Hai ngày vừa qua Cơ quan Thời Tiết Quốc Gia đă thông báo một đợt nóng nực với nhiệt độ trong ngày trên dưới 100 độ F đang xảy ra ở 23 tiểu bang và Washington D.C.
Vùng đang bị hạn hán. (Bản đồ của National Drought Mitigation Center)
Nhưng nếu thời tiết nóng được truyền thông quan tâm loan tin nhanh chóng th́ một thiên tai khác với hậu quả nặng nề hơn, lại ít được nói tới thường xuyên v́ không trực tiếp ảnh hưởng ngay đến sinh hoạt của dân chúng các thành phố. Đó là nạn hạn hán đă kéo dài từ đầu năm đến nay trong khắp vùng miền Nam Hoa Kỳ từ Florida tới Arizona.
Khu vực chính bị tác động bởi làn sóng không khí nóng là miền Trung Tây, Nam, và Đông Nam lên tới vùng duyên hải Đại Tây Dương. Oklahoma, Kansas, Missouri, Arkansas, Illinois, Indiana, Ohio, Kentucky, Tennessee, Texas, Mississippi và Alabama là những nơi có nhiệt độ trong ngày cao nhất. Oklahoma City đă chịu 14 ngày liên tục với nhiệt độ trên 100 độ F.
Thời tiết khó chịu nhất ở những nơi nhiệt độ cao đồng thời với ẩm độ cao, do đó cái nóng ở vùng Nam và Đông Nam khắc nghiệt hơn là ở California hay những tiểu bang miền Tây Nam như Arizona thường có không khí khô ráo. Mississippi và Tennessee người ta cảm thấy nóng bức như 115 độ F tuy nhiệt độ thật của không khí chỉ là 105 độ F.
Những tiểu bang cùng chia sẻ làn sóng nóng đầu tháng 7, với nhiệt độ hôm Thứ Ba từ 93 đến 98 độ F, là toàn thể vùng duyên hải Đại Tây Dương từ Georgia qua South và North Carolina, Virginia, Maryland lên đến Delaware, Pennsylvania, New Jersey, New York và Connecticut. Tuy nhiên theo dự báo thời tiết th́ đợt nóng bức ở đây chỉ trong một hai ngày, không kéo dài lâu,
Nếu nh́n lại lịch sử trong ṿng 30 năm gần đây th́ đợt nóng tháng 7 năm 2011 chưa là kỷ lục về nhiệt độ cao cũng như thời gian dài.
Cơ quan Thời Tiết Quốc Gia ghi nhận đợt nóng kỷ lục vào năm 1980 kéo dài từ tháng 6 đến tháng 9 ở miền Trung và một phần miền Đông Hoa Kỳ làm chết 10,000 người và ngành nông nghiệp thiệt hại $55 tỷ.
Đứng hàng thứ nh́ là đợt nóng và hạn hán năm 1988, cũng ở miền Trung và miền Đông, 5,000 đến 10,000 người chết, thiệt hại cho công kỹ nghệ và nông nghiệp Hoa Kỳ lên tới $70 tỷ và được coi là thiên tai nặng nề nhất về thời tiết nóng.
Mùa Hè năm 1999, khoảng 500 người chết v́ nóng, thiệt hại vật chất $1.2 tỷ, Năm 1998 cùng với đợt nóng tràn lan trên khắp thế giới, đặc biệt là Âu Châu, ít nhất có 200 người chết ở Hoa Kỳ và tổn hại vật chất $5 tỷ. Cuối Xuân và đầu Hạ năm 2000, làn sóng nóng ảnh hưởng đến các tiểu bang từ Đông Nam qua Nam đến Tây Nam Hoa Kỳ, khoảng 140 người chết, điện năng khủng hoảng trầm trọng và hàng chục ngàn con ḅ chết trong các trại ḅ ở California.
Hai trường hợp đưa đến tử vong v́ nóng, trong nhà nguyên nhân chính là thiếu không khí và ngoài trời do kiệt sức, bao gồm t́nh trạng “say nắng” như người ta quen gọi. Với không khí quá nóng và ẩm độ cao, ở trong nhà cần phải làm thế nào cho đủ thoáng khí, đừng để các cửa đóng kín. Nếu vận động ngoài trời, cơ thể sẽ mau thiếu nước v́ xuất mồ hôi nhiều và mất muối. Để pḥng ngừa, cả hai trường hợp đều cần uống nước có thêm vào một vài muỗng muối mỗi lít, muối ăn (sodium) cũng như potassium và manganese.
Bây giờ nói về hạn hán. Nhiều người sẽ ngạc nhiên v́ trong suốt mùa Xuân vừa qua luôn luôn thấy những tin tức về băo tố, lụt lội, khó để mường tượng được là 1/4 nước Mỹ đang lâm vào t́nh trạng hạn hán trầm trọng.
Nếu nhận định thuần túy trên b́nh diện khoa học khí tượng thủy văn, th́ đây không phải là một sự kiện bất thường mà là một hiện tương tuần hoàn của thiên nhiên. Từ hơn nửa thế kỷ nay, người ta đă khám phá ra một hiện tượng hải dương ở Thái B́nh Dương có ảnh hưởng đến sự biến chuyển thời tiết trên toàn thế giới. Đó là El Nino và La Nina.
Chu kỳ tuần hoàn của hai hiện tượng này khoảng chừng 5 năm, tuy nhiên không cố định và hăy c̣n trong ṿng nghiên cứu t́m hiểu của các khoa học gia. El Nino xảy ra khi một vùng nước biển phía Đông Thái B́nh Dương gần Xích Đạo có nhiệt độ cao hơn b́nh thường và La Nina là lúc nhiệt độ nước biển ở đây thấp hơn b́nh thường. Biến chuyển của nhiệt độ nước biển, khoảng 1 độ F tối thiểu, phối hợp với không khí Tây Thái B́nh Dương áp suất cao và áp suất thấp, đồng thời với ảnh hưởng của gió mậu dịch (gió trong vùng giữa Bắc Chí Tuyến và Nam Chí Tuyến, quen gọi một cách không chính xác lắm là Gió Mùa) tác động đến thời tiết từ Phi Châu qua Á Châu đến Mỹ Châu.
Tại Hoa Kỳ vào năm El Nino kéo dài sẽ có mưa nhiều và sau đó tới La Nina sẽ ít mưa. Mùa Đông vừa qua do ảnh hưởng El Nino từ năm 2010, tại California, đă có nhiều trận mưa băo và giải quyết được t́nh trạng thiếu nước từ lâu.
Nạn hạn hán năm nay, do một t́nh cờ lịch sử, diễn ra vào đúng lúc kinh tế suy thoái tương tự như giai đoạn Đại Khủng Hoảng thập niên 1930 và do đó có những tác động trầm trọng hơn. Vào thời kỳ ấy do hậu quả của việc phát triển canh tác, đất đai nhiều nơi ở các tiểu bang miền Trung Hoa Kỳ được cày sới và trở nên xốp. Khi hạn hán xảy ra, gió cuốn đi lớp đất trên bề mặt tạo thành những trận băo cát bụi bao trùm nhiều tiểu bang ở phía Đông. Theo các bài vở trên báo chí, có lúc người ta đă nói rằng “cả một tiểu bang, Oklahoma hay Kansas, đang bay ngang.”
Thiên tai hạn hán hiện nay ảnh hưởng đến 14 tiểu bang và nặng nề nhất là một số nơi thuộc Texas, với hậu quả đưa đến những thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế.
Trước hết là nông nghiệp, nhiều cánh đồng trồng ngô bị khô cháy v́ ngô là một giống cây rất khát nước. Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ ước lượng 30% đồng lúa ḿ ở Texas có thể hoàn toàn thất thu và sẽ làm giá lương thực lên cao trong t́nh h́nh lương thực đă đang thiếu hụt trên thế giới. Cho dù điều kiện thời tiết chuyển biến thuận lợi trong ṿng một vài tháng sắp đến, riêng tiểu bang Texas cũng sẽ thiệt hại ít nhất $3 tỷ theo ước lượng của các chuyên gia. 254 counties thuộc Texas đă được Liên bang xác định là khu vực thiên tai nghĩa là có thể nhận mọi h́nh thức cứu trợ, trong t́nh thế ngân sách liên bang đang gặp khó khăn và không ít những nơi khác cần có trợ giúp.
Trong 5 tháng từ tháng 2 đến tháng 6, mức hạn hán ở Texas đă lên tới kỷ lục lịch sử của năm 1917. Tại Oklahoma trong thời gian này, lượng nước mưa chỉ bằng 28% so với mức b́nh thường hàng năm. Những nông dân giầu có thể dùng máy bơm nhưng các giếng nước hầu như khô cạn, c̣n nông dân không đủ tiền chỉ c̣n cách duy nhất là không gieo trồng.
Một tác động nặng nề khác do hạn hán là đàn gia súc suy giảm. Đồng cỏ không mọc và giá cỏ khô cao khiến cho những nhà chăn nuôi phải t́m cách bán những đàn ḅ chưa đủ lớn. Tại Georgia, những trại nuôi heo cũng trong hoàn cảnh tương tự v́ thực phẩm gia súc đắt. Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ đến nay đă phải trợ cấp $75 triệu cho những nhà nuôi gia súc, phần lớn cho Florida, New Mexico và Texas.
Tất cả những cơ sở nông nghiệp cũng như công nghiệp để có đủ nước dùng phải dùng đến máy bơm và tiêu thụ xăng dầu tạo thêm áp lực về năng lượng. Một hậu quả mọi người đều nhận rơ là hỏa hoạn đă thiêu rụi hàng triệu mẫu ở cac tiểu bang Florida, Texas, Arizona. Ngoài ra một số thành phố ở Texas bị mất điện do trục trặc của đường dây dẫn điện. Muối và những hóa chất trong bụi do gió đưa đến đọng lại trên đường dây điện tạo nên một lớp vỏ bọc, qua một thời gian dài không được các trận mưa tự động rửa sạch.
C̣n rất nhiều hậu quả khác tác động đến sinh hoạt dân chúng không chỉ riêng tại vùng hạn hán, v́ giá thực phẩm, ngũ cốc, rau cỏ, thịt, nhu yếu phẩm ở khắp nơi đều sẽ ảnh hưởng dây chuyền mà gia tăng. Và như lời giáo sư khoa kinh tế và tài nguyên nông sản Michael J. Roberts thuộc trường đại học North Carolina State University ở Raleigh: “Nạn nhân và những người thua thiệt nặng nhất, cuối cùng sẽ chính là giới tiêu thụ.”
(HC)
HÀ TƯỜNG CÁT/Người Việt
Khô hạn ở Hoa Kỳ có thể đến cao điểm
