Nhiều hiện vật, dấu tích quan trọng phản ánh quần thể kiến trúc đồ sộ, mang đậm phong cách kiến trúc, nghệ thuật triều Lư được phát hiện ở chùa Dạm, xă Nam Sơn (Quế Vơ, Bắc Ninh).
Chùa Dạm (hay c̣n gọi là chùa Rạm) là đại danh lam từ thời Lư, một di tích quan trọng của tỉnh Bắc Ninh với lịch sử gần 1.000 năm.
Để tạo điều kiện cho quá tŕnh nghiên cứu, thiết kế trùng tu, phục dựng chùa Dạm, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam và Hội Phật giáo tỉnh đă khởi công khai quật ngôi chùa trên tổng diện tích 300 m2.
Sau một tháng khai quật, các nhà khảo cổ đă phát hiện hàng trăm hiện vật quư thuộc 4 lớp kiến trúc, mỗi lớp có nhiều công tŕnh.
Lớp nền được kè đá 3 lớp vững chăi.
Khu khai quật được cho là rộng nhất nằm trên diện tích khoảng 50 m2. Ở nền đất này có dựng một tấm bia trên lưng rùa.
Nền đất xung quanh có nhiều viên gạch được trạm trổ tinh xảo.
Các chân cột của chùa được phát lộ trong quá tŕnh khai quật.
Một cột đá lớn nguyên khối được chôn sâu ch́m xuống nằm đối mặt với chùa Dạm có nhiều hoạ tiết độc đáo, biểu hiện sinh thực khí trời. Cột đá cao gần 5 m, được đặt trên khối vuông bằng đá, đường kính khoảng 1,3 m.
Trên cột đá chạm nổi đôi rồng phong cách thời Lư đầu vươn cao chầu vào viên ngọc tỏa sáng, thân quấn quanh cột, đuôi ngoắc vào nhau.
Trong quá tŕnh khai quật, hàng trăm hiện vật quư như kiến trúc tháp đá, cột đá, các trụ sỏi hay gạch, đá, gốm, sứ, sành, đất nung, ngói mũi sen... được phát hiện và đều mang đậm kỹ thuật thời Lư.
Các hiện vật được các nhà khảo cổ học phân loại.
Gạch lát nền phát hiện được chôn sâu dưới ḷng đất.
Quá tŕnh khai quật vẫn tiếp tục, các nhà khảo cổ hy vọng sẽ khám phá được nhiều điều thú vị và mới mẻ về một giai đoạn lịch sử.
Chùa Dạm (hay c̣n gọi là Đại Phúc Tự) được khởi dựng năm 1086 dưới triều Lư. 8 năm sau ngôi chùa được hoàn thành với quy mô rộng lớn gồm: 3 cây tháp đá lớn được trạm khắc rồng tinh xảo và 12 ṭa nhà (c̣n được gọi là Nhị thập lâu đài).
Đến thời Lê, chùa được trùng tu với quy mô trên 100 gian. Tuy nhiên, tất cả đă bị phá huỷ do thời gian và chiến tranh. Các bậc đá, cột đá chạm h́nh rồng tinh xảo, hai pho tượng Hoàng thái hậu Ỷ Lan và vua Lư Thánh Tông là tài sản duy nhất c̣n lại của ngôi chùa.
Lê Hiếu
theo vne