Bản Ṃng thuộc xă Hua La, TP Sơn La, tỉnh Sơn La từ bao đời nay có được một "báu vật" trời cho - giếng "mắt rồng" với một bên là nguồn nước nóng và một bên là nguồn nước lạnh.
Bản Ṃng c̣n lưu truyền bao câu chuyện huyền bí từ thuở khai thiên lập địa.
Đất "đầu rồng"
Ông Ḷ Văn Đôi, Chủ tịch UBND xă Hua La dẫn chúng tôi vào bản Ṃng. Ông bảo, bản Ṃng có từ lâu đời rồi, trước đây là một bản nhỏ lại nghèo nàn heo hút nên hầu như không có ai qua lại. Bản Ṃng c̣n lưu truyền nhiều câu chuyện mang tính chất thần bí liêu trai chí dị nhưng v́ không có sách nào ghi chép lại nên có nhiều dị bản trong dân gian. Người ta cho rằng, bản Ṃng là phần đầu của con rồng mà minh chứng rơ nét nhất là hai cái giếng nằm cạnh nhau, một bên nóng và một bên lạnh. Hai cái giếng này hiện ở giữa bản Ṃng chứ không bị vùi lấp đi.

Giếng lạnh để bà con trong bản dùng sinh hoạt.
V́ đó là vùng đất thiêng nên từ xưa cũng tồn tại những chuyện lạ đời. Người ta nói rằng, ma quỷ không bao giờ dám bén mảng đến bản Ṃng v́ sợ rồng bắt. Chỉ những người có trái tim trong sạch, có tâm hồn thanh khiết mới tồn tại được ở nơi này. "Mấy chục năm về trước, bản Ṃng c̣n là một khu rừng thâm u với nhiều thú dữ, người ở rất thưa thớt. Thậm chí đó c̣n là khu rừng nhiều chướng khí nên người ta quan niệm đó là vùng đất kén người, ai hợp mệnh hợp tuổi mới có thể ở được", ông Ḷ Văn Đôi cho hay.
Biết được bản Ṃng phát ra nguồn năng lượng lạ, là long mạch của vùng Tây Bắc hùng vĩ nên đă nhiều lần, thầy địa lư nổi tiếng của Trung Quốc là Cao Biền đă cưỡi mây đạp gió t́m đầu rồng nhằm triệt hạ long mạch nhưng không thành. Các cụ cao niên ở xă Hua La cho rằng, do bản Ṃng là phần đầu của rồng thiêng nên dù thầy địa lư có cao tay đến đâu cũng không thể trấn yểm.
Giếng nóng - lạnh
Hai mắt của con rồng thiêng được người bản Ṃng quan niệm chính là hai cái giếng ở giữa bản làng. Một bên là giếng nóng và một bên là giếng lạnh. Hai cái giếng kỳ lạ được cho là âm - dương này cách nhau chỉ khoảng hơn chục mét, nằm sát bên mé của nhà văn hóa bản Ṃng. Điều kỳ lạ từ hai cái giếng này là nguồn nước nóng - lạnh hoàn toàn khác nhau. Nếu giếng nóng tăng nhiệt độ bao nhiêu th́ giếng lạnh lại giảm bấy nhiêu.

Giếng nóng để kinh doanh.
Ông Ḷ Văn Đôi cho biết: "Giếng nóng - lạnh là tài sản quư báu nhất mà người dân địa phương có được. Chúng tôi không thần thánh hóa hai cái giếng đó nhưng sự linh thiêng của giếng âm dương đă đi vào tiềm thức của người dân từ lâu đời".
Ông Đôi cho biết thêm, nhiều đoàn khách lạ cũng từng t́m đến giếng âm - dương ở bản Ṃng để t́m hiểu. Thậm chí, một số đoàn chuyên gia khoa học cũng đă đến đo nhiệt độ nước, nghiên cứu địa h́nh thổ nhưỡng nhưng chưa có kết quả ǵ. Được biết, trước đây khu nhà văn hóa bản Ṃng chưa được xây dựng th́ đó là một đầm lầy rất bí hiểm. Người đứng trên mặt đất có thể bập bênh giống như đứng trên túi khí. V́ cạnh đó là giếng "mắt rồng" nên người dân bản địa cho rằng, đó là "thẳm luông", tức hang rồng ở. Sau này, người ta quyết định san lấp mặt bằng để làm nhà văn hóa bản. Tuy nhiên, việc san lấp không hề đơn giản như những vùng đất khác do bùn lầy đùn lên cao. Thậm chí, bùn ở "thẳm luông" lúc nóng lúc lạnh rất bất ổn.
"Giếng âm - dương hay c̣n gọi là giếng "mắt rồng" ở bản Ṃng tuy chỉ là truyền thuyết từ xa xưa nhưng trong tâm thức bà con dân tộc Thái, đó c̣n là vùng đất thiêng để sinh sống. Những hủ tục và quan niệm mê tín về giếng nóng - lạnh hầu như không tồn tại, tuy mỗi người nhớ và biết một câu chuyện khác nhau. Bản Ṃng đang được lập quy hoạch phát triển du lịch bền vững, hy vọng sẽ có nhiều người biết đến giếng "mắt rồng" như một biểu tượng thiêng".
Ông Ḷ Văn Đôi (Chủ tịch UBND xă Hua La)
Trước kia, giếng nóng c̣n có hiện tượng bốc khói nghi ngút mỗi khi thời tiết giảm nhiệt. Nhưng bây giờ hiện tượng ấy không c̣n tái diễn. Thay vào đó, người bản Ṃng đă tận dụng cả giếng nóng và giếng lạnh để phục vụ cuộc sống sinh hoạt của con người.
Kiếm tiền từ "mắt rồng"
Ông Ḷ Văn Đôi, Chủ tịch UBND xă Hua La cho hay: "Hiện tại, bản Ṃng có 17 hộ tham gia kinh doanh tắm nước suối khoáng, với tổng số 200 pḥng. Nhiều hộ trong số đó có kết hợp tắm thuốc dân tộc để thu hút khách du lịch. Nước suối khoáng họ lấy từ chính giếng nóng ở giữa bản".
Chị Ṭng Thị Thủy, một trong các chủ hộ kinh doanh tắm khoáng ở bản Ṃng cho biết: "Từ năm 1997, với nhu cầu của khách du lịch nên chúng tôi quyết định mở dịch vụ, nguồn nước có sẵn lấy từ giếng "mắt rồng" nên khá thuận tiện".
"Tận mục sở thị" ở khu giếng âm - dương, chúng tôi được biết khu giếng lạnh đă được xây thành khu riêng biệt để người địa phương tắm rửa giặt giũ và dùng nước đó để nấu ăn hằng ngày. Khu giếng nóng được lắp đặt các máy bơm công suất lớn nhỏ đủ cả để bơm về khu kinh doanh tắm khoáng phục vụ khách du lịch.
Nhà báo Ṭng Văn Xôm thuộc Đài PT - TH tỉnh Sơn La là người bản địa cũng tham gia mở nhà hàng tắm suối khoáng cho biết: "Giếng "mắt rồng" thực sự là tài sản, là nguồn tài nguyên vô giá của người bản Ṃng. Nếu biết tận dụng nguồn nước này, địa phương sẽ trở nên giàu có bởi thu hút được khách du lịch từ khắp nơi đổ về".
Giờ đây, với sự khai thác hợp lư theo quy định của TP Sơn La, khu vực này đă trở thành một điểm đến không chỉ du khách trong nước mà c̣n thu hút cả du khách nước ngoài. Nhiều người cho rằng cái thú của tắm suối khoáng bản Ṃng là v́ nhiệt độ nước của ḍng suối khoáng nơi đây thay đổi thích hợp theo mùa. Cũng bởi, do cấu trúc địa tầng nơi đây thẩm thấu nước mưa tan hóa cùng ḍng khoáng, nên vào mùa hè độ nóng dịu hơn. Mùa đông th́ lại khác, nước nóng phù hợp, nghi ngút hơi nước tỏa lên khiến cho người tắm không c̣n cảm giác của mùa đông lạnh giá.
Tuy nhiên, cũng có nhiều người cho rằng, điều thú vị nhất khi về đây tắm suối nước nóng chính là v́ bản Ṃng đă lồng ghép được những nét đẹp văn hóa dân tộc cùng phong cách phục vụ du khách tận t́nh, đậm chất vùng cao Tây Bắc hay được thưởng thức những điệu múa, lời khắp của các cô gái Thái "ngực câu, eo ong" với bộ trang phục áo cóm, khăn piêu cùng tiếng xà tích kêu leng keng khi x̣e đẹp đến hút hồn...
Theo Kiến thức