Mỹ 'hứa hão' về việc bảo vệ Philippines?

Việc Mỹ hứa giúp đỡ Philippines về quân sự trong lúc căng thẳng tăng cao tại biển Đông không có nhiều giá trị, Thượng nghị sĩ Philippines Gregorio Honassa II nhận định.

Ông tuyên bố: “Chúng ta đá quả bóng cho họ. Nhưng bằng cách nào? Tuyên bố của Mỹ không có rõ ràng, chẳng hạn như việc Mỹ sẽ giúp đỡ vũ khí gì, qua con đường nào và quan trọng hơn là khi nào. Lời nói bây giờ rẻ lắm”.

Chưa dừng lại, Phó chủ tịch Ủy ban quân vụ Thượng viện Philippines còn cho rằng, Mỹ quá “ki bo”. Ông Honassa giải thích, dù Mỹ và Philippines xây dựng quan hệ đồng minh từ hồi thế chiến thứ II nhưng những gì mà nước ông nhận được từ Mỹ chỉ là một ít viện trợ quân sự. So với khoản viện trợ trị giá 50 tỷ USD cho Pakistan, Philippines chỉ được nhận 20 triệu USD mỗi năm.

Về vấn đề này, Thượng nghị sĩ Philippines chia sẻ: “Nếu so sánh bản thân nước tôi với những nước không ký với Mỹ Hiệp định về thăm viếng quân sự (Visiting Forces Agreement), chúng tôi bị lừa”.

Bộ Ngoại giao Mỹ tuần trước thông báo sẵn sàng cung cấp trang thiết bị giúp Philippines hiện đại hóa quân đội trong lúc biển Đông ngày càng “nóng”. Ảnh minh họa.

Có lẽ những chỉ trích của Thượng nghị sĩ Honassa là đúng nhưng hơi “nặng” nếu cân nhắc tới thực trạng nước Mỹ. Thực sự thì trong bối cảnh hiện tại, Mỹ có lẽ cũng chỉ có thể hỗ trợ Philippines ở mức “tâm sự, chia sẻ” mà thôi.

Tại Mỹ, tỉ lệ thất nghiệp cao, nền kinh tế vẫn khó khăn, chưa thoát khỏi khủng hoảng nên Mỹ lấy đâu tiền mà viện trợ cho Philippines.

Thứ nữa, tình hình ở biển Đông dù có căng thẳng thì cũng chưa đe dọa lợi ích của Mỹ tới mức nước này phải viện trợ vũ khí hạng nặng hay có những hành động thực tế hơn những cuộc tập trận, tham vấn chung... Trong khi đó, Mỹ vẫn coi khủng bố là mối đe dọa nghiêm trọng nhất của họ nên phải dồn tiền dồn sức xử lý.

Trước đây, Mỹ nhiều lần bị Trung Quốc lên án, chỉ trích và thậm chí là cắt đứt quan hệ quân sự vì bán vũ khí cho Đài Loan. Nay nếu có động thái tương tự với Philippines, nhiều khả năng Trung Quốc “không đấm thì cũng đá” Mỹ như trước.

Hơn nữa, năm sau Mỹ bầu lại Tổng thống. Tổng thống Barack Obama phải tập trung xử lý các vấn đề trong nước như phát triển kinh tế, giảm thâm hụt ngân sách…để thu hút cử tri. Do đó, hiện Nhà Trắng không muốn can dự quá sâu vào vấn đề biển Đông, “điểm nóng” đang thu hút sự quan tâm, dính líu của nhiều cường quốc thế giới.

Chưa dừng lại, Mỹ lo ngại việc can dự sâu hơn nữa vào biển Đông làm chủ nợ lớn nhất của họ là Trung Quốc tức giận.

Cuối cùng, cần phải tính tới khả năng Mỹ đang tìm cách trục lợi trong vấn đề biển Đông. Nói cách khác, những hành động gần đây của Bắc Kinh tại khu vực là không thể chấp nhận nhưng Washington không muốn can dự, trực tiếp đối đầu với Bắc Kinh. Tuy nhiên, do có lợi ích chiến lược tại khu vực, Mỹ không để Trung Quốc tự tung tự tác.

Và thế là Mỹ “gí tốt”, đẩy nhiều nước trong khu vực vào vòng xoáy căng thẳng với Trung Quốc như Philippines vào cuộc. Trong trường hợp Philippines, với việc hứa hẹn hỗ trợ vũ khí cho họ, chắc chắn Manila sẽ tự tin hơn mà kết quả có thể là họ sẽ tiếp tục cứng rắn với Bắc Kinh.

Khi quan hệ Trung Quốc-Philippines bị kéo căng hơn nữa, Mỹ sẽ có cớ can thiệp vào khu vực mà không “ngại” Trung Quốc “phàn nàn” bởi Washington khi đó sẽ vin vào cớ họ là đồng minh của Manila, hai bên có nhiều cam kết, thỏa thuận. Mọi hành động của Mỹ là phù hợp với luật pháp chứ không phải cố tình kích động căng thẳng như những gì mà nhiều người Trung Quốc cáo buộc.

Mỹ "hứa hão" về việc bảo vệ Philippines?

Trong khi đó, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu di sản châu Á tại Mỹ Walter Lohman cho rằng, an ninh ở biển Đông xấu đi từ giữa thập niên 1990, sự gia tăng sức mạnh quân sự, mở rộng lãnh hải và ảnh hưởng toàn cầu của Trung Quốc cũng bắt đầu từ đó. Chính điều này trở thành một thách thức lớn đối với Mỹ.

Theo ông Lohman, Mỹ sẽ dành ưu tiên cho lợi ích và tự do trên biển vì đây là quyền lợi nền tảng không thể thương lượng của Mỹ.

Bởi lẽ biển Đông là khu vực mà một nửa hoạt động vận chuyển toàn cầu và hầu hết nguồn cung năng lượng cho Đông Bắc Á phải qua khu vực này. Vì vậy, các quốc gia này phải được hưởng quyền và tự do hàng hải giống nhau.

Bên cạnh đó, Mỹ sẽ không tham gia một vị trí nào trong các cơ chế tranh chấp giữa các nước ở biển Đông. Nhưng điều đó không có nghĩa là Mỹ trung lập.

Theo ông Walter Lohman, để bảo vệ lợi ích của mình trong khu vực quan trọng này, Mỹ nên tiếp tục các hoạt động hải quân ở biển Đông. Hiệu ứng của việc duy trì hoạt động quân sự ở khu vực là điều mạnh mẽ nhất mà Mỹ có thể làm để khẳng định vị trí của mình.

Ngoài ra, ASEAN cần có sự thay đổi, vì Hải quân Trung Quốc đang ngày càng lớn mạnh, song song với việc đưa ra các tuyên bố mạnh mẽ hơn. Sự thay đổi của ASEAN sẽ tạo tiền đề cho sự tham gia sâu hơn của Mỹ trong vai trò trung gian xung đột.

Tương tự ông Lohman, ông McCain, Thượng Nghị sĩ người tiểu bang Arizona, thành viên Đảng Cộng hòa, đồng thời thành viên của Ủy ban Quân sự Thượng viện thẳng thừng nói: “Những hành vi và những tuyên bố vô căn cứ của Trung Quốc đang làm cho căng thẳng trên biển Đông ngày càng trầm trọng”.

“Mỹ phải giúp đỡ các quốc gia Đông Nam Á xây dựng hệ thống phòng thủ trên biển để đối phó với những hành động “hung hăng” của Trung Quốc tại biển Đông”

Nước Mỹ cũng nên viện trợ cho 10 quốc gia ASEAN “xây dựng hệ thống phòng thủ và phát triển các các hệ thống cơ bản như radar cảnh báo sớm và tàu an ninh ven biển”, ông McCain phát biểu tại Hội nghị An ninh Hàng hải trên biển Đông.

Nam Việt
(DV/tổng hợp)