MPK Phước gắn với nhiều giai thoại ở phố núi Đà Lạt. Quanh năm ngày tháng chỉ độc bộ quần áo với chiếc thổ cẩm miền Thượng và mái tóc dài quá lưng, gă lang thang qua những núi đồi Đà Lạt, ghi lại hàng ngh́n bức ảnh. Nhiều người gọi gă là Phước "khùng”, nhưng xem mấy cuộc triển lăm của hắn th́ tôi lại cho Phước chẳng hề khùng mà rất thông minh là đằng khác.
 |
| Phước "khùng" |
1. Cái ba lô bạc phếch luôn trên vai, với đôi cánh tay trần của hắn là h́nh ảnh rất "khùng”, và cũng là điều bí ẩn mà khó ai đoán nổi trong đó có những ǵ. Thế là tôi lục ngay ba lô của hắn để ở trên ghế. Nhà văn Lê Công cười v́ hành động vừa xin phép vừa hành động rất nhanh của tôi.
Quả là hắn dễ tính, cho dù chưa ai lục tung ba lô của hắn cả, nên chỉ toét miệng cười nh́n tôi, tỏ ra bất cần. Tôi lôi từng thứ ra bàn. Ống kính. Chẳng lạ. Mấy cuộn phim. Tất nhiên. Một máy cơ cổ lỗ sĩ Nikon SMZ. Th́ hắn vẫn dùng mấy chục năm nay. Gói thuốc lá. Hi Hi... Hắn nh́n tôi cười. Tôi lục tiếp. Một bật lửa ga. Hắn lại cười một cách hồn nhiên. Tôi vét tới đáy ba lô th́ vớ được một cuốn sổ đă nát cùng cây bút và vài ba tờ giấy ghi chép chằng chịt.
Hắn đột nhiên tỏ ra mất b́nh tĩnh khi cười một cách ngượng nghịu. Tôi lật vài trang sổ tay, và chợt dừng lại mấy bản nhạc mà hắn viết rất cẩn thận. Tôi nhẩm đọc, nào là "T́nh cờ”, "Trăng gày” hay "Đoá hồng nhỏ”... ở dưới c̣n ghi thời gian vào 1984 hay 1985. Con số đă nhoè theo thời gian. Lúc này thấy Phước ngồi lặng đi nên tôi bỗng thấy như ḿnh đă phát hiện ra điều ǵ đó hệ trọng lắm trong cuộc đời hắn.
Quả vậy, hắn đă kể lại rằng đó là một câu chuyện buồn khi hắn ở tuổi hai mươi bẩy. Khi ấy hắn thấy ḿnh bế tắc mất phương hướng và cho là cuộc đời thật vô nghĩa. Hắn đau khổ với cuộc sống nghèo túng, đói khát của ḿnh và định tự vẫn để ḥng thoát khỏi mọi nỗi nhân t́nh thế thái trên cơi đời. Thật bất ngờ đúng lúc đó một cô bé mười ba tuổi xuất hiện.
Chính giọng nói trong trẻo ngây thơ của cô bé vang lên với những câu hỏi về hoa về con suối đă làm hắn giật ḿnh như thoát khỏi cơn mê. Và đôi mắt sáng long lanh kia đă kéo hắn ra khỏi sự u tối trong tâm hồn. Hắn quỳ xuống trước cây thông già rồi chạy như bay về nhà ôm mặt khóc.
Thế là đêm đó hắn viết mấy bản nhạc liền để muốn hát lên tiếng thảng thốt của ḷng ḿnh và muốn cám ơn cô bé xinh đẹp. Hắn cứ giữ năm bản nhạc sám hối đó cho đến nay, ở đáy ba lô và nuôi hy vọng luôn luôn sẽ gặp được ân nhân, mỗi khi tuyệt vọng.
Vậy th́ ra có người kể hắn đă viết tới dăm chục ca khúc là có lư. Tôi hỏi mới đây viết được bài ǵ không. Có!. Hắn trả lời và nói luôn tên bài hát là "Nắng Lạnh”. Rồi chẳng cần yêu cầu hắn hát luôn với một cái giọng khê nồng v́ thuốc lá nhưng lại ấm áp làm sao, da diết và bâng khuâng xiết bao...
Bất chợt một tờ giấy rơi xuống đất, tôi vội nhặt lên xem và đọc mấy câu thơ. Chắc hắn c̣n làm thơ. Tôi định đọc th́ hắn giật lấy rồi nói, phải để hắn đọc, v́ đây là sự chiêm nghiệm của hắn sau một lần chụp bức ảnh Nhật thực mà nên. Hắn nói khi mặt trời bị lấp bóng trời đất tối xẫm trước ống kính. Hắn ngă. Bóng hắn hoà nhập vào trong vũ trụ và mới huyền diệu làm sao khi con người ḿnh bỗng tan biến vào hư không. Hắn triết luận một hồi rồi đọc:
Trăm năm thoáng chốc vô biên
Trăm năm thoáng chốc nguyệt huyền nhật hoa
Trăm năm thoáng chốc thật là
Trăm năm thoáng chốc chợt ta, chợt ḿnh”
Giọng hắn vẫn thế như khi hát. Khê, nhưng lại đặc quánh chất lăng tử bất cần đời như nhà thơ khùng Bùi Giáng vậy. Mắt hắn lim dim, rồi tu luôn một hơi hết chai bia Sài G̣n đỏ. Bọt bia như pháo hoa dính trên bộ râu lộn xộn của hắn. Một nụ cười hồn nhiên con trẻ hiện lên từ khuôn mặt khắc khổ ấy.
2. Trên đường đến nhà Phước, trên đường Nguyễn Hữu Huân, tôi c̣n nghe Lê Công kể hối hắn lấy vợ, anh em văn nghệ Lâm Đồng đưa chuyện rằng, nghe tin đó, đàn bà, con gái Đà Lạt mừng rơn v́ không c̣n bóng dáng người rừng ấy đi lang thang vào đêm tối ở thành phố đầy sương phủ này nữa. Họ sợ bị hắn nhát ma lắm.
Nghe mọi người bàn tán thế mà hắn chỉ cười khúc khích và c̣n thấy vui nữa. Nhưng cái việc hắn bán năm bộ ảnh để mua nhà th́ ai cũng thấy hắn đúng là một người đàn ông đích thực, khi biết lo toan lâu dài cho đời ḿnh, thoát khỏi cảnh thuê mướn ở nhờ, ở đậu bạn bè suốt mấy chục năm ṛng.
Tôi bước vào nhà hắn phải lách rất khéo v́ nếu không sẽ đổ hoặc đánh rơi vài thứ, v́ diện tích đâu như chỉ có 17,3 m2 mà ngổn ngang lắm thứ. Cây đàn treo tường cùng bao thứ tạp phí lù sưu tầm được. Ảnh treo khắp nơi và để ở mọi xó nhà có thể.
Riêng cái tủ giữ hàng ngàn bộ phim ảnh th́ phải nói là thứ quan trọng nhất trong ngôi nhà nhỏ bé này. Lại c̣n nào là bát đĩa, nồi niêu xoong chảo và cốc tách ngổn ngang đánh dấu một cuộc bù khú bạn bè chỉ vừa mới đây thôi. Hắn nh́n tôi cười và mời ngồi xuống... sàn nhà, lại c̣n lắp bắp nói rằng, thế là gọn gàng lắm rồi đó, vợ vắng nhà nên gà mọc đuôi tôm là thường xuyên.
Rồi hắn kể khi phải bán tác phẩm của ḿnh thấy xót lắm, sụt sùi mất mấy ngày, nhưng rồi đành mặc cho con tạo xoay vần, biết đâu sau khi lấy vợ sẽ đổi đời khá giả hơn.
Hỏi thêm chuyện vợ con mới hay, hắn khùng thật và nghĩ không ai như hắn. Vợ có nhà cửa ở Sài G̣n mà không chịu theo về để lập nghiệp, vậy mà chỉ được ít bữa nửa tháng, hắn tót về Đà Lạt. Thỉnh thoảng vài ba tháng cô vợ trẻ trung, ngót nửa số tuổi của hắn lại phải lên núi thăm chồng. Đúng là nửa đời, nửa đoạn.
Hắn găi đầu rồi bộc bạch, nhiều lúc thấy đời ḿnh là cái hạt mầm gieo vào ḷng đất Đà Lạt, thành cái thân cây không thể bứng đi đâu được. Nếu nhảy đi nơi khác th́ hắn không bao giờ là một MPK nữa, và không khéo nổi cơn điên thật sự. Nói đến thế th́ phải chịu hắn có lư. Trong ḷng tôi lại chợt nghĩ hắn chẳng hề khùng tí nào khi yêu quê hương ḿnh đến vậy. Hắn c̣n cười nói như một đứa trẻ rằng, vợ cũng cho phép và thỉnh thoảng c̣n mua quà lên cho hắn.
Nhưng hắn lại khoe nhờ có bữa cơm của vợ mà hắn nghĩ ra đề tài về mầm cây đó. Bộ ảnh "Mầm” đă được triển lăm. Ấy là trong khi chờ vợ chuẩn bị cơm, hắn bất chợt cầm một cọng giá giơ lên trước ánh sáng cửa sổ và phát hiện ra vẻ đẹp kỳ lạ của mầm đỗ, khi được chiếu dọi trước chùm ánh sáng thiên nhiên.
Thế là một đề tài xuất hiện với hàng trăm bức ảnh sau đó hắn cặm cụi thu được trong một năm trời. Hắn đi và đi. Khắp nơi, khắp chốn để chụp lại những khoảnh khắc bất chợt của những mầm cây khi bật chồi lên sự sống. Hắn có triết lư của ḿnh mỗi khi t́m ra một đề tài với nhận thức rằng, cái đẹp ở ngay cạnh ḿnh, từ những sự vật bé nhỏ nhất.
Chính với cảm xúc đó mà hắn trở thành nhà thơ của thiên nhiên Đà Lạt. Các bộ ảnh như "Khát”, "Hoa dại”, "Giọt sương”, "Mắt côn trùng”... và mới đây là "Ứa” thành công v́ lẽ đó. Hắn sáng tạo một cách hồn nhiên, với những khám phá ư tưởng mới lạ qua những điều tưởng như rất quen thuộc với mọi người.
Chính v́ sự hoà ḿnh vào thiên nhiên hết ḿnh như vậy, mà không bao giờ hắn chụp ảnh về con người. Ảnh duy nhất là chụp cánh tay hắn giơ thẳng về phía mặt trời, như một sự khát khao muốn vươn tới vũ trụ sáng tạo. Và, vũ trụ sáng tạo của hắn lại trở về mặt đất; đó là những giọt sương, giọt nhựa thông, ánh mắt của những con cá vàng trong bể cảnh, hoặc nhụỵ hoa đang lên hương, những cây hoa dại ven đường... và kể cả những chuyện ân ái giữa những con vật nhỏ bé. Tất cả dường như gắn bó cuộc đời dâu bể sóng gió của hắn, cho dù luôn sống trong cảnh cơ hàn.
Vương Tâm
“Phước khùng“ - kẻ “không số má”
