Nói và làm: Trần lãi suất có cũng như không. Đã lên 24%/năm

Các ngân hàng cứ âm thầm và tìm đủ mọi cách để đẩy lãi suất qua 14%, lên 15%, rồi 16% và đến nay có những ngân hàng đã huy động ở mức 18 - 19%.

Trong cuộc chiến chống lạm phát và ổn định vĩ mô, tiền tệ luôn có một vị trí quan trọng bậc nhất. Ngay từ đầu, cơ quan quản lý đã triển khai các biện pháp nhằm thắt chặt tiền tệ và bình ổn thị trường một cách rất quyết liệt.

Trong đó, lãi suất luôn là một yếu tố được quan tâm hàng đầu, có liên quan trực tiếp đến sự ổn định của thị trường và hiệu quả của chính sách tiền tệ. Bởi vậy, trong điều hành, Ngân hàng Nhà nước luôn ý thức, sử dụng lãi suất như là một trong những công cụ quan trọng nhất để điều tiết thị trường, nhằm đạt các mục tiêu đề ra.

Trước tình hình lạm phát lên cao, thị trường có nhiều biến động khiến lãi suất có dấu hiệu tăng cao vượt qua những mức rào mà chính các ngân hàng thỏa thuận.

Để ngăn chặn việc đẩy lãi suất lên quá cao, gây bất lợi cho nền kinh tế và khó khăn trong công tác điều hành, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành thông tư khống chế trần lãi suất ở 14% và cảnh báo, những ngân hàng nào vượt trần sẽ bị xử lý mạnh tay.

Thế nhưng, thực tế lại hoàn toàn khác khi các ngân hàng luôn tìm cách lách để phá rào; còn cơ quan quản lý lại tỏ khó khăn trong việc kiểm tra và xử lý.

Cách đây hơn 1 tháng, khi các chính sách tiền tệ bắt đầu thắt chặt, đã có những dấu hiệu và thông tin phản ánh về việc các ngân hàng phá trần lãi suất, đẩy lãi suất lên mức trên 14%...
Các ngân hàng luôn tìm cách lách để phá rào.

Ngân hàng Nhà nước đã lập tức tỏ thái độ kiên quyết khi triển khai kiểm tra trên diện rộng để tìm kiếm các bằng chứng vi phạm để xử lý. Kết quả cuối cùng được tuyên bố là không có ngân hàng huy động vượt trần bị phát hiện.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc huy động vượt trần không những không dừng lại mà ngày càng mở rộng về phạm vi và gia tăng về mức độ lãi suất. Các ngân hàng cứ âm thầm và tìm đủ mọi cách để đẩy lãi suất qua 14%, lên 15, rồi 16 và đến nay có những ngân hàng đã huy động ở mức 18 - 19%.

Đây gần như là một thực tế mà ai cũng biết nhưng không ai công khai. Và bằng nhiều cách để cách để lách, các ngân hàng hoàn toàn hợp thức hóa việc tăng lãi suất của mình bằng những hợp đồng đúng với quy định với trần lãi suất tối đa 14%, còn các khoản vượt trội sẽ được chi trả trực tiếp tiền mặt bằng các hình thức thưởng, quà...

Và như thế, dù có đi kiểm tra thì cơ quan quản lý vẫn khó có thể phát hiện các sai phạm. Vì tất cả các hồ sơ đều làm đúng, các ngân hàng hoàn toàn chấp hành tốt quy định. Có lẽ vì thế, mà lần này dù tình hình vượt trần lãi suất diễn ra phổ biến và trầm trọng hơn nhưng cơ quan quản lý còn lúng túng và không còn quyết liệt trong việc kiểm tra xử lý.

Được thể, các ngân hàng cứ làm tới, từ một vài ngân hàng nhỏ, phong trào phá trần lãi suất đã trở nên phổ biến ở tất cả. Thậm chí, các ngân hàng còn cạnh tranh nhau bằng cách phá càng mạnh, càng sâu càng hút khách.

Trần lãi suất vốn trước đây là sự thỏa thuận của các ngân hàng thông qua Hiệp hội Ngân hàng. Tuy nhiên, do sự thỏa thuận mang tính tự nguyện và lỏng lẻo nên lần nào nó cũng bị phá vỡ. Nay thì Ngân hàng Nhà nước đã "luật hóa" trần lãi suất bằng một thông tư nhưng xem ra cũng không có nhiều ý nghĩa. Đối với các ngân hàng, trần lãi suất thực là có cũng như không.

Các ngân hàng phá trần là một vi phạm rõ ràng nhưng thói quen không tôn trọng sự đồng thuận, coi thường các quy định của cơ quan quản lý đã cho thấy sự bất ổn trong hoạt động và quản lý các ngân hàng. Một nguyên nhân quan trọng khiến cho các chính sách kém hiệu quả và thị trường tiền tệ luôn diễn biến khó lường với những hệ quả ngoài dự tính.

Không những thế, sự phá rào để thu lợi cho mình đã cho thấy, trong khi cả nước đang dồn sức để chống lạm phát, ổn định vĩ mô, tạo thuận lợi cho DN sản xuất kinh doanh hướng tới tăng trưởng ổn định và dài hạn thì dường như các ngân hàng lại đang đi lạc điệu.

Bởi lẽ tăng lãi suất quá cao trước hết cho thấy những yếu kém và khó khăn trong chính hệ thống ngân hàng, làm bất ổn thị trường tiền tệ; tăng lãi suất quá cao khiến sản xuất và kinh doanh của DN khó khăn ảnh hưởng đến phát triển; tăng lãi suất quá cao thậm chí còn khiến cho lạm phát tăng lên khi chi phí và giá cả tăng theo...

Và thật khó để có hiệu quả chống lạm phát và ổn định vĩ được như mong đợi khi khu vực quan trọng, cần phải ổn định đầu tiên để tạo đà ổn định cho cả nền kinh tế lại đang có những bất ổn. Điều đó không chỉ gây ra những tác động xấu trong hiệu quả điều hành kinh tế mà còn làm ảnh hưởng tâm lý, suy giảm niềm tin... Điều đó thật tai hại lâu dài.

VeF

Ngày 15-5, lãi suất (LS) huy động VND tại một số ngân hàng (NH) nhỏ đã lên đến 22-24%/năm trong khi đó LS cho vay bị đẩy lên mức 27-28%/năm. Mặt bằng LS có lợi cho người gửi nhưng bất lợi cho người vay đang đẩy nhiều doanh nghiệp (DN) lâm vào tình trạng đình đốn, thu hẹp sản xuất.

Ông Nguyễn Trí Kiên, giám đốc Công ty may túi xách Minh Tiến, cho biết cần vay 6 tỉ đồng vốn lưu động nhưng NH thông báo LS lên đến 24-25%/năm. “DN phải lãi trên 30% mới kham nổi LS này” - ông Kiên nói. Theo ông Kiên, mức lãi 30% là không tưởng vì thị trường đang trong giai đoạn hết sức khó khăn, sức mua yếu.

Chạy tiền trả lương công nhân

Tương tự, bà Nguyễn Thị Mỹ Linh - giám đốc Công ty TNHH may Minh Châu (TP.HCM) - thổ lộ dù rất muốn vay vốn để cân đối nguồn vốn lưu động và thanh toán một số đơn hàng xuất khẩu do đã mở L/C, nhưng khi đặt vấn đề với NH, được biết LS trung - dài hạn khoảng 22%/năm, LS vay ngắn hạn từ 3-6 tháng đã vượt 25%/năm đành phải ngưng vay.

“Với LS hiện nay thì DN chỉ biết đứng xa xa nhìn vì biết chắc nếu vay thì không cách gì trả lãi nổi” - bà Linh nói. Giám đốc kinh doanh công ty sản xuất thời trang thuộc loại lớn tại TP.HCM cho biết rất nhiều DN gặp nhau bây giờ chỉ hỏi có sống sót được qua năm nay hay không chứ chẳng ai khoe với nhau năm nay sẽ lời bao nhiêu, hoặc tăng trưởng được bao nhiêu phần trăm.

Một chuyên gia lâu năm ngành dệt may tiết lộ không ít DN quy mô khoảng vài trăm công nhân hiện rất vất vả “chạy” tiền để trả lương cho công nhân khi tiền thanh toán đơn hàng xuất khẩu chưa kịp về tài khoản. “Với LS hiện nay, dù chỉ vay ngắn hạn DN cũng muốn ngất xỉu vì nếu tính khoản tiền công ít ỏi từ các hợp đồng may gia công, DN nào còn giữ được vốn để tìm các hợp đồng mới là quá giỏi chứ đừng nói có lời để trả lãi vay” - ông nói.

Trong cuộc họp mới đây của Hiệp hội Nhựa TP.HCM, các thành viên cũng phản ảnh tình trạng khó vay vốn NH, LS vay quá cao (trên 24%/năm). Ông Trần Công Hoàng Quốc Trang, chủ tịch Hiệp hội Nhựa, nói nếu LS không cải thiện, DN sẽ co cụm thậm chí đình trệ sản xuất. Hiện nhiều DN chọn phương án giảm dự trữ nguyên liệu chỉ còn 1-2 tuần, thay vì mức 1-2 tháng như trước đây cũng vì không đủ “lực” tài chính.

Siết cho vay

LS huy động tăng cao đã đẩy LS cho vay trên thị trường lên mức 27-28%/năm, thậm chí tiệm cận 30%/năm. Phó tổng giám đốc một NH cổ phần lớn cho biết hiện NH chỉ còn cho vay với mục đích sản xuất kinh doanh và các dự án bất động sản dở dang. Các mục đích vay khác đều được NH trả lời là “tạm ngừng giải ngân” hoặc “đang xem xét”.

Do LS huy động tăng cao nên NH quy định thay đổi LS hằng tháng, đồng thời đánh giá rất kỹ khoản vay, kể cả với khách hàng cũ để tránh rủi ro. NH Nhà nước công bố bốn tháng đầu năm tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống chỉ đạt 5,01%, tính ra trong tháng 4 tín dụng chỉ tăng 0,2%. Tại NH Nhà nước TP.HCM, tín dụng tháng 4-2011 chỉ tăng 2.200 tỉ đồng, bằng mức tăng của một NH lớn trong một tháng tại thời điểm thông thường.

Nhiều NH cho biết khả năng cung ứng vốn cho DN từ nay đến cuối năm hết sức khó khăn do NH Nhà nước giới hạn tăng trưởng tín dụng không vượt quá 20%, đến nay nhiều NH nhỏ đã cán mức này, do vậy bảy tháng còn lại của năm 2011 chỉ cho vay trên cơ sở các khoản thu nợ được. Một số NH chưa sử dụng hết hạn mức nhưng hạn chế cho vay để giữ thanh khoản do huy động vốn khó khăn vì NH Nhà nước siết cung tiền.

Bốn tháng đầu năm, tổng phương tiện thanh toán chỉ tăng 0,98% so với cuối năm 2010, riêng trong tháng 4 - thời điểm LS huy động trên thị trường tăng đột biến - tổng phương tiện thanh toán giảm 0,72% so với tháng 3. NH Nhà nước cũng cắt dần nguồn cung bằng cách gia tăng các loại LS thị trường mở, tái cấp vốn, tái chiết khấu. Tính từ tháng 11-2010 đến nay, NH Nhà nước đã sáu lần liên tiếp tăng LS tái cấp vốn, trong thời gian này LS chiết khấu cũng tăng ba lần.

TRẦN VŨ NGHI - ÁNH HỒNG

Tính toán việc bán tài sản

Hàng loạt DN niêm yết rơi vào tình cảnh rất khó khăn do LS vay vốn quá cao. Trong quý 1-2011, chi phí lãi vay của Công ty CP ximăng Hà Tiên 1 lên đến 202 tỉ đồng (bình quân hơn 66 tỉ đồng/tháng) dẫn đến kết quả kinh doanh quý 1 của DN này lỗ hơn 56 tỉ đồng. Tương tự, chi phí lãi vay trong quý 1-2011 của Công ty CP thép Bắc Việt cũng tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm 2010, từ 2,3 tỉ đồng lên 7,5 tỉ đồng và là nguyên nhân khiến DN này thua lỗ.

Tổng giám đốc một DN sản xuất phân bón cho biết DN này đang tính toán việc bán bớt một số tài sản để trả bớt nợ vay, giảm bớt gánh nặng LS. "Với LS lên đến 25-27%/năm như hiện nay, nhiều DN phải thanh lý bớt tài sản để trả nợ chứ đừng nói đến chuyện vay thêm vốn để làm ăn...” - tổng giám đốc một DN niêm yết nói. Vị tổng giám đốc này cho biết chỉ riêng việc điều chỉnh LS từ giữa tháng 4-2011 đến nay, phần chênh lệch LS phải trả thêm lên đến cả tỉ đồng/tháng.

Đ.PHÚC
TuoiTre