Một phạm nhân có "thành tích" trốn trại đáng nể nhất Việt Nam từng tuyên bố: Nghề của cán bộ là coi ngục, nghề của em là phá ngục và trốn.
Ở trại giam số 5 (huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa) có phạm nhân nam bỗng một ngày "hóa thân" thành bà phó giám thị nổi tiếng ḥng trốn khỏi nhà tù. Phạm nhân có "biệt tài" biến hóa ấy là Nguyễn Văn Duệ (sinh năm 1962, quê ở huyện Mỹ Đức, Hà Nội).
Một thoáng rụt rè, e ngại ban đầu qua đi, chỉ một lát sau Duệ sẵn sàng khoe "hàng độc". Anh ta phanh ngực, ở đó xăm con đại bàng kín mít cả hai khuôn ngực, xuống cả bụng lẫn rốn, tràn h́nh xăm xanh đen quái đản ra tận hai bả vai. Dưới tán rợp của sải cánh và móng vuốt đại bàng, là một người đàn ông (ra dáng vơ sỹ) đang đứng ở cạp quần Duệ để múa may vơ thuật. Rồi Duệ đúng lên, hào hứng diễn tả hành động ḿnh đóng giả nữ cảnh sát trại giam.
Tội nặng, án cao, mang tiếng với quê nhà là kẻ giết người cướp tài sản, điều đó làm Duệ xấu hổ. Nghĩ nếu cứ ở đây thụ án th́ cũng hết đời nên rất nhiều lần Duệ ủ mưu bỏ trốn nhưng bất thành. Chả hiểu sao nhiều phạm nhân trong trại đều nói anh ta có nét giống đàn bà. Họ c̣n đùa bảo "loại này mà đóng giả gái th́ cứ gọi là... hơi bị giống". Có hôm, vô t́nh đi qua gương, bất chợt Duệ cũng thấy ḿnh có nét giống đàn bà thật. Tự nhiên trong phút giây xuất thần ấy, Duệ nghĩ sẽ trốn thoát bằng cách "biến" thành nữ quản giáo. Nghĩ là làm, Duệ móc nối với "huynh đệ" ngoài gửi tóc giả, ngực giả, cóc-xê vào để đóng vai phụ nữ, lại gửi thêm cả quần áo của nữ cảnh sát để đi t́m chân trời tự do.
Trang phục "nữ quản giáo" được đàn em chôn giấu sẵn ngoài khu vực sản xuất. Việc của Duệ trong trại chỉ cần giả vờ hiền lành, ai nói ǵ cũng im, ai bắt nạt cũng nh́n để lợi dụng niềm tin của cán bộ. Khi đă có được niềm tin, Duệ ra "điểm hẹn" đào bới đồ nghề. Đội tóc giả, đeo ngực giả, khoác thêm bộ trang phục của nữ cảnh sát trại giam, đeo thêm đôi dép xăng-đan nữa thế là Duệ tự tin bước ra khỏi khu lao động của tù nhân. Nấp ở bụi cây, chờ lúc vắng vẻ, Duệ "hiện" ra thành một cán bộ nữ của trại giam, thong dong bước qua các cửa kiểm soát, qua các barie.
Người tính không bằng... trời tính. Ai ngờ, khi đă ra đến tận cổng ngoài cùng của trại giam, khi đă chắc mẩm thoát rồi, th́ bị lộ. Chẳng là, v́ đi bộ nhiều, v́ cả đời mới được mặc bộ quần áo "nghiêm ngắn" của cảnh sát, gă giang hồ Duệ quên mất "vai diễn để đời" của ḿnh. Cảm giác nóng nực xâm chiếm, theo thói quen phóng khoáng của nhiều đàn ông, Duệ hồn nhiên cởi bớt một cúc áo ngực cho gió thoáng. Và h́nh xăm đại bàng đă lộ ra trước mắt một cán bộ Trại giam số 5.
Trực ban Bùi Đ́nh Yên nh́n thấy một vết xăm be bé ở khoang ngực hở của... "đồng nghiệp nữ”, bèn gọi lại ra chiều hỏi thăm sức khỏe. Biết bị lộ, Duệ đă lao vào cắn tay, cắn cổ anh Yên. Rồi cùng quẫn, hắn đă khóa chặt pḥng trực ban, lục t́m không thấy súng, vớ được con dao Thái và một cái búa sắt (dùng để gơ kẻng của trại), Duệ "khống chế con tin" nhằm chống lại lực lượng vây bắt. Trước hàng chục tay súng, với tiếng loa thuyết phục liên hồi, sau 4 tiếng đồng hồ "cố thủ" trong pḥng trực ban, Duệ đă phải đầu hàng các cảnh sát lăo luyện đi bắt tù nhân trốn trại của Trại giam số 5.
Năm 2008, phạm nhân Nguyễn Trọng Hà, án chung thân v́ tội Giết người cướp tài sản, Tàng trữ vũ khí trái phép. Ngay khi bị bắt, tên này đă âm mưu trốn trại nên chuẩn bị sẵn một lưỡi cưa, rạch đế dép ra rồi nhét vào, dùng keo dán lại. V́ mang án cao nên Hà chỉ được làm những công việc phía bên trong trại, điều kiện này rất khó cho việc bỏ trốn. Không nghĩ ra cách nào khả thi tên này đành chọn giải pháp giả vờ đánh nhau để được vào nhà kỷ luật. Mục đích là để nghiên cứu kỹ nhà kỷ luật đó như thế nào để sau khi được ra khỏi sẽ lên kế hoạch trốn trại.
Sau khi nắm kỹ địa thế và quy luật đi lại của cán bộ th́ cũng là lúc hắn hết thời gian kỷ luật và được tha ra. Hà cố gắng bồi dưỡng sức khỏe thật tốt và lên phương án thực hiện kế hoạch. Hắn đă viết một bức thư nội dung nói xấu cán bộ (bịa đặt sự thật) mục đích để tiếp tục vào nhà kỷ luật.
Tuy nhiên do đă nắm bắt được một số nguồn tin từ phía các phạm nhân khác nên trinh sát đă biết được ư định trốn trại của Hà nên đă có những cảnh giác. Chấp nhận đưa vào buồng kỷ luật nhưng lại không để cơ hội cho tên này được ở một ḿnh mà đưa thêm một phạm nhân nữa vào kèm ở đó. Vậy là trong thời gian bị kỷ luật Hà đă không thể thực hiện được ư đồ.
Phương án cưa song sắt của buồng kỷ luật không thực hiện được, Hà chuyển qua phương án hai: đào tường. Chiều hôm đó, tên này giả vờ tha thẩn ra khu đầu nhà giam nhặt rau, thực chất là để quan sát hàng rào cấm xem có chui được qua hay không. Và Hà đă vạch sẵn một lỗ ở hàng rào gây thép gai để chui qua đó, đợi cơ hội là bỏ trốn. Nhưng lại một lần nữa, những hành vi của tên này vẫn không lọt qua mắt được cán bộ trinh sát. Cuối cùng Hà đă phải thú nhận toàn bộ ư định trốn trại.
Năm 2001, tại trại giam Hỏa Ḷ cũng xảy ra một vụ trốn trại ngoạn mục. Chủ nhân của quái chiêu này là hai tử tù Nguyễn Văn Thân và Nguyễn Hải Nam. Nam là tên lưu manh chuyên nghiệp c̣n Thân giang hồ từ Nam chí Bắc, tham gia vào 3 vụ giết người, tháng 2/2000, hắn bị TAND Hà Nội tuyên phạt tử h́nh. Cả hai đều trong tâm thế chẳng c̣n ǵ để mất nên đă hợp sức cùng nhau nghĩ cách trốn trại.
Thân bí mật tích cóp dụng cụ, gồm: l0 bánh xe bắt lửa buộc ghép lại với nhau thành một chiếc giũa với "răng cưa" sắc bén nhất. Ngoài ra, Thân c̣n cạy gạch men lấy mảnh vỡ làm dụng cụ để phá cùm. Một tháng trời miệt mài, cùm sắt đă lơm xuống, lỗ cùm to ra đủ để Thân rút chân ra bất cứ lúc nào. Nhưng chui chân ra khỏi cùm mà vẫn ở trong xà lim th́ cũng chả ích ǵ. Thế nên Thân tiếp tục cưa đủ các loại song sắt. Pḥng bên này Thân cưa th́ pḥng bên cạnh Nam ḥ hét đúng theo kiểu của một người điên loạn, quẫn trí.
Mục đích là để Thân dễ bề hoạt động. Giả vờ bị đau chân, buồn chán không gặp người nhà để không ai đến gần cái cùm đă bị khoét. Ngày Thân giả vờ ngủ, tối lại vùng dậy duy tŕ công việc. Suốt 2 tháng ṛng, dùng dao lam cưa đứt 4 khúc sắt trên cửa thông gió đủ để chui cho vừa thân xác hắn. Xong, lại leo ra, cưa nhiều ngày, đứt nốt hai thanh sắt lớn, là chấn song của buồng giam. Lúc bấy giờ, Nam chỉ việc mượn vũ khí của Thân, cưa cùm cho ḿnh và "theo đóm ăn tàn" thôi.
Suốt 4 tháng, Thân và Nam đă chuẩn bị xong những công đoạn cần thiết để vượt khỏi "xà lim" kiên cố bậc nhất. Trong quá tŕnh gia đ́nh chuyển quà vào, thường đựng trong bao tải dứa, Nam và Thân đă tết bao tải thành một cái dây thừng rất vững. Cưa cửa sắt thông gió, chúng cũng giữ lại một thanh sắt h́nh chữ thập làm vũ khí, mang thêm một vỏ chăn chiên nhằm mục đích trải lên các dây điện trần (nếu có) ngăn cách giữa trại với bên ngoài mà "lướt ván". Chúng đă kỳ công t́m các khúc gỗ, buộc lại, làm cái cầu bắc giữa các sợi dây điện đă phủ chăn và một cây keo ven đường, bơi qua hào nước bảo vệ, trốn ra ngoài.
Sau đó, cả Trung đoàn cảnh sát cơ động, đă được huy động để truy t́m Nam và Thân. Cuối cùng sau 17 ngày đêm, hai tử tù đă bị bắt lại.
Theo Cảnh sát Toàn cầu