Cầm cốc nước mía từ cô chủ quán rồi “tu” nhanh một hơi để giải khát, tôi suưt nôn khi ngửi thấy mùi tanh xộc lên. Nh́n xuống cốc nước, mới để ư một lớp váng đang nổi lên và xác kiến chết đóng băng trong những viên đá lạnh…
Nắng nóng, đá lạnh được xem như cứu cánh giúp mọi người giải khát nhanh nhất, nhất là giữa thời tiết trên 40 độ C như mấy hôm nay th́ nhu cầu dùng đá lạnh lại càng cao. Thế nhưng, không phải quán nước nào cũng có đá sạch để bán. Ngồi uống nước mía ở một quán nước trên đường Đại Cồ Việt, tôi không khỏi giật ḿnh khi thấy một tảng đá lớn đang được chặt nhỏ bằng chiếc dao đă hoen rỉ, tróc vẩy. Mồ hôi của ông chủ hàng nước cũng rơi lă chă trên mặt cây đá.
Những tảng đá lớn được chặt trên một tấm bạt mỏng đă nhàu nhĩ trải ra giữa nền đất ẩm thấp, khi chặt, viên đá nào té ra ngoài tấm bạt, dính đất bẩn th́ chủ quán cũng chẳng hà hấn ǵ nhặt lên bỏ vào thùng xốp để sử dụng như thường. Chỉ cần nh́n thoáng qua cũng biết đây là đá cây - loại đá thuộc diện "Nghiêm cấm sử dụng cho giải khát" theo quy định của Sở Y tế Hà Nội, nêu rơ trong Công văn số 981. Thế nhưng, không ít các quán nước hiện nay vẫn "chuộng" dùng loại đá này bởi giá thành của nó.
Đây là nơi cấp đá lạnh cho cả một khu phố.
Được hỏi v́ sao không dùng đá viên để khỏi mất công chặt đá, một chủ quán trà đá trên đường Khâm Thiên nhanh nhảu nói: "Gớm, trà đá 2000 ngàn/cốc, nếu dùng đá viên th́ c̣n lời lăi ǵ nữa. Với cả đá cây lâu tan hơn, đá viên nhanh tan lắm. Không phải chỉ dùng cho khách đâu, gia đ́nh tôi vẫn uống bằng đá cây này mấy năm nay nay, có ai bị làm sao đâu?" - Cái "lí" của người bán hàng khiến ai nghe cũng chỉ biết lắc đầu ngao ngán.
Được biết 1kg đá sạch hiện giờ đắt gấp đôi, gấp ba đá cây, bên cạnh đó đá cây dễ bào nhỏ hơn so với đá viên, v́ vậy loại đá được liệt vào hàng cấm này vẫn "ung dung" được cho vào nước uống ở các quán nước, đặc biệt các quán chè, nước mía lại càng sử dụng chủ yếu loại đá cây này. Đá đă bẩn, khâu bào đá ở các quán chè c̣n "kinh dị" hơn: "Tôi hăi thực sự khi thấy cô chủ quán chè trên đường Lê Văn Lương đặt một tảng đá lạnh trên tấm ván ố bẩn, một tay cầm một chiếc khăn như khăn lau bàn để giữ đá, c̣n tay cầm dụng cụ bào cũng đă hoen rỉ để bào. Nh́n chủ quán bào đá mà lạnh cả người, hết muốn ăn chè luôn." - Chị Mai Phương, nhân viên một công ty bảo hiểm nói.
Đá cây được "giữ lạnh" trong những tấm bạt cáu bẩn, bốc mùi.
Đến các cơ sở sản xuất đá cây trên đường Lê Duẩn, Tam Trinh, Nguyễn Trăi hay Dịch Vọng Hậu... đều thấy cảnh người mua bán đá cây diễn ra tấp nập cả ngày. Vào những ngày trời nóng, các "ḷ" đá cây này phục vụ khách mệt nghỉ. Tôi cùng một số người mua vào bên trong các cơ sở này, giả mua đá để "mục sở thị" th́ mới biết nước chủ yếu sử dụng để làm đá là nước được bơm lên từ giếng khoan, và những khung sắt để đựng đá cũng đều rỉ sét vàng ố. Không cần nói cũng biết khi rỉ sét này ḥa tan, ngấm vào nước sẽ làm nhiễm độc cả cây đá như thế nào, thế nhưng loại đá này vẫn bán chạy mỗi ngày.
Ngoài nơi sản xuất đá cây lớn, vẫn có những nơi "phân phối" đá cây mọc ở nhiều nơi để tiện cho khách mua đá. Những nơi "phân phối" này xếp đá vào một góc vỉa hè, trùm bạt lên để giữ đông cho đá, thỉnh thoảng khi chưa có khách th́ người bán c̣n... ngồi lên các tảng đá "cho mát", khiến không ít người đi qua phải há hốc v́ độ "vô tư" của người bán.
Nơi này cũng "đáp ứng" thị trường bằng việc sản xuất cả đá viên, tuy nhiên đá viên ở đây cũng cùng một "ḷ" sản xuất với đá cây.
V́ nhiều khách tỏ ra "kỳ thị" đá tảng đập nhỏ, nên khi đến các quán nước, thấy có sử dụng đá viên thực khách lại yên tâm uống nước mà không hề biết rằng đó vẫn chưa chắc là đá sạch. Các cơ sở sản xuất đá cây cũng cố "ăn theo" làm ra loại đá viên đang dần phổ biến vài năm gần đây. Tuy nhiên, loại đá này cũng chỉ là nước giếng khoan đóng băng, được làm cẩu thả nên nh́n loại đá viên này thường vụn, không mang khuôn nguyên vẹn, viên lớn, viên bé rất lộn xộn.
Trời nắng nóng, tôi dừng ở một quán trà chanh trên đoạn Ngă Tư Sở. Ly trà chanh mát lạnh được bê ra, tôi vội "tu" nhanh một hơi để giải khát. Bỗng một mùi tanh xộc lên, vội nh́n xuống cốc nước th́ tôi mới để ư một lớp váng nổi lên và xác kiến chết đóng băng trong những viên đá lạnh… Không phải hỏi cũng biết những viên đá này được đập nhỏ ra từ đá cây, được đóng bằng nước giếng khoan tanh chát.
Đá cây vừa được chủ quán đi mua về để "phục vụ" khách giải khát
Tôi định nói với chủ quán về những viên đá "kiến chết đóng băng", th́ lại thấy chủ quán hớt hải sục tay vào thùng xốp, bốc đá bỏ vào cốc để bán nước cho những vị khách mới. Những vị khách kia cũng vội vàng cầm lấy ly trà chanh rồi uống vô tư, chẳng hề biết rằng ḿnh vừa uống một thứ nước hỗn tạp giữa nhiều loại vi khuẩn. Không chỉ một quán trà chanh này, mà c̣n rất nhiều quán giải khát, nước mía, trà đá... đang sử dụng loại đá bẩn này. Vậy là vào mùa hè, không những người dân phải đối mặt với cái nắng nóng gay gắt mà c̣n cả những nguy cơ bệnh tật đến ngay từ cốc nước giải khát thường ngày nơi vỉa hè...
Theo aFamily.vn