"Đại tướng tổng kết, thời chiến khắc nghiệt lắm v́ anh làm sai địch sẽ phê b́nh anh ngay. Phê b́nh tức là nó tiêu diệt anh...”, Đại tá Trịnh Nguyên Huân - Trợ lư của Đại tướng Vơ Nguyên Giáp trong 35 năm kể với phóng viên.
Đại tá Trịnh Nguyên Huân - Trợ lư của Đại tướng Vơ Nguyên Giáp từ năm 1976 đến nay kể lại những câu chuyện đời thường, những dấu ấn b́nh dị về vị tổng tư lệnh tài ba của Việt Nam, nhân dịp sinh nhật lần thứ 100 của Đại tướng. Ông bắt đầu câu chuyện bằng sức khoẻ của Đại tướng: Vài ngày trước tôi cùng gia đ́nh, người thân vào bệnh viện thăm thấy Đại tướng rất tỉnh táo, minh mẫn, sức khỏe ổn định. Gặp ai, Đại tướng cũng bắt tay thân mật. Có cảm giác lâu không gặp nên thấy ai ông cũng hồ hởi, muốn nói nhưng không nói được to. Chúng tôi chủ yếu đoán biết ư qua khẩu h́nh. Ông hỏi từng người có khỏe không. Gương mặt, sắc thái của Đại tướng rất tươi, vui như muốn giữ mọi người lại ngồi chơi, nói chuyện, không muốn để về…
Khoảng 1 năm nay, sức khỏe Đại tướng khá ổn định. Cách đây 2 tuần Đại tướng cũng trực tiếp kư, gửi thiếp cảm ơn với những anh em vào thăm, chúc mừng nhân dịp Đại tướng 100 tuổi. Người cha, người thầy, danh xưng “anh”
Tôi giúp việc cho Đại tướng đến nay đă 35 năm, bắt đầu từ 1976, trước thềm Đại hội Đảng lần thứ 4 - Đại hội đầu tiên sau khi đất nước thống nhất. Sau đại hội này Đại tướng được phân công làm Phó Thủ tướng phụ trách lĩnh vực hoàn toàn mới - khoa học kỹ thuật.
Đại tướng - Tổng tư lệnh Vơ Nguyên Giáp theo dơi diễn biến trận Điện Biên Phủ Tôi từ cơ quan (Học viện Kỹ thuật quân sự Hưng Yên) về Hà Nội th́ có xe đón đưa thẳng đến Đồ Sơn, nơi Đại tướng đang họp cùng một số nhà khoa học. Khi tôi vào gặp, Đại tướng đang điều hành cuộc họp, ông giới thiệu sơ qua và chỉ tôi vào chỗ ngồi làm việc luôn.
Thấy mọi người ngồi đó đều gọi Đại tướng là “anh Văn”, tôi rất ngỡ ngàng nhưng Đại tướng nói cứ xưng hô như mọi người nên tôi cũng gọi là… “anh Văn”. Từ đó đến giờ tôi duy tŕ cách gọi vậy và không hề có cảm giác xa lạ.
Tôi ở tuổi c̣n ít hơn người con đầu của Đại tướng và về cấp độ dĩ nhiên, thấp hơn nhiều nhưng không có khoảng cách, nghi lễ ǵ… Tôi nhớ rất rơ cảm giác không phải gặp một vị tổng tư lệnh quân đội, mà là một cảm giác rất gần gũi.
V́ bắt tay vào công việc ngay, ai có ư kiến có thể phát biểu thẳng thắn, xoay quanh việc Đại tướng chuẩn bị tham luận về cách mạng KHKT của Việt Nam. Nội dung trao đổi, Đại tướng để mọi người rất thoải mái. Trong tất cả những buổi làm việc sau này cũng vậy.
Bản thân Đại tướng, như bậc cha chú, đồng thời cũng là người thầy. Cung cách làm việc, kiểu khơi gợi, tự nhiên như một người hướng dẫn, buộc ḿnh phải tự đọc, tự học mới có được tri thức về mỗi vấn đề để đóng góp ư kiến. Tri thức của ḿnh khi mới về làm việc chỉ ở một chuyên môn rất hẹp nhưng sau đó tự khắc phải tự t́m ṭi, mở rộng. Dần dần quá tŕnh làm việc tạo cho mỗi người tinh thần chủ động.
Quá tŕnh làm việc với Đại tướng luôn là quá tŕnh học. Dần dần trong ngần ấy năm mới nhận thấy tầm nh́n của ḿnh về các vấn đề đă khác, có sự bao quát chung.
Khi mới về làm việc cùng, tôi thấy Đại tướng viết rất nhiều bài về thời cuộc, chiến tranh. Tôi chỉ có chuyên môn về khoa học. Những ngày đó, đơn thuần là ông đọc chính tả cho tôi ngồi chép, ghi lại. Ông thường có một tờ giấy trắng vạch sơ một đề cương rồi cầm đi quanh pḥng, gần như không để ư ǵ khác nữa, vừa đi vừa đọc cho tôi viết lại.
Tôi làm việc “chép chính tả” suốt những năm 1976 - 1978. Trải qua vài năm, tôi bắt đầu hiểu vấn đề và có thể tham gia góp ư. Đại tướng đều lắng nghe, có thể chấp nhận, có thể nói như vậy không được.
Nhiều năm sau này, khi sức khỏe không c̣n như trước, ông nói ư và yêu cầu tôi phác thảo bài viết luôn. Sau đó, đại tướng xem lại và sửa. Lúc đầu các bài viết Đại tướng sửa rất nhiều, càng về sau càng ít hơn, đại tướng chấp nhận nhiều hơn. Từ lúc đọc cho chép đến bước này là cả quá tŕnh vừa học vừa làm của tôi. Đó là công việc rất cụ thể của 1 người trợ lư.
Các anh chị hỏi, có khi nào Đại tướng bực ḿnh th́ nói thật, cũng có những lúc Đại tướng bực ḿnh, chẳng hạn khi nghe đến những chuyện như phá rừng, hủy hoại môi trường... Nhưng Đại tướng chưa bao giờ bực ḿnh với tôi. Có thể là một trận “nướng quân” nếu…
Làm việc ở Văn pḥng Đại tướng mấy chục năm qua, tôi có cơ hội chứng kiến nhiều câu chuyện về t́nh đồng đội của ông với những người chiến đấu cùng trong trận Điện Biên Phủ năm xưa. Rất nhiều năm sau chiến thắng đó, một lần, tất cả các vị tướng lĩnh đă từng tham gia trận đánh đến đây thăm Đại tướng.
Mọi người nói, trước trận đánh quyết định, khí thế chiến trường đang hừng hực nên cũng không thấy hết vấn đề. Nếu không có quyết định chuyển từ đánh nhanh thắng nhanh sang đánh chắc tiến chắc, quyết định kéo pháo ra, làm lại trận địa của Đại tướng th́ giờ này chắc không mấy ai c̣n ngồi đây để hàn huyên với nhau. Đó có thể là một trận “nướng quân”, làm tiêu hao lớn lực lượng và có thể kéo lùi cuộc kháng chiến chống Pháp đến hàng chục năm.
Đại tá Trịnh Nguyên Huân Đại tướng cũng vẫn đánh giá đó là quyết định khó khăn nhất trong cuộc đời ông. Đại tướng đă suy nghĩ suốt một đêm v́ ư kiến nhiều người xung quanh khi đó vẫn chủ trương giữ kế hoạch tấn công nhanh gọn như trước. Giờ chỉ có ḿnh ông và số ít, 1-2 người khác đặt vấn đề cần thay đổi chiến lược khi nh́n t́nh h́nh thực tế chiến trường. Và quyết định khi đó, ông chia sẻ, thực sự khó khăn v́ phải thay đổi suy nghĩ của mọi người và bản thân ḿnh. Thành bại ở đây là hoàn toàn do cá nhân quyết định.
Sau này, tổng kết lại, Đại tướng nói: “Thời chiến khắc nghiệt lắm v́ anh làm sai địch sẽ phê b́nh anh ngay. Phê b́nh tức là nó tiêu diệt anh... Sai lầm trong thời b́nh, có thể không thấy tác động ngay như thời chiến nhưng vẫn để lại những hậu quả mà có khi phải nhiều năm sau mới thấy”.
Trong quá tŕnh làm việc, Đại tướng không nói nhiều đến chiến thắng oanh liệt ấy, chỉ nhắc lại như những bài học kinh nghiệm rút ra là mỗi người phải chủ động trong cách xử lư của ḿnh. Có thể tham khảo ư kiến này khác nhưng luôn phải chủ động mà sự chủ động này xuất phát từ thực tiễn đặt ra vấn đề thế nào th́ cần hướng tới giải quyết chứ không thể giáo điều, sách vở. Bài học ấy cũng được ông tiếp tục kiểm nghiệm trong suốt quá tŕnh lănh đạo sau này.
Nằm viện vẫn nghe tin thời sự cả buổi
Đại tướng có thói quen, sau mỗi buổi chiều làm việc, trong lúc đi bộ tập thể dục vẫn có chúng tôi đi cùng để tŕnh bày tất cả những thông tin thời sự, t́nh h́nh trong nước, quốc tế hay những thông tin mới trên tất cả các b́nh diện hoặc có thể chỉ là 1 cuốn sách mới.
Khi tŕnh bày về các vấn đề thời sự quốc tế, ông thường có trong tay 1 bản bồ để nếu cần th́ giở ra hoặc không th́ phải mô tả để trong đầu người nghe h́nh dung về tấm bản đồ trước mặt. Đây có thể là thói quen của 1 vị tướng, 1 người cầm quân, thường lúc nào cũng có bản đồ Việt Nam, bản đồ thế giới gấp nhỏ bằng bàn tay mang theo người.
Khi Đại tướng bị ngă, chân đau, không đi lại được th́ hàng ngày chúng tôi lại vào trong bệnh viện tŕnh bày. Khoảng 2 năm trước, ông vẫn thường ngồi nghe tin thời sự cả buổi 4 - 5 tiếng đồng hồ, thời gian trôi qua lúc nào không biết..
Sau này chúng tôi vẫn duy tŕ hoạt động báo cáo nhưng chủ động hạn chế để đảm bảo sức khỏe cho Đại tướng, theo yêu cầu của bác sỹ, bệnh viện. Ông có hỏi cũng cố gắng tránh, không nói nữa. Thời gian đầu Đại tướng vẫn hỏi chuyện mỗi lần tới 2-3 tiếng đồng hồ nhưng sau chúng tôi cố gắng cắt dần, chỉ tŕnh bày ngắn gọn trong khoảng 10 phút.
Tôi vẫn h́nh dung rơ mồn một như vừa đây thôi, hàng ngày Đại tướng làm việc xong, đi bộ quanh nhà, có lúc ông lại rẽ vào pḥng làm việc của tôi bằng cửa mở ra phía sân, hỏi han tin tức hôm nay có ǵ đặc biệt. Đại tướng ngồi lại một chút rồi lại đứng dậy đi, tôi cũng đứng lên đi cùng để tŕnh bày, trao đổi tiếp. Mà cả thầy cả tṛ đă sa vào đề tài ấy, có khi lại mất hàng tiếng đồng hồ, thời gian trôi qua rất nhanh, tối sập lúc nào không biết. Cũng có hôm Đại tướng thong thả chăm sóc cây trong vườn. Nhiều buổi tối lại thấy ông ngồi thiền. Giờ ngồi đây tôi vẫn h́nh dung rơ ràng những cảnh ấy.
Cấn Cường - Phương Thảo (ghi)
theo dantri
Sai lầm trong thời chiến sẽ bị địch… “phê b́nh” ngay
