trưởng năng suất trong các ngành này được tính toán là 38%. Dù vậy năng suất các ngành này ở Châu Âu cùng kỳ lại giảm 9%. Thật đáng ngờ!
Có lẽ hoạt động tài chính ở Mỹ còn phản ánh cả lợi nhuận do giao dịch, vốn không nên được tính là thu nhập. Cũng có thể giá trị bất động sản tại Mỹ tăng và kéo theo đó là tăng trưởng trong các ngành dịch vụ có liên quan tới nhà ở đã bị thổi phồng.
Bù lại một nửa thu nhập của khu vực tài chính là từ dịch vụ trung gian cho các doanh nghiệp phi tài chính. Nếu giá trị của các dịch vụ này đã bị thổi phồng tại Mỹ thì cần điều chỉnh giảm tăng trưởng giá trị gia tăng thực trong ngành tài chính nhưng lại điều chỉnh tăng tăng trưởng giá trị gia tăng thực của các ngành phi tài chính, nhờ thế mà nhìn chung không ảnh hưởng tới tăng trưởng GDP. Nhưng nếu dịch vụ cho hộ gia đình và người nước ngoài bị đánh giá quá cao thì phải điều chỉnh giảm tăng trưởng GDP.
Đừng chết vì thiếu hiểu biết
Những người theo thuyết âm mưu có thể kết luận rằng chính phủ Mỹ đang “sơn phết” cho đất nước mình. Xu hướng điều chỉnh giảm tăng trưởng GDP kể trên thật đáng ngờ.
Nhưng trong những mảng khác, các nhà thống kê Mỹ cho rằng phương pháp của mình tốt hơn. Thực tế, lịch sử đã chứng minh các cơ quan thống kê Châu Âu sau đó thường áp dụng phương pháp của họ. Khác với các nước Châu Âu vốn nhỏ hơn nhiều, có lẽ nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng ít quan tâm tới chuyện so sánh hơn thua.
Thực tế thì nhiều nhà thống kê tại IMF và OECD đã đưa ra các dữ liệu so sánh với các quy tắc đều được tiêu chuẩn hóa.
Chỉ có nhà đầu tư nào không nhận ra rằng số liệu thống kê chính thức vốn đã được “phẫu thuật thẩm mỹ” có thể đã khiến nền kinh tế Mỹ “quyến rũ” hơn nhiều so với thực tế mới là người chịu thiệt. Minh Tuấn
Theo Economist
Đến số liệu thống kê của Mỹ cũng đáng ngờ!
