(Phunutoday) - Các nhà thần kinh học của Mỹ, sau nhiều cuộc thử nghiệm, đă t́m ra được người hạnh phúc nhất trên thế giới. Đó chính là một nhà nghiên cứu về tế bào di truyền đă từ bỏ cuộc sống hiện đại, phù hoa để lên đương tới Tây Tạng, trở thành nhà tu hành Phật giáo và là thị giả của Đức Đạt Lai Lạt Ma.
Làm thế nào để tất cả chúng ta có được hạnh phúc? Ông cho rằng, chúng ta có thể huấn luyện tâm trí ḿnh theo những thói quen đem lại hạnh phúc để có được cảm giác thanh thản và măn nguyện thật sự.
Con đường từ một nhà khoa học tài ba trở thành một tỳ kheo thông tuệ
Matthieu Ricard
Matthieu Ricard sinh ngày 15/2/1946 tại Aix-les-Bains (Savoie, Pháp), là con trai của ông Jean-François Revel - một triết gia Pháp nổi tiếng, và bà Yahne Le Toumelin - một nữ họa sĩ theo trường phái trừu tượng đă đi theo tiếng gọi của Phật giáo từ năm 1968. Sinh trưởng trong một môi trường như vậy, Matthieu Ricard đă sớm h́nh thành những tư tưởng triết học và Phật giáo và mang trong ḿnh niềm đam mê và khát khao được t́m hiểu về cuộc sống tu hành chốn thiền môn.
Bởi vậy, sau khi theo đuổi ngành Sinh vật phân tử học tại trường đại học, làm việc tại Viện Pasteur và hoàn thành luận án tiến sĩ Sinh vật học của Đại học Sorbonne vào năm 1972, chàng trai Matthieu Ricard khi ấy mới 26 tuổi đă thông báo với cha mẹ, các thầy giáo và bạn bè về quyết định sẽ từ bỏ sự nghiệp khảo cứu khoa học, bỏ học bổng sang Hoa Kỳ nghiên cứu thêm về Sinh vật học, bỏ cả tương lai của một nhà khoa học có hạng phía trước để xuống tóc đi tu, làm một tỳ kheo học đạo tại vùng đất Tây Tạng.
Đây quả là một tin quá bất ngờ khiến tất cả mọi người đều vô cùng ngạc nhiên, nhất là đối với cha mẹ của Matthieu Ricard – những người đă đặt biết bao kỳ vọng vào cậu con trai tài giỏi của ḿnh.
Để giải thích về quyết định được cho là khó hiểu này, Matthieu Ricard đă có một cuộc nói chuyện thú vị với cha ḿnh, giữa một nhà tu hành Phật giáo và một triết gia, trong đó có đoạn: “Con đă theo đuổi khoa học là v́ con thích khảo cứu. Nhưng rồi con thấy khảo cứu khoa học có hay đến mấy cũng không giải quyết được vấn đề căn bản của con người. Con đă thấy làm khảo cứu là miên man đi sâu vào mọi chi tiết, mà riêng con, con thấy không thể làm măi như thế được.
Trong khi đó, con lại để ư đến đời sống tâm linh. Mới đầu, không có ǵ là rơ rệt. Khi 15 tuổi, con đă t́m đọc vài cuốn sách về tôn giáo, về Thiên Chúa giáo, Ấn độ giáo, Hồi giáo, nhưng kỳ thay, không đọc Phật giáo. Hồi đó, sách về Phật giáo, khảo cứu hay dịch thuật rất ít, được viết dưới nhăn quan của người Tây phương hiểu sai Phật giáo là một triết học hư vô (nihilism) không màng đến trần thế…
Nhưng thực ra con để tâm vào đạo Phật là vào năm 1966, khi đó con 20 tuổi, c̣n ở đại học, sắp vào Viện Pasteur. Con được xem một bộ phim của một người bạn là Arnaud Desjardins về những vị Lạt Ma Tây Tạng đă phải di cư sang Bhutan khi Trung Cộng tiến chiếm xứ này. Cũng khoảng thời gian đó, con được nói chuyện với một người bạn khác - tiến sĩ Frederick Leboyer - mới ở Darjeeling (Ấn Độ) về, kể lại có gặp mấy vị Lạt Ma đó.
Chính những h́nh ảnh của Arnaud, của Frederick và chuyện họ kể lại đă gặp các vị Lạt Ma đó đă giúp con có quyết định phải sang Hy Mă Lạp Sơn. V́ con có cảm tưởng con đă thấy ở các vị Lạt Ma đó h́nh ảnh của chính những điều họ dạy dỗ, khuyên răn mọi người. Con không hiểu rơ tại sao, chỉ thấy họ đúng là những bậc thánh nhân toàn hảo, những nhà hiền triết mà bây giờ, ở Tây phương rất khó t́m thấy.
Muốn gặp các ngài Socrates hay Plato hay ngồi dưới chân thánh Francis d’Assisi th́ làm sao được? Nhưng sẵn đây chính các ngài là hiện thân của những bậc thánh hiền. Con tự nhủ, nếu có ai đạt được đến sự toàn thiện, toàn hảo th́ phải là các vị này”.
Vậy là, Matthieu Ricard đă thực hiện chuyến đi đầu tiên của ḿnh tới Ấn Độ vào năm 1967, khi ấy ông tṛn 21 tuổi. Trong chuyến đi định mệnh, ông đă có cơ duyên gặp gỡ với một vị đại sư Lạt Ma tên là Kangyur Rinpoché đầy ḷng nhân ái và từ bi. Matthieu Ricard được thầy chỉ dạy về tâm linh, nhưng chưa bao giờ học một lớp học liên tục về Phật giáo nào cả.
Ricard kể lại với cha ḿnh: “Thầy con nói rằng: “Phật giáo có rất nhiều điều hay để học, nhưng điều quan trọng là chớ bao giờ chuyên chú quá vào sách vở lư thuyết mà quên mất thực hành, bởi thực hành mới là trọng tâm của tu tập đạo pháp”. Học với thầy, con tự khám phá ra điều căn bản của quan hệ thầy/ tṛ là tâm ḿnh phải hoà đồng được với tâm của thầy. Có thế mới học được phép quán tưởng để đi đến sự hiểu biết giác ngộ”...
Về đến Paris th́ mệt nhoài nhưng con thấy chuyến đi đó là một mặc khải đă chi phối ư nghĩa và hướng đi của đời con, mà con không biết nói ra thế nào. Sau khi ở Ấn Độ về, học năm đầu tại Viện Pasteur con mới thấy rơ phải gặp lại thầy con là một điều quan trọng nhường nào. Lúc nào, con cũng nghĩ đến điều ấy”.
V́ thế mà, đến năm 1972, Matthieu Ricard quyết tâm từ bỏ cuộc sống hiện đại và sự nghiệp đầy hứa hẹn của một nhà khoa học để lên đường sang Tây Tạng, tập trung vào việc thực hành Phật giáo. Ông sống ở dăy Himalaya, học tập với vị đại sư Kangyur Rinpoché và một số bậc thầy vĩ đại khác trong giới Phật giáo. Năm 1979, Ricard chính thức trở thành tu sĩ, là người học tṛ gần gũi và thân thiết nhất của đại sư Dilgo Khyentse Rinpoché.
Năm 1980, cũng nhờ có đại sư Khyentse Riponché, ông đă có cơ hội lần đầu tiên được gặp Đức Đạt Lai Lạt Ma mà sau này ông đă trở thành phiên dịch viên tiếng Pháp cho ngài bắt đầu từ năm 1989. Sau khi người thầy Khyentse Rinponché qua đời vào năm 1991, kể từ đó, Ricard đă dành mọi tâm huyết và hoạt động của ḿnh để thực hiện tư tưởng đă được thầy truyền dạy.
Bàn về những bí quyết của hạnh phúc
Matthieu Ricard đă sống trên rặng núi Himalaya từ hơn gần bốn chục năm nay bên những vị thầy tâm linh lớn. Ông ở tại tự viện Shéchèn (Nepal), cống hiến cuộc đời cho tu hành, bảo tồn nền văn hóa Tây Tạng và cho những dự án nhân đạo ở Tây Tạng.
Ngoài thời gian thu tập và phiên dịch tiếng Pháp cho Đức Đạt Lai Lạt Ma, ông c̣n có nhiều hoạt động khác trong vai tṛ của một nhà nhiếp ảnh, dịch giả và đă xuất bản những tác phẩm bàn về triết lư cuộc sống của nhà Phật cũng như mối tương quan giữa Phật giáo và khoa học.
Tiêu biểu trong số các tác phẩm của ông là cuốn “Tu sĩ và triết gia” ghi lại cuộc tṛ chuyện giữa hai cha con ông được dịch ra 21 thứ tiếng, cuốn “Vô tận trong ḷng bàn tay” với đồng tác giả là giáo sư Trịnh Xuân Thuận - một nhà vật lư thiên văn học nổi tiếng người Việt mang quốc tịch Mỹ, cuốn “Biện luận về hạnh phúc”, “Thành tuyết”, “Nghệ thuật thiền định” và “Hạnh phúc: Hướng dẫn phát triển kĩ năng quan trọng nhất trong cuộc sống”. Ngoài ra, Ricard c̣n là dịch giả của rất nhiều sách Phật giáo Tây Tạng.
Bàn về chân hạnh phúc, Matthieu Ricard đă bày tỏ quan điểm của ḿnh như sau: Thực ra, “hạnh phúc” là một khái niệm mơ hồ và người ta thường bị lẫn lộn giữa hạnh phúc đích thực và những cảm giác thích thú. Khi thích thú, chúng ta nhảy lên, làm động tác này, động tác nọ, rồi chúng ta ngă xuống, mệt nhoài và chán nản. Sự thích thú th́ tùy thuộc vào hoàn cảnh. Nó bị điều kiện hoá. Nếu ăn một ly kem th́ tuyệt, hai ly th́ cũng được, nhưng ăn đến ly thứ ba th́ bạn sẽ muốn nôn ra. Sự thích thú là thế đấy.
C̣n hạnh phúc, đó là nhận thức bẩm sinh của chúng ta. Chúng ta đi trên tuyết, đi dưới bầu trời đầy sao và cảm thấy rất thích thú, không có một xung đột nội tâm nào cả. Khi bạn có một cử chỉ thân thương với một đứa bé, không có ràng buộc ǵ cả, không đ̣i hỏi khen hay thưởng ǵ cả, bạn sẽ cảm thấy được t́nh yêu thương thuần tuư.
Rồi dần dần, bạn bắt đầu phân biệt các trạng thái khác nhau của tâm ḿnh, gồm những trạng thái mang lại an vui và những trạng thái mang lại phiền năo cho ḿnh và cho người khác. Bạn tự hỏi không biết ḿnh có thể loại bỏ trạng thái gây phiền năo để nuôi dưỡng trạng thái an vui hay không. Vấn đề ở chỗ là: Những cảm xúc gây phiền năo đó có phải là một phần thực chất của tâm bạn hay không?
Thông thường, khi ta có một cảm xúc như tức giận chẳng hạn, chúng ta hoàn toàn gắn ḿnh với cảm xúc đó: ta là nỗi tức giận. Rồi chúng ta tiếp tục thoát khỏi ḿnh và đi đến mục tiêu của nỗi tức giận, chính là kẻ đă làm ta nổi giận. Cứ thế, chúng ta bực dọc v́ nỗi giận. Bất cứ khi nào ta nh́n thấy hoặc nhớ đến người đó, cơn giận lại nổi lên, không bao giờ chấm dứt.
Tuy nhiên, thay v́ nh́n vào mục tiêu của cơn giận, bạn có thể tách cái tâm của ḿnh ra khỏi cơn giận. Bạn có thể nh́n cơn giận như nh́n một ngọn lửa hay một ngọn núi lửa. Bạn nh́n vào nó, quan sát nó như một hiện tượng. Nếu bạn làm như vậy, bạn có thể tách rời nó ra khỏi nguồn nhiên liệu của nó, tức là mục tiêu của cơn giận. Rồi từ từ, cơn giận sẽ tan đi, giống như người ta thường nói là sương mai tan đi khi mặt trời lên. Ta không đè nén cơn giận vào một nơi nào đó như một quả bom hẹn giờ. Ta lờ nó đi, không để cho nó nổ. Ta giải quyết nó theo cách làm cho nó bị vô hiệu hóa.
Có một h́nh ảnh rất hay trong giáo lư nhà Phật. Tâm của chúng ta giống như bề mặt của tấm gương soi. Tính chất của tấm gương là phản chiếu tất cả mọi h́nh ảnh: những nét mặt giận dữ hoặc tươi cười hay những nét mặt buồn bă, trầm tư. Nhưng những h́nh ảnh này không thâm nhập vào trong tấm gương. Chúng không phải là một phần của tấm gương. Nếu chúng là một phần của tấm gương, chúng sẽ ngăn cản những h́nh ảnh khác.
Nét mặt giận dữ sẽ vẫn nằm lại trong gương và nét mặt tươi cười sẽ không bao giờ hiện lên được. Tương tự như vậy, có một sự tỉnh giác thuần khiết, từ đó mọi ư niệm khởi phát. Nếu quả đúng như vậy th́ những cảm xúc gây đau khổ được gắn kết với những nguyên nhân và những điều kiện.
Bằng cách luyện tâm, sử dụng đúng thuốc trị, thay thế sự căm ghét bằng ḷng yêu thương, thay ḷng tham lam bằng tự do nội tâm, bạn có thể thay đổi được cảnh quan của tâm hồn. Đấy là thiền. Thiền là một từ rất xa lạ, nhưng thật sự, thiền chỉ có nghĩa là làm quen với một cách hiện hữu, nuôi dưỡng những phẩm chất nội tâm của ḿnh.
* Mai Châu (Tổng hợp)
Bí quyết để trở thành người hạnh phúc nhất thế giới
