Vào các ngày mùng 1, ngày rằm, chị Hồng (Lạc Trung, Hai Bà Trung, Hà Nội) đều mua rất nhiều quần áo, mỹ phẩm, thậm chí cả phiếu đi spa…để “gửi” cho cô con gái đă mất v́ tai nạn giao thông.
Kinh tế khó khăn, hàng cho người âm vẫn "đắt"
Chưa đến ngày rằm tháng 7 nhưng ở “vương quốc vàng mă” như phố Hàng Mă, Lương Văn Can, chợ Hôm… không khí mua, bán đă nhộn nhịp, tấp nập từ trước đó cả tuần. Là đàn ông, nhưng anh T., nhân viên hành chính, vẫn chịu khó tỉ mỉ, lựa chọn từng mặt hàng. Anh cho biết, cuối tuần nên anh tranh thủ ngày nghỉ để đi sắm sửa lễ cho công ty vào rằm tháng 7 v́ “sếp tôi rất coi trọng chuyện này”.
Chủ 1 cửa hàng trên phố hàng Mă cho biết, mặc dù chưa cận ngày nhưng cửa hàng của chị đă bán được rất nhiều hàng. Theo chủ cửa hàng này, kinh tế đang khó khăn nhưng mặt hàng này vẫn tiêu thụ được. “Mỗi người mua hàng có thể giảm số tiền mua vàng mă xuống so với năm ngoái v́ kinh tế khó khăn nhưng số lượng khách hàng th́ không giảm”. Bà T., một người bán nước ở ngă tư phường Hàng Mă, lư giải: “Như 1 tục lệ rồi. Người ta có thể nhịn ăn, bớt mặc đi 1 chút nhưng không thể không sắm sửa đầy đủ lễ được. Như thế là các cụ trách chết”.

Cũng đang đi sắm lễ theo ư mẹ chồng, chị Ngân (Vĩnh Tuy, Hai Bà Trưng), cho biết: “Mẹ chồng ḿnh là người mê tín. Trước đó, cả gia đ́nh đă thuyết phục được bà bỏ tục lệ đốt vàng mă. Nhưng năm ngoái, bà đi xem bói, người ta bảo người thân của ḿnh thiếu cái nọ, cái kia, bà không cầm ḷng được. Cứ nghĩ là ḿnh ở thế giới này không đến nỗi nào mà để người thân ở thế giới bên kia túng thiếu th́ bà áy náy lắm”. Chị Liên (Giáp Bát) lại kể: “Mẹ ḿnh kể, ở quê có nhà bán đất mua được xe SH. Đêm về nằm mơ bị người âm trách “Mày có tiền mua xe mà chẳng nhớ ǵ đến chúng tao”.
Không quá mê tín nhưng chị Liên cũng mua vàng mă như 1 tục lệ khó bỏ: “Ḿnh đốt xe, nhà, quần áo… cho các cụ không phải cầu mong những thứ đó mà chỉ muốn báo hiếu và để tâm an mà thôi”. Thậm chí, như trường hợp chị Thu (Từ Liêm, Hà Nội) có 1 người bác mất chưa kịp lấy vợ, gia đ́nh chị c̣n mua cả h́nh nhân về đốt cho bác ở dưới âm… lấy được vợ. Chị Thu cho biết thêm, ở cơ quan chị làm, một chị có con gái bị mất sớm. Chị này c̣n đi đặt riêng các loại mỹ phẩm, phiếu làm đẹp… để đốt cho con gái. V́ lúc c̣n sống con chị rất thích làm đẹp.
Đốt vàng mă - đốt tiền
Với quan niệm “trần sao âm vậy” nên khá nhiều gia đ́nh nghĩ rằng phải đốt nhiều vàng mă, mua nhiều đồ dùng vào dịp rằm tháng 7 th́ người dưới cơi âm mới không thiếu thốn, người trần cũng được mang tiếng là “trọn chữ hiếu”. Mỗi năm để tăng sức cạnh tranh đồ vàng mă đều có nhiều đổi mới hơn, đẹp hơn, tinh xảo hơn. Từ những vật dụng nhỏ như ví, túi xách, kính mắt, mũ bảo hiểm… đến tủ lạnh ô tô, máy bay, ti vi màn h́nh phẳng… đều được đáp ứng người tiêu dùng.
Chị H., người bán hàng trên phố Hàng Mă, cho biết: “Tất cả các mặt hàng chúng tôi đều có sẵn để bán cho khách, tuy nhiên những sản phẩm tinh xảo, đắt tiền th́ khách phải đặt riêng”. Chị này cũng cho biết, sau khi đặt chỉ khoảng 2 ngày sau là khách nhận được hàng.
Giá vàng mă năm nay đều tăng so với năm ngoái. Đối với các loại mă truyền thống gồm: giấy tiền vàng, sớ, quần áo, giày dép, mũ nón... theo chất liệu của giấy có giá dao động khoảng 20.000-100.000 đồng/bộ. Những mặt hàng đặc biệt như xe máy SH, Vespa có giá từ 70.000-150.000 đồng/xe; xe ô tô loại 4 chỗ có giá từ 150.000-200.000 đồng/chiếc.

Ngoài ra, một số mặt hàng hiện đại, công nghệ cao như Iphone 4, Samsung Galaxy Tab, máy tính, thẻ tín dụng... cũng thu hút sự chú ư của nhiều khách mua hàng. Để cho đồng bộ, một số khách hàng c̣n đặt mua cả nhà lầu, biệt thự. Mỗi “lễ” này giá thấp nhất cũng đă 4 - 5 triệu đồng/bộ, những loại to hơn có khi giá lên tới cả trên chục triệu đồng. Mỗi gia đ́nh trung b́nh sắm mă cúng Rằm khoảng 30.000-50.000 đồng/lễ, nhà nào khá giả th́ khoảng 200.000 - 300.000 đồng. Những gia đ́nh quan chức và dân buôn bán giàu có sắm lễ tới vài triệu là chuyện không c̣n hiếm.
Đặc biệt, các mặt hàng mỗi năm đều phong phú, đa dạng hơn và được làm khá tinh xảo, “giống như thật” bởi theo những người bán hàng th́ “các cụ ở dưới đó không thích màu mè, ḷe loẹt”. Mỗi lần có khách vào mua hàng, chị H. liên tục tư vấn mua hàng: “Mua lễ thiếu các cụ quở cho th́ đừng trách”. Đốt vàng mă vừa lăng phí lại gây ô nhiễm môi trường nên trên diễn đàn Webtretho, một thành viên chia sẻ: “Nhà ḿnh không đốt vàng mă chỉ cúng hoa quả, thắp đúng 1 nén hương.
Tết rồi mẹ chồng ḿnh mua một đống mũ, áo… bằng giấy cho ḿnh, nhưng ḿnh không lấy. Bà có giận th́ cũng phải chịu, ḿnh kiên quyết không lấy để bà đỡ phải mua lần hai”. Thành viên này chia sẻ thêm: “Ḿnh có cô em họ suốt ngày lên đồng, cúng bái, mỗi lần đốt vàng mă ít nhất là 5 triệu. Nhưng chả bao giờ thấy “lộc” chỉ thấy nhà mỗi ngày mỗi nghèo, 2 vợ chồng đau ốm, gia đ́nh th́ không hạnh phúc, căi cọ cả ngày…”.
Mặc dù vậy, nhưng tục lệ đốt vàng mă trong các ngày rằm, ngày tết vẫn tiếp diễn như một thói quen khó bỏ trong tiềm thức từ nhiều năm nay của người Việt.
Cho rằng trong Phật giáo không có quyển kinh sách nào ghi lại việc Phật dạy cúng vong linh hoặc khấn vái người quá cố th́ phải đốt vàng mă, tại Việt Nam cũng chưa thấy có sách nào nói đến nguồn gốc ra đời của tục đốt vàng mă, tiền âm phủ... Thượng tọa Thích Duy Trấn, trụ tŕ chùa Liên Hoa (đường Thái Phiên, thuộc phường 8, quận 11, TP HCM) đă vận động người dân 12 năm nay không đốt vàng mă mà để dành tiền để giúp đỡ người nghèo, làm việc thiện.
Thượng tọa Thích Duy Trấn khuyên: "Mỗi người hăy cân nhắc kỹ trước mỗi việc ḿnh làm. Chúng ta mua và đốt vàng mă, đồ mă quá nhiều để làm ǵ? Phải chăng để mong vong hồn người quá cố sớm siêu thoát? Nếu v́ điều đó th́ hăy dành thời gian tụng kinh niệm Phật và dành tiền bạc đó để làm từ thiện, có ư nghĩa cho cộng đồng. Hăy tin tôi, đă là Thượng tọa th́ không bao giờ hướng dẫn phật tử đi sai đường cả...".
Theo Vietnamnet