Sau hai năm săn lùng, tình báo Mỹ và Yemen cuối cùng cũng tiêu diệt được ông trùm tổ chức khủng bố Al Qaeda trên bán đảo Ả Rập Anwar al-Awlaki, kẻ mang quốc tịch Mỹ nhưng từng dính líu đến nhiều âm mưu tấn công đất nước mình.
Trùm khủng bố al-Awlaki thuyết giảng về Hồi giáo cực đoan trên Internet khi còn sống - Ảnh: AFP
Ngày 1-10, chính quyền Mỹ và Yemen xác nhận máy bay không người lái của Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) đã bắn chết al-Awlaki, 40 tuổi, ở thị trấn Khashef thuộc tỉnh Jawf, phía bắc Yemen. “Đây là một cột mốc mới trong nỗ lực tiêu diệt tổ chức khủng bố Al Qaeda và là bằng chứng cho thấy bọn khủng bố sẽ không có chỗ trú ẩn an toàn” - Tổng thống Mỹ Barack Obama khẳng định. Ông mô tả cái chết của al-Awlaki là “cú sốc nghiêm trọng đối với chi nhánh hoạt động mạnh nhất của Al Qaeda”.
Hai năm săn lùng kẻ phản quốc Giới tình báo Mỹ cáo buộc al-Awlaki dính líu đến hàng loạt âm mưu tấn công nước Mỹ. Thủ phạm vụ bắn giết làm 13 người thiệt mạng ở căn cứ quân sự Fort Hood tại Texas năm 2009 là Nidal Malik Hasan khai đã từng trao đổi ít nhất 18 thư điện tử với al-Awlaki. Hung thủ Umar Farouk Abdulmutallab, kẻ giấu bom trong quần lót trong vụ đánh bom bất thành máy bay Hãng Northwest Airlines ở Detroit ngày 25-9-2009, cũng từng liên lạc với al-Awlaki.
Vài nét về ông trùm
Ông trùm Al Qaeda trên bán đảo Ả Rập sinh năm 1971 tại bang New Mexico, Mỹ trong một gia đình người Yemen nhập cư. Gia đình al-Awlaki trở về Yemen năm 1978, al-Awlaki trở lại Mỹ năm 1991 và theo học tại một số trường đại học danh tiếng ở Mỹ. Al-Awlaki trở về Yemen năm 2004 và bắt đầu truyền bá tư tưởng chống Mỹ. CIA xác định các bài giảng bằng tiếng Anh của al-Awlaki qua Internet đã trở thành “nguồn cảm hứng” của hàng loạt phần tử Hồi giáo cực đoan ở Mỹ, Anh và Canada.
Trong một cuộc phỏng vấn phát trên Đài truyền hình Ả Rập Al-Jazeera hồi tháng 2-2010, al-Awlaki thừa nhận đã giảng dạy cho Abdulmutallab. Hung phạm Faisal Shahzad, kẻ âm mưu đánh bom quảng trường Thời Đại ở New York hồi tháng 5-2010, cũng khai al-Awlaki là “nguồn cảm hứng” của mình. Một số nguồn tin tình báo xác định Shahzad đã liên lạc với al-Awlaki qua Internet. Các quan chức tình báo Mỹ và Anh cũng cho rằng al-Awlaki là kẻ chủ mưu vụ chuyển bom qua đường máy bay từ Yemen sang Chicago hồi tháng 10-2010.
Tháng 4-2010, Tổng thống Obama đã thông qua việc đưa al-Awlaki vào danh sách những tên khủng bố phải bị tiêu diệt. Đây là một quyết định gây nhiều tranh cãi, bởi al-Awlaki là công dân Mỹ. Trong suốt hai năm, tình báo Mỹ và Yemen đã mở cuộc truy lùng al-Awlaki. Trong năm 2009 và 2010, al-Awlaki lẩn trốn ở miền nam Yemen, khu vực của bộ tộc hùng mạnh Awaliq. Giết al-Awlaki ở đây sẽ gây tổn thất lớn về phương diện chính trị đối với chính quyền Yemen, trong khi việc bắt sống al-Awlaki là nhiệm vụ bất khả thi.
Trên thực tế, lực lượng an ninh Yemen và Mỹ đã hai lần vồ hụt al-Awlaki trong năm 2010. Một lần hồi đầu năm, đặc nhiệm Yemen phát hiện al-Awlaki trong một ngôi làng ở miền nam và đã huy động xe tăng đến bao vây ngôi làng. Tuy nhiên, al-Awlaki trốn thoát trong phút chót. Hồi tháng 5-2010, máy bay không người lái của CIA đã bắn tên lửa vào đoàn xe chở al-Awlaki và tùy tùng khi al-Awlaki băng qua một sa mạc. Tuy nhiên quả tên lửa đã bắn trượt mục tiêu. Những thông tin mới nhất về hành tung của al-Awlaki xuất hiện khoảng ba tuần trước đây, và CIA có đủ thời gian truy lùng và tiêu diệt tại một địa điểm cách xa vùng ảnh hưởng của bộ tộc Awaliq.
Có hợp pháp hay không?
Chính quyền Yemen cho biết vụ bắn tên lửa hôm 30-9 còn giết chết Samir Khan, một công dân Mỹ gốc Pakistan. Khan là biên tập viên của tờ tạp chí tiếng Anh trên mạng của Al Qaeda mang tên Inspire (Tạo nguồn cảm hứng). Khan sinh ra và lớn lên ở New York, từng tuyên bố Khan “tự hào vì là kẻ phản bội đất nước Mỹ”. Vụ tiêu diệt al-Awlaki và Khan đã làm dấy lên cuộc tranh luận tại Mỹ về tính hợp pháp của việc “tử hình” công dân Mỹ mà không cần thông qua bất cứ một phiên tòa xét xử nào.
Mới đây, Liên hiệp Tự do dân sự Mỹ (ACLU) lên tiếng cáo buộc vụ sát hại al-Awlaki và Khan đã vi phạm luật pháp Mỹ và quốc tế. “Đây là chương trình cho phép chính quyền Mỹ tiêu diệt công dân nước Mỹ không có mặt trên chiến trường, không dựa trên bất kỳ quy trình tư pháp nào, phụ thuộc vào các tiêu chuẩn và bằng chứng bị giữ bí mật không chỉ đối với công chúng mà còn cả tòa án” - phó giám đốc ACLU Jameel Jaffer chỉ trích. Ứng cử viên tranh cử tổng thống Mỹ năm 2012 của Đảng Cộng hòa là hạ nghị sĩ Ron Paul cũng chỉ trích Tổng thống Obama là đã “ám sát” al-Awlaki.
Ông Ron Raul cho rằng lẽ ra chính quyền Washington cần phải đưa al-Awlaki ra xét xử ở tòa án Mỹ. Giáo sư luật quốc tế Mary Ellen O’Connell thuộc ĐH Notre Dame cho rằng cuộc tiêu diệt ông trùm Al Qaeda Osama Bin Laden là đúng luật, nhưng việc giết hại al-Awlaki không phù hợp với hiến pháp Mỹ, bởi al-Awlaki là công dân Mỹ, do đó phải được hiến pháp Mỹ bảo vệ.
Ngược lại, giám đốc tình báo quốc gia Mỹ Dennis Blair khẳng định chính quyền Washington có quyền giết công dân Mỹ ở nước ngoài nếu họ đe dọa an ninh Mỹ. Chính quyền Tổng thống Obama chỉ ra ba yếu tố: al-Awlaki đe dọa sinh mạng công dân Mỹ vì có liên quan đến các vụ tấn công khủng bố trước đó, al-Awlaki chiến đấu cùng kẻ thù Mỹ là Al Qaeda, và do tình trạng hỗn loạn ở Yemen, việc bắt giữ al-Awlaki là không khả thi. Giáo sư luật quốc tế Robert Chesney thuộc ĐH Texas cũng cho rằng chính quyền Mỹ đã hành động đúng luật.
Theo Tuổi Trẻ
Chính quyền có được giết công dân nước mình?
