TT - “Con nhân sư” cuối cùng Hosni Mubarak để lại sau lưng một đất nước Ai Cập rạn vỡ, chia rẽ về chính trị và xă hội với nạn tham nhũng, bạo lực cùng khát vọng dân chủ.
 |
| Cựu tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak ngồi trong một chiếc lồng tại phiên xử ở Cairo hôm 2-6 - Ảnh: Reuters |
Ngày 20-6, Hăng tin Ai Cập MENA đưa tin cựu tổng thống Hosni Mubarak, 84 tuổi, bị đột quỵ và đă chết. Tuy nhiên, Hăng tin Ả Rập Al-Jazeera và Đài truyền h́nh quốc gia Ai Cập lại dẫn nguồn tin từ bệnh viện quân đội ở Cairo khẳng định ông ta chưa qua đời mà vẫn đang trong t́nh trạng hôn mê và thở bằng máy. “Các bác sĩ vẫn đang cố cứu ông ấy” - nguồn tin này nhấn mạnh.
Sức khỏe của ông Mubarak đă sa sút nghiêm trọng từ sau khi ông bị xử tù chung thân v́ cái chết của 850 người trong cuộc nổi dậy vào tháng 1 và 2-2011, và bị giam trong nhà ngục Tora ở ngoại ô Cairo.
Trong suốt thời gian diễn ra phiên ṭa xét xử ḿnh, ông Mubarak luôn xuất hiện trên một băng ca phía sau một ô khung sắt, thật khác xa với h́nh ảnh một nhà lănh đạo từng rất thu hút trên sân khấu chính trị thế giới nhưng lại rất đáng sợ với trong nước.
Giờ đây khi ông đang đối diện với tử thần cũng là lúc đất nước mà ông từng lănh đạo đang trong cơn hấp hối v́ những rạn vỡ, chia rẽ về chính trị và xă hội cùng những hỗn loạn.
Bán rẻ đất nước
Trên tạp chí Foreign Policy, chuyên gia Trung Đông Steven A.Cook b́nh luận khi qua đời, ông Mubarak sẽ không được người dân Ai Cập tưởng nhớ như những người tiền nhiệm Gamal Abdel Nasser và Anwar Sadat, bởi ít ra họ đă đạt được những công lao to lớn như quốc hữu hóa kênh đào Suez hay đàm phán ḥa b́nh với Israel. Ngược lại, trong những kư ức về ông Mubarak chỉ là những tṛ chính trị bẩn thỉu và sự tàn bạo suốt từ tháng 10-1981 cho đến tháng 2-2011.
“Triều đại” của ông Mubarak đă khởi đầu khá hứa hẹn khi người dân Ai Cập mô tả ông là “Con ḅ cười”, một thương hiệu rất phổ biến ở Trung Đông. Ông đối thoại với phe đối lập từng nổi dậy chống ông Sadat, cam kết sử dụng luật khẩn cấp của chính phủ một cách công bằng, trả tự do cho các tù nhân bị ông Sadat đày đọa và hứa sẽ thực hiện các cải tổ kinh tế và chính trị.
Thời kỳ Mubarak, nền kinh tế Ai Cập cũng phát triển mạnh mẽ. Ai Cập sống nhờ vào nguồn tài nguyên dầu khí của ḿnh, đứng hàng thứ sáu về xuất khẩu. GDP tăng từ 40 tỉ USD năm 1981 lên 145 tỉ USD năm 2011. Cộng đồng kinh doanh quốc tế mô tả Ai Cập là “thị trường mới nổi”. Dù vậy, đại bộ phận người dân Ai Cập lại không được hưởng lợi từ sự tăng trưởng này. Trên thực tế khoảng cách giàu nghèo ở Ai Cập ngày càng ph́nh to, một phần lớn dân số phải sống với mức dưới 2 USD/ngày.
Sự giận dữ của người dân đối với tầng lớp sống trên đỉnh kim tự tháp bắt đầu bùng nổ. Nguyên nhân khiến người dân Ai Cập đổ ra đường phản đối Mubarak không phải là kinh tế mà chủ yếu là những bất công xă hội. Ông Mubarak đă thao túng hệ thống chính trị để kiếm lợi cho bản thân, gia đ́nh và những người xung quanh ông. Mọi cải tổ được truyền thông nhà nước ca ngợi là “tăng cường dân chủ” trên thực tế chỉ là củng cố thêm quyền lực cho đảng cầm quyền. Với những người chống đối, Mubarak dùng vũ lực buộc họ phải quy phục và ngậm miệng.
Khác với lời hứa khi lên nắm quyền, ông dùng luật khẩn cấp như một cây gậy lớn. Những nhà tù trống rỗng vào năm 1981 chỉ ít lâu sau đă chật cứng tù nhân. Chính v́ thế Mubarak đă để lại một Ai Cập rạn vỡ với nền chính trị tan nát, một xă hội chia rẽ với nạn tham nhũng cùng những đặc quyền đặc lợi và bạo lực. “Mubarak đă bán rẻ đất nước Ai Cập và khiến nó phải quỵ gối” - chuyên gia Cook khẳng định.
Tương lai u ám
Trong lúc ông Mubarak đang ở giữa sự sống và cái chết th́ đất nước Ai Cập cũng đang thoi thóp. Theo MENA, cả ứng cử viên Mohammed Muris của Đảng Huynh đệ Hồi giáo và đối thủ Ahmed Shafiq, thủ tướng Ai Cập dưới thời Mubarak, đều tuyên bố chiến thắng trong ṿng bầu cử tổng thống ngày 18-6. Người Ai Cập bị chia rẽ sâu sắc v́ phải lựa chọn giữa một bên là tàn dư của chế độ Mubarak, một bên là đại diện của chế độ thần quyền. Báo chí địa phương cho biết nhiều cử tri đă đi bỏ phiếu với tâm trạng hoang mang, lo lắng.
Ai ngồi lên chiếc ghế nóng mà ông Mubarak để lại cũng đều sẽ phải đối mặt với những thử thách cực lớn: phục hồi nền kinh tế mong manh, đối phó với nguy cơ bất ổn xă hội và hàn gắn quốc gia. Tồi tệ hơn thế là lực lượng quân đội đang cố níu giữ quyền lực, cản trở mọi thành quả của cuộc cách mạng đă lật đổ Mubarak cũng như nền dân chủ mà người dân Ai Cập mong muốn.
Theo Al-Jazeera, hôm 17-6, trước khi người dân Ai Cập đi bỏ phiếu bầu tổng thống, Hội đồng tối cao của lực lượng vũ trang (SCAF) đă ra sắc lệnh khẳng định quyền lực tối thượng của quân đội. Theo đó, quân đội có quyền phủ quyết tuyên bố chiến tranh của tổng thống, kiểm soát toàn bộ ngân sách quốc gia, không chịu sự giám sát của tổng thống... Phản ứng lại, nhiều người Ai Cập đă gọi hành động của SCAF chẳng khác nào một “cuộc đảo chính”.
Báo chí phương Tây b́nh luận SCAF đă phản bội lại cuộc cách mạng của người dân Ai Cập. Bởi với mô h́nh này, quân đội nắm giữ mọi quyền lực trong khi tổng thống chỉ là bù nh́n. Cũng sẽ chẳng có một nền dân chủ nào ở Ai Cập. Mọi thành quả của “Mùa xuân Ả Rập” đều đổ sông đổ biển. Trang tin Global Post đặt câu hỏi phải chăng quân đội đă thay thế ông Mubarak để trở thành pharaoh mới ở Ai Cập.
Giới quan sát Trung Đông và phương Tây nhận định sau sự thức tỉnh chính trị năm 2011, chắc chắn người dân Ai Cập sẽ không chấp nhận một thế lực toàn trị mới. Và nhiều khả năng máu sẽ lại tiếp tục đổ xuống trên quảng trường Tahrir ở Cairo.
HIẾU TRUNG
Tuoitre
Di sản của “Con ḅ cười”
Games
