TT - Các PV có mặt khi Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Leon Panetta trao cho Bộ trưởng Bộ Quốc pḥng Phùng Quang Thanh cuốn nhật kư của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn sáng 4-6 tại Hà Nội chỉ kịp nh́n thấy những trang giấy vàng sẫm đầy chữ.
Trong đó có kẹp mấy đồng tiền cũ nát.
 |
| Ông Vũ Đ́nh Sơn, con của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn, bên di ảnh mẹ - Ảnh: Hà Hương |
Để được trở về VN, cuốn nhật kư nằm sâu trong tủ sách của cựu lính thủy đánh bộ Mỹ Robert “Ira” Frazure đă có một hành tŕnh dài gần đời người - 46 năm. Lần theo chút thông tin ít ỏi có được, chúng tôi t́m về huyện B́nh Giang, Hải Dương - quê hương của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn.
Chúng tôi và có lẽ cả cuốn nhật kư đă đến quá muộn, vợ liệt sĩ đă qua đời trước đó hơn hai tuần. Gơ cửa ngôi nhà trong một buổi trưa nắng gắt, trong tiếng niệm kinh cho người mẹ mới qua đời, cùng với hai người con liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn, những hồi ức về người cha hào hoa, người mẹ tần tảo trong những năm tháng chiến tranh ác liệt lại gợi về nguyên vẹn.
T́m cha qua quân bài tú lơ khơ
| “Mẹ tôi trước lúc qua đời cũng rất vui v́ biết tin về cuốn nhật kư của cha. Chuyện về người lính Mỹ trả lại kỷ vật, mẹ tôi dặn: Trong chiến tranh, ông không bắn tôi th́ tôi bắn ông. Họ cầm giấy tờ của cha rồi vẫn t́m cách để trả lại chứng tỏ người ta vẫn sống cũng có đức” - ông Vũ Đ́nh Sơn kể. |
“Khi cha tôi vào đến Trường Sơn, ông gửi thư về nói rằng đổi lại tên tôi là Sơn. Em trai của tôi được đặt tên là Nam để đánh dấu việc ông hành quân vào đến miền Nam” - ông Vũ Đ́nh Sơn, con trai thứ ba, cũng là người con trai duy nhất c̣n sống của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn, mở đầu câu chuyện.
Không c̣n giữ được kỷ vật của cha, nhưng những câu chuyện về cha qua lời kể của đồng đội, những người dân nơi cha ḿnh từng đóng quân là kư ức luôn được giữ vẹn nguyên trong họ: “Đến đâu ông cũng gửi thư về, những lá thư mẹ tôi chẳng bao giờ dám mở ra trước mặt con để đọc lại v́ đau xót quá. Những chiếc áo của cha, anh em tôi thay nhau mặc đến khi sờn rách v́ thời đó nghèo khó. Cứ có cái ǵ là lấy ra mặc rồi chẳng giữ lại nổi vật ǵ”.
Tin ông Vũ Đ́nh Đoàn hi sinh, người xóm Cậy nghe lần đầu tiên từ đài của chính quyền Sài G̣n. Ngày ngày, đài ra rả thông báo số người chết, người hi sinh, quê ở đâu... nghe đến đau xót. “Hồi đó cha tôi làm xă đội phó, lại diện con một, nhưng ông xung phong đi bộ đội để làm gương cho thanh niên - bà Vũ Thị Tuyến, con gái đầu của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn, kể lại - Sau ba tháng huấn luyện, ông phải vào Nam, nhắn mẹ tôi lên gặp nhưng mẹ tôi ngượng, không dám đi. Thế là hai người không c̣n gặp nhau từ ngày ấy. Khi đó mẹ tôi đang mang thai cậu út tên Nam”.
Năm 1986, những người con bắt đầu đi t́m mộ người cha đă hi sinh đúng 20 năm trước. Thông tin ít ỏi họ có được là người cha mất ở một nơi nào đó tận Quảng Ngăi. Tất cả nỗ lực gặp những đồng đội cùng vào Nam với liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn đều nhận được câu trả lời: “Chỗ đấy bị bỏ bom, nát cả làng, không c̣n ai nữa”. Thậm chí, ngày mất trong giấy báo tử với ngày mất nghe trên đài Sài G̣n cũng khác nhau.
Rồi t́nh cờ những người con t́m thấy quân bài tú lơ khơ ghi rơ: Vũ Đ́nh Đoàn, hi sinh ngày 7-3-1966 tại đồi Chóp Nón, huyện Sơn Tịnh, Quảng Ngăi. Quân bài được một đồng đội của ông Vũ Đ́nh Đoàn ghi lại, gửi về quê, qua tay mấy đời cán bộ làm chế độ thương binh, liệt sĩ của xă mới đến tay gia đ́nh. Năm 2001, những người con lại khăn gói vào Quảng Ngăi t́m mộ cha.
“Khi nh́n thấy tôi, một người dân gần đồi Chóp Nón kêu lên: cháu rất giống một người quê ở Hải Dương, người đó hi sinh và được chôn trong vườn nhà tôi. Người ta nhớ nhất cha tôi v́ ông hào hoa, hay đàn hát, ở trong đội văn nghệ. Cũng nhờ thế, chúng tôi t́m được chính xác mộ của cha” - ông Vũ Đ́nh Sơn hồi tưởng.
Người vợ của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn chờ chồng hơn 30 năm, đến ngày t́m được mộ vẫn c̣n lo sợ t́m nhầm. Thêm hai năm ṛng ră nhờ bộ đội biên pḥng t́m kiếm thông tin và xác minh, mấy chục người dân sống cạnh đồi Chóp Nón làm đơn công nhận mộ liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn th́ gia đ́nh mới tin tưởng mang ông về năm 2008. Ngày 7-3-1966, liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn được người dân chôn cùng một đôi dép và chiếc thước ngắm dùng trên các khẩu pháo.
|
Cuốn nhật kư của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn cùng những trang viết kín chữ trong nhật kư của ông - Ảnh: H.Giang chụp từ phim của Đài MSNBC
|
Lời trăng trối của mẹ
Cuốn nhật kư của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn đă nằm trên giá sách của Robert “Ira” Frazure suốt 46 năm. Có lẽ đối với cựu lính thủy đánh bộ Mỹ này, những trận đánh nhiều chết chóc, h́nh ảnh người lính ôm cuốn nhật kư trên ngực trước khi hi sinh... là những kư ức không thể nào quên. Bị thôi thúc bởi ám ảnh, ông đă đi t́m gia đ́nh của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn rất lâu với mong muốn đơn giản: trả lại cuốn nhật kư cho những người thân.
Tháng 4-2012, một văn pḥng luật sư tại TP.HCM đă trực tiếp liên hệ với con trai liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn là ông Vũ Đ́nh Sơn. “Họ đă t́m quá lâu rồi. Họ cũng muốn trao tận tay kỷ vật cho gia đ́nh. Họ gửi cho chúng tôi một bức ảnh kẹp trong cuốn nhật kư đề nghị xác minh tên hai người này. Đó là hai cô Yến - Nhật, cùng hoạt động trong đội du kích xă với cha tôi” - ông Vũ Đ́nh Sơn kể.
Người vui nhất khi nhận được tin này là vợ liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn, bà Nguyễn Thị Vượng. Bà đă chờ điều này suốt 46 năm qua. “Họ liên lạc vài lần rồi hẹn đầu tháng 5 gọi lại. Mẹ tôi cứ ngóng măi rồi thắc mắc: sao lâu rồi không thấy họ gọi nhỉ? Nhưng rồi bà không đợi được, bà ốm đột ngột và ra đi rất nhanh, khi chưa nh́n thấy cuốn nhật kư của cha tôi” - ông Sơn bồi hồi.
Vợ liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn mất trước ngày cuốn nhật kư theo bộ trưởng quốc pḥng Mỹ đến VN hơn hai tuần. Giờ đây, hai người con của liệt sĩ ngày ngày vẫn ngóng tin để được đọc những ḍng chữ của cha ḿnh viết ra cách đây gần nửa thế kỷ.
Mười năm trời sau khi ông Đoàn hi sinh, v́ không ai xác nhận nên gia đ́nh không được tính là gia đ́nh liệt sĩ. Người con trai thứ ba là Vũ Đ́nh Sơn mới học đến lớp 8 phải nghỉ học để dồn tiền cho người anh cả học không quân ở Nha Trang. Măi đến năm 1975, một người đồng đội trở về sau ngày giải phóng miền Nam mới viết đơn xác nhận trường hợp hi sinh của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn. Người vợ cầm lá đơn, lặn lội đến tận Bộ Thương binh - xă hội ở Hà Nội (nay là Bộ Lao động - thương binh và xă hội) để làm chế độ liệt sĩ cho chồng.
HƯƠNG GIANG - HÀ HƯƠNG
Nhật kư trở về sau 46 năm
Tháng 3-1966, trung đội 1 (đại đội Bravo, tiểu đoàn 1 của trung đoàn 7) của Robert “Ira” Frazure giao tranh trên chiến trường Quảng Ngăi trong chiến dịch Indiana. Sau trận đánh, Frazure nh́n thấy một cuốn nhật kư màu đỏ sẫm nằm trên ngực của người lính VN đă chết và mang cuốn nhật kư theo ḿnh về Mỹ. Tháng 11 cùng năm, Frazure giải ngũ khỏi quân chủng thủy quân lục chiến Hoa Kỳ.
Cũng vào tháng 3 năm đó, một người bạn của Frazure là Gary E. Scooter chết trong chiến dịch Utah. Nhiều thập niên sau, Frazure gặp em gái của Scooter là Marge. Khi đó Marge đang t́m dữ liệu để viết một cuốn sách về cuộc đời và binh nghiệp của anh ḿnh. Frazure đă nhờ Marge trả lại cuốn nhật kư cho gia đ́nh của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn.
Nhưng nếu không nhờ một chương tŕnh truyền h́nh của Mỹ, có lẽ cuốn nhật kư của liệt sĩ Vũ Đ́nh Đoàn giờ đây vẫn chưa thể có mặt ở VN. Chương tŕnh Những thám tử lịch sử của Đài PBS chuyên giới thiệu các câu chuyện về những ngày xưa cũ như Chiến tranh thế giới II, cuộc nội chiến Mỹ hay những ngày đầu độc lập của đất nước này. Trong chương tŕnh, các chuyên gia của PBS bắt đầu chuyện kể về một hiện vật, sau đó điều tra quá khứ của nó, rồi hé mở những bí ẩn và t́m ra nguồn gốc của các câu chuyện ấy.
Tháng 2-2012, Marge đưa cuốn nhật kư tới chương tŕnh Những thám tử lịch sử để t́m hiểu thêm thông tin cũng như t́m kiếm gia đ́nh của liệt sĩ Đoàn. Chương tŕnh này lại nhờ Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội giúp đỡ. Và đó là lư do tại sao cuốn nhật kư có mặt trong hành trang sang thăm VN đầu tháng 6 của Bộ trưởng Quốc pḥng Leon Panetta.
Trong bài viết đăng trên báo
The Oregonian ngày 6-6, kư giả Kristi Turnquist dẫn lời ông David Davis, đồng sản xuất của chương tŕnh, nói: “Tôi nghĩ đây có thể là lần đầu tiên chúng tôi có một kỷ vật của Những thám tử lịch sử biến thành một sự kiện tin tức”. C̣n Wes Cowan, người theo mảng nghiên cứu của chương tŕnh và trực tiếp liên hệ với Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Hà Nội, nói về cảm nhận của ḿnh: “Hậu quả với cả hai bên đều tàn khốc. Đó là ư nghĩ đă đến với tôi khi cầm cuốn nhật kư trong tay. Rất có thể tôi đang cầm kư ức quư giá của ai đó về người họ hàng của ḿnh”.
Một nhân viên của Đại sứ quán Hoa Kỳ cũng cho
Tuổi Trẻ hay đoàn làm phim đang lên kế hoạch để có thể sang VN, về tận nơi gia đ́nh ông Vũ Đ́nh Sơn đang sinh sống để hoàn tất những thước phim về cuốn nhật kư có số phận đặc biệt này. Chương tŕnh Những thám tử lịch sử dành cho câu chuyện của cuốn nhật kư này dự kiến phát sóng ngày 25-9 trên kênh PBS.
Tuoitre
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Cuốn nhật kư đến muộn
