“Tôi thấy cách giải quyết của các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều vấn đề chưa thuyết phục”.
Ngày 7/12/2011, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đă bác kháng nghị của VKSND Tối cao đề nghị xem xét lại vụ án theo tŕnh tự giám đốc thẩm, tuyên 3 thanh niên không phạm tội hiếp dâm, cướp tài sản. Trong lúc vụ kỳ án tưởng như lâm vào "ngơ cụt", ṭa soạn báo Giáo dục Việt Nam nhận được bức thư của Luật sư Chu Mạnh Cường – Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, mở ra nhiều khía cạnh mới của vụ việc. Để rộng đường dư luận, báo Giáo dục Việt Nam đăng tải nguyên văn bức thư.
Về vụ án "Hiếp dâm của ba thanh niên" ở Hà Đông, tôi đọc một số bài báo trên mạng, tôi thấy cách giải quyết của các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều vấn đề chưa thuyết phục.
Căn cứ vào các thông tin trên báo chí, tôi nhận thấy Bản án giám đốc thẩm bác kháng nghị của Viện kiểm sát tổi cao, sau khi có rất nhiều thông tin, căn cứ về vụ án, có vẻ không làm nhiều người “Tâm phục khẩu phục”(?).
Luật sư Chu Mạnh Cường - Đoàn Luật sư TP. Hà Nội
Nếu như, VKSND tối cao chỉ căn cứ vào hồ sơ vụ án cũ mà ra kháng nghị và Hội đồng thẩm phán TAND tối cao cũng chỉ căn cứ vào bộ hồ sơ này để bác kháng nghị th́ không nói làm ǵ. V́ để buộc tội được các bị cáo 10 năm trước đây, bộ hồ sơ cũ chắc chắn phải “tṛn” rồi.
Tuy nhiên, trong trường hợp này, tôi thấy nói theo chỉ đạo của Tướng Nguyễn Đức Nhanh, cả Cơ quan điều tra của công an Hà Nội cũng vào cuộc, xác minh làm rơ rất nhiều vấn đề, chỉ ra rất nhiều cái sai trong hồ sơ cũ.
Vậy mà cấp Giám đốc thẩm lại cho rằng không có căn cứ để xem xét lại vụ án và bác kháng nghị của Viện kiểm sát là không hợp lư, chưa xem xét toàn diện, chưa áp dụng nguyên tắc "Có lợi cho bị can bị cáo".
Mặc dù báo chí có nói các Cơ quan tiến hành tố tụng (Hà Tây cũ) đă họp nhiều lần và khẳng định việc điều tra, xét xử ban đầu là đúng, và cho rằng việc cơ quan điều tra công an Hà Nội điều tra lại vụ án là không đúng về thủ tục tố tụng.
Nhưng tôi nghĩ là để tự bảo vệ ḿnh, các Cơ quan tố tụng nói như vậy cũng dễ hiểu. Bởi v́, nếu chứng minh được các bị cáo bị oan, tức là các cơ quan tố tụng có lỗi, ai bồi thường bây giờ (???) Rất phức tạp (Đây là một vấn đề mang tính hai mặt của việc bồi thường oan sai trong tố tụng)!.
C̣n về viêc họ cho là Công an Hà Nội điều tra lại là sai tố tụng th́ cũng không phải là không có căn cứ, v́ việc điều tra, xác minh lại vừa qua (theo chỉ đạo của Tướng Nhanh) không nằm trong thủ tục tố tụng h́nh sự của vụ án.
Tuy nhiên, nếu việc điều tra này (mặc dù không nằm trong thủ tục tố tụng) nhưng nếu phát hiện ra những t́nh tiết mới, có lợi cho các bị cáo th́ cũng không thể chỉ dựa một cách máy móc vào "tŕnh tự, thủ tục tố tụng" để bỏ qua được. Nhất là khi các chứng cứ mới này chỉ ra vụ án có dấu hiệu oan sai.
Pháp luật Tố tụng h́nh sự nước ta quy định khi một bản án đă có hiệu lực pháp luật mà có dấu hiệu oan sai th́ việc xem xét, minh oan cho người bị kết án không hạn chế về mặt thời gian (kể cả khi người đó đă chết).
Qua đó có thể thấy tính nhân đạo của pháp luật Việt Nam. Vậy trong trường hợp này, chúng ta có thể đặt vấn đề: Việc chứng minh oan sai là quan trọng hay “tŕnh tự thủ tục tố tụng” là quan trọng?
Việc ba chàng thanh niên bị kết án cướp của, hiếp dâm và phải đi tù suốt 10 năm đă gây xôn xao dư luận xă hội.
Hiện nay, Bản án giám đốc thẩm đă bác kháng nghị của Viện kiểm sát tối cao. Theo luật tố tụng h́nh sự hiện nay chưa có quy định về việc ai có thẩm quyền xem xét lại Bản án giám đốc thẩm của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao.
Trên báo chí, tôi thấy LS. Phạm Thanh B́nh có ư kiến là các bị cáo có thể làm đơn kêu lên Quốc Hội và Quốc hội có thể dùng quyền "Giám sát" để yêu cầu Ṭa án xem xét lại. Nhưng theo tôi, bên cạnh hướng LS. B́nh và bài báo đă nêu, vẫn có khả năng xem xét theo một hướng khác, cụ thể là:
Thứ nhất, vụ án được VKSND tối cao kháng nghị theo tŕnh tự "Giám đốc thẩm" và Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đă có bản án Giám đốc thẩm bác kháng nghị với lư do là "không có căn cứ". Tuy nhiên, như tôi đă nói, bên cạnh hồ sơ cũ, đă có rất nhiều kết quả điều tra xác minh mới của cơ quan điều tra (các chứng cứ mới này theo báo chí nói là rất có lợi cho các bị cáo).
Nếu trong quá tŕnh xét xử Giám đốc thẩm, các chứng cứ mới này không được xem xét, đánh giá (v́ thu thập ngoài tố tụng) mà chỉ căn cứ vào hồ sơ cũ th́ mặc dù Bản án giám đốc thẩm có thể đúng về tố tụng nhưng chưa thỏa đáng.
Thứ hai, trong trường hợp các chứng cứ mới do cơ quan công an thu thập có lợi cho các bị cáo th́ hoàn toàn có thể áp dụng quy định về "Tái thẩm" để xem xét lại vụ án. Đại tá Lă Ngọc Tỉnh - nguyên Chánh Văn pḥng kiêm Phó Thủ trưởng cơ quan CSĐT (C.A TP. Hà Nội) đă cho biết: "Quá tŕnh điều tra vụ án trước đây, và quá tŕnh xác minh theo đơn khiếu nại, tố cáo sau này, đă xuất hiện hoặc củng cố rơ hơn nhiều t́nh tiết, chứng cứ gỡ tội cho các bị cáo". Điều 290 Bộ luật tố tụng h́nh sự có quy định: "Điều 290.
Tính chất của tái thẩm: Thủ tục tái thẩm được áp dụng đối với bản án hoặc quyết định đă có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị v́ có những t́nh tiết mới được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án hoặc quyết định mà Ṭa án không biết được khi ra bản án hoặc quyết định đó."
Vậy theo như Đại tá Lă Ngọc Tỉnh đă nói th́ trong quá tŕnh Công an Hà Nội điều tra, xác minh lại vụ án đă phát hiện ra các t́nh tiết mới. Việc đánh giá các t́nh tiết này có đến mức “Có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án …” hay không là do cách nh́n nhận, đánh giá của các cơ quan tiến hành tố tụng.
Chúng ta không biết cụ thể các “t́nh tiết mới” này là ǵ, nhưng qua quan điểm của bên Công an và đặc biệt là VKSND tối cao đề nghị theo hướng các bị cáo vô tội, có thể nhận thấy các “t́nh tiết mới” này rất đặc biệt và quan trọng. Vậy vụ án này có thể được xem xét theo tŕnh tự tái thẩm.
Theo quan điểm của tôi, đối với một vụ án mà Cơ quan công an, Viện kiểm sát, Ṭa án có những quan điểm mâu thuẫn đối ngược như vụ án này, sau tất cả những ǵ báo chí đă nêu ra, công luận đang rất quan tâm, nay chỉ với một Bản án Giám đốc thẩm như vậy sẽ khiến dư luận khó mà “Tâm phục khẩu phục” được.
Với 10 năm liên tục kêu oan của các bị cáo, với những ǵ cơ quan điều tra đă xác minh, làm rơ thêm, với sự trông đợi của công luận, với tính nhân đạo của pháp luật nước ta th́ Vụ án này nên hủy để điều tra, xét xử lại.
Nếu quá tŕnh điều tra, xét xử lại mà chứng minh các bị cáo có tội th́ bản thân các bị cáo, dư luận xă hội cũng hoàn toàn "Tâm phục khẩu phục". C̣n nếu chứng minh được các bị cáo vô tội th́ cũng thể hiện được sự công bằng, nhân đạo của pháp luật nước ta, và cũng là một bài học cho các cơ quan tiến hành tố tụng.
Có thể việc điều tra, xét xử lại vụ án làm mất thời gian, công sức của các cơ quan tiến hành tố tụng, nhưng cái được lớn nhất là củng cố ḷng tin của nhân dân vào sự công bằng, nghiêm minh, tính nhân đạo của pháp luật Việt Nam.
Luật sư Chu Mạnh Cường (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội)
GD
Kỳ án hiếp dâm: Điều ǵ khiến dư luận chưa "tâm phục"?
