Những tờ giấy chừa đầy các khoản cam kết có thể là trợ thủ đắc lực giúp sự nghiệp ca sĩ thêm bay xa, nhưng lắm khi nó cũng trở thành mối hiểm họa chặn đứng mọi con đường.
Tại các thị trường giải trí phát triển như US-UK, J-Pop, K-Pop, vai tṛ của công ty quản lư luôn quan trọng và có tính quyết định gần như đến toàn bộ sự thành công của nghệ sĩ. Nếu tố chất c̣n khiếm khuyết th́ một công ty quản lư tốt vẫn có cách nhào nặn thích hợp để đưa sao trẻ ra thị trường, và ngược lại, dù tài năng có tuyệt vời đến đâu mà thiếu đi vai tṛ của nhà quản lư th́ cũng đừng mong tỏa sáng.
Ngày nay, để vươn lên vị trí ngôi sao, ca sĩ không thể chỉ biết có hát hay, nhảy giỏi, chụp h́nh xinh, mà họ phải được tính toán kỹ càng từng đường đi nước bước như hát ḍng nhạc nào, thế mạnh ra sao, tung sản phẩm thời điểm nào, xuất hiện ở những đâu, h́nh tượng trông thế nào… Ngoài ra, các công ty quản lư c̣n chăm lo hàng núi việc tỉ ti cho ca sĩ từ ăn uống, thể dục, đi lại cho đến cái quần, cái áo để họ có thể tập trung hoàn toàn vào chuyên môn.
Han Kyung từng có lùm xùm lớn với SM Entertainment
Mặc dù ở ta, đa phần ca sĩ đều thích tự lập để tránh cảnh ăn chia, nhưng với sao quốc tế, họ dường như không có khái niệm này. Đằng sau các công ty giải trí uy tín luôn là những cái đầu đầy kinh nghiệm, có thể phân tích rành mạch xu hướng của thị trường, cân nhắc đến từng chân tơ kẽ tóc cho ca sĩ. Đặc biệt, hầu hết mối quan hệ với truyền thông, nhà đài, bầu sô... đều do các công ty giải trí nắm giữ, việc mà một ca sĩ độc lập không thể nào nhúng tay vào được. V́ thế, nếu muốn trở thành một nghệ sĩ thực thụ, các sao ngoại đừng mong có thể hoạt động theo kiểu “cây nhà lá vườn” như ở V-Pop.
Với mong muốn đi theo con đường chuyên nghiệp hóa, tại Việt Nam cũng đă xuất hiện khá nhiều công ty quản lư, đào tạo ca sĩ, cùng với hàng loạt kiểu “độc quyền”. Về cơ bản th́ nội địa cũng tuân thủ theo các quy định chung của Quốc tế như việc bỏ vốn đầu tư, đào tạo, tỷ lệ ăn chia, phạm vi quản lư... Tuy nhiên, về chi tiết th́ mỗi nơi đều có những đặc thù riêng của ḿnh, ví dụ K-Pop thường kéo dài thời gian độc quyền lên đến hơn 10 năm, trong khi đa số ca sĩ ở ta chỉ chấp nhận không quá 5 năm.
Về tỷ lệ ăn chia, V-Pop chuộng phương án trả lương tháng cho ca sĩ những năm đầu rồi mới dần chuyển sang h́nh thức tỷ lệ 3-7, 6-4, 5-5, hoặc cũng có nơi chia tỷ lệ ngay từ đầu. Trong thực tế, có cả những trường hợp mà ca sĩ không cần công ty bỏ vốn đầu tư 100%, họ có thể tham gia chia sẻ gánh vác gánh nặng tài chính này, và dĩ nhiên lúc đó quyền lợi ăn chia cũng được hậu hĩnh hơn.
Khi công nắm đằng lưỡi
Để có thể đẩy được một ca sĩ, nhóm nhạc lên hàng ngôi sao chắc chắn số vốn cần bỏ ra không bao giờ là nhỏ. Từng bộ quần áo, h́nh ảnh, bài hát, videoclip, chi phí sản xuất, phát hành, quan hệ báo chí... Tất cả đều được tính bằng tiền với rất nhiều con số "0" theo sau. Dĩ nhiên để có thể quyết định đầu tư vào một tài năng trẻ, mọi công ty quản lư đều phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khả năng hoàn vốn và sinh lời của thành phẩm. Tuy vậy, không phải lúc nào mọi tính toán cũng đi đúng đường.
Điều xấu nhất mà mọi công ty quản lư luôn nơm nớp lo sợ là việc ca sĩ đơn phương phá bỏ hợp đồng, khiến họ mất cả ch́ lẫn chài. Thông thường, để có thể thu hồi vốn từ một ngôi sao trẻ, nhà đầu tư phải mất đến 2 năm, hoặc lâu hơn, và sau đó th́ phần lăi mới chạy về. Tuy nhiên, nhiều ca sĩ lại thường bỏ hợp đồng trước hạn định này khiến bao công sức của nhà quản lư tan tành. Chính v́ lư do đó nên hầu hết các ḷ đào tạo tại Việt Nam đều không muốn kéo dài quá tŕnh "ủ gà", mà chỉ muốn tung "hàng" ra thật nhanh để mau mau thu tiền về, trước khi ca sĩ kịp "quất ngựa truy phong".
Việt Hùng một thời từng là bầu của Nhật Tinh Anh
Mặc dù mọi hợp đồng độc quyền đều quy định đầy đủ các khoản phạt nặng tay để răn đe ca sĩ, nhưng một khi đă muốn "vượt chướng ngại vật" th́ họ đều t́m ra cách luồn lách. Khi mới vào nghề, c̣n non nớt, th́ những khoản tiền bạc trăm, bạc tỷ nghe có vẻ lớn lao, nhưng một khi đă thành danh th́ những ràng buộc ấy đều nằm trong "tầm tay" chi trả của các ngôi sao. Và thường các công ty quản lư cũng rất đau đầu để chứng minh được mọi khoản đầu tư đă đổ vào cho ca sĩ, v́ thế việc phân xử đền bù trước pháp luật cũng gặp phải nhiều khó khăn.
Bên cạnh những tranh chấp về tiền bạc, th́ một lư do khác khiến ca sĩ Việt Nam dễ dàng cao chạy xa bay là v́ thế lực các công ty quản lư ở ta c̣n chưa đủ mạnh. Nếu như nghệ sĩ quốc tế gần như không thể tự mở rộng các mối quan hệ với báo chí và nhà đài một cách độc lập, th́ ở ta tất cả các sao đều có thể làm được việc này dễ dàng chỉ sau 1,2 năm đi hát. Vậy thử hỏi mấy ai c̣n muốn phải chịu cảnh ăn cơm chung nồi dưới cái trướng "độc quyền" đầy g̣ bó.
Khi ca sĩ nắm đằng lưỡi
Tuy khó khăn đè nặng lên các công ty giải trí là vậy, nhưng phận làm ca sĩ cũng chẵng phải dễ dàng muốn đến là đến muốn đi là đi. Mỗi nơi sẽ có một h́nh thức "độc quyền" và các kiểu phạt khác nhau, dù có muốn luồn lách th́ cũng phải vượt qua lắm ải gian nan.
Khi có đổ vỡ xảy ra, vấn đề mâu thuẫn đầu tiên giữa hai bên luôn là các khoản đền bù cao ngất ngưỡng, và việc tranh chấp thường kéo dài rất lâu. Trong suốt thời gian này, mọi hoạt động của ca sĩ gần như đều bị đ́nh trệ, v́ trên danh nghĩa họ vẫn c̣n được độc quyền bởi công ty chủ quản, bất kỳ hoạt động độc lập nào đều có thể bị can thiệp thẳng tay. Điển h́nh như nam ca sĩ T. từng phải ngậm ngùi rời khỏi cánh gà sân khấu khi các bầu sô nhận được công văn của người quản lư cũ yêu cầu phải hủy tiết mục ngay lập tức. Mặc dù sau một thời gian, tất cả đều có thể quay lại với các hoạt động nghệ thuật, tuy nhiên chính những tranh chấp đă khiến tên tuổi ca sĩ bị trượt dốc, đánh mất khá nhiều cơ hội béo bở mà việc t́m lại là rất khó khăn.
Ngân Khánh trước đây từng là ca sĩ do Thanh Thảo quản lỉ
Bên cạnh đó, vấn đề quan trọng là không phải công ty quản lư nào cũng có thể vạch ra đường hướng thích hợp cho ca sĩ, nhưng mọi bản hợp đồng đều bắt buộc họ phải răm rắp nghe theo. Nếu xui rủi sau vài ba năm mà tên tuổi vẫn không tỏa sáng, ca sĩ có muốn dứt áo ra đi cũng không được, v́ lại phải vướng vào điệp khúc "đền bù". Điển h́nh như ca sĩ N.K lúc mới đầu quân th́ được nhà quản lư tâng bốc đủ đường, đến khi không thể thành công th́ cũng bị chính "người cũ" lên báo buông lời chê bai "gà nhà" thực lực quá yếu không thể bức phá mặc dù công ty đă cố gắng hết sức, và nếu bây giờ muốn thanh lư hợp đồng th́ lại phải móc tiền túi ra đền.
Vấn đề đặt ra là mọi đánh giá và tầm nh́n của những công ty như thế này này thật sự đến đâu? V́ sao buổi ban đầu th́ tự tin đôn "hàng", đến lúc không được th́ phủi tay đổ hết lên đầu ca sĩ? Việc không nhận ra được năng lực của "gà" khi mới tuyển dụng chẳng lẽ nhà quản lư không phải chịu trách nhiệm ǵ? Công ty th́ đ̣i được bồi hoàn toàn bộ chi phí, vậy thử hỏi mấy năm thanh xuân bỏ phí cho cái nghề "kén tuổi" này th́ ai sẽ đền cho ca sĩ đây?
Việc các ca sĩ ở Việt Nam hoạt động độc lập và phá bỏ các hợp đồng quản lư như cơm bữa đang thể hiện sự tự phát thiếu tính chuyên nghiệp của cả hai phía. Ca sĩ th́ chỉ muốn lợi dụng tiền vốn công ty để đạt được thành công bước đầu và rồi sau đó t́m đường đánh lẻ. Trong khi các công ty quản lư c̣n chưa đủ sức tập trung mọi yếu tố để tạo điều kiện tốt nhất cho sự nghiệp của sao trẻ.
"Cặp đôi" Đan Trường - Hoàng Tuấn bền bỉ sau nhiều thăng trầm của làng giải trí
Trong khi các tài năng thế giới luôn được đào tạo ít nhất từ 2 năm trở lên trước khi ra ḷ, th́ ở ta, tuy mọi điều kiện đều thua kém rất xa nhưng lại cho xuất xưởng nhanh chóng vánh (6 tháng). Tất cả cũng chỉ xuất phát từ chuyện bên A sợ bên B bỏ chạy giữa chừng nên phương án tốt nhất vẫn là phải ưu tiên cho việc kiếm tiền, rồi sau đó từ từ đào tạo tiếp, đến khi kết quả bất thành th́ lại lôi nhau lên báo vạch áo cho người xem lưng.
Không phải tự nhiên mà ngay cả các ngôi sao đ́nh đám như Britney Spears, Lady Gaga vẫn kiên tŕ hợp tác với nhà quản lư thay v́ kiểu găy gánh giữa đường như V-Pop. Đă đến lúc người làm nghệ thuật tại Việt Nam cần nhận thức rơ sự thành công phải được cộng hưởng bởi nhiều cái đầu, chứ không chỉ đơn giản ngồi đong đếm tỷ lệ chia chác để rồi đạp đổ nhau.
Trung Kiên
theo 2sao
Hợp đồng độc quyền: Con dao hai lưỡi
