Những xác heo nổi lên trên con sông Hoàng Phố chảy qua thành phố Thượng Hải là một h́nh ảnh làm xấu mặt một quốc gia và một chế độ. Đây là một quốc gia đang hănh diện về những tiến bộ sau ba chục năm xóa bỏ kinh tế chỉ huy để thả cho dân kinh doanh theo lối tư bản. Đây là một thành phố lớn nhất và giầu nhất nước, với 23 triệu dân, đông hơn nhiều quốc gia trên thế giới. Nhưng trong hơn hai tuần qua, đă thấy hơn 16,000 xác heo trôi lềnh bềnh trên con sông, nguồn cung cấp nước uống, nước dùng cho dân chúng.
Những xác heo này phô bầy mặt trái của cảnh phồn thịnh tại Trung Quốc. Hoàng Phố là một chi lưu chảy vào Trường Giang (sông Dương Tử), sau khi phát xuất từ Thái Hồ, chảy qua các tỉnh Triết Giang và Giang Tô. Trên sông Hoàng Phố đă t́m thấy hơn 10,000 xác heo, trên các con sông nhánh hơn 6,000 xác nữa. Chính quyền Thượng Hải đă trấn an dân rằng nước sông lấy lên vẫn uống được, không nguy hiểm cho người dùng, có lẽ v́ bệnh heo mang tên “porcine circovirus” không lây cho người. Nhưng dù người dân có cẩn thận đun sôi nước trước khi uống th́ họ vẫn cảm thấy ghê ghê ngay cả khi dùng nước để rửa tay.
Tháng Giêng năm nay, dân cư bên ḍng sông mới thấy xác heo trôi đă phải nhịn nước uống nhiều ngày sau khi một nhà máy thải chất benzene xuống ḍng sông, hơn 20 người ngộ độc phải vào bệnh viện. Cũng trong tháng đó, ở tỉnh Quảng Đông gần 1,000 con heo phải đem giết và chôn sau khi phát hiện bị bệnh “mồm và móng.” Có lẽ các nhà nuôi heo ở Triết Giang thấy heo bị bệnh đă đem vứt xuống sông trước khi bị khám phá, để đỡ tốn tiền thuê người giết heo và chôn heo. Người dân phải tự hỏi không biết guồng máy y tế, cơ aun kiểm dịch gia súc của đảng cộng sản làm việc như thế nào mà để hàng chục ngàn xác heo trôi trên con sông chảy qua một thành phố lớn như vậy?
Tôi mới gặp một người bạn gốc Trung Hoa, đang làm giáo sư kinh tế học tại một đại học ở British Columbia, Canada; mỗi năm anh thường trở về lục địa Trung Quốc tuyển sinh viên từ nhiều thành phố. Anh nói không thể nào về nước dạy học được, v́ môi trường sống quá xấu. Không cần nói tới những h́nh ảnh bụi, khói dầy đặc ở các đô thị như Bắc Kinh, Thiên Tân không thể nào thở nổi; theo anh, tai họa môi trường lớn nhất là nước bị ô nhiễm. Anh kể đă trở về nơi từng sống tại Vân Nam, khi cha mẹ anh bị tống khỏi Bắc Kinh, đầy đi lao động trong thời Cách mạng Văn hóa. Anh t́m lại cái hồ mà thủa nhỏ anh vẫn bơi lội dưới nước trong veo; nay th́ cả hồ nước đục ngầu một mầu xanh, trông như đông quánh lại. Tại sao môi trường sống suy đồi như vậy? Lư do chính, theo anh, là bộ máy chính quyền chỉ lo cho chính họ, không lo cho đời sống của dân chúng.
Cảnh tượng 16,000 xác heo trôi sông khiến người dân Trung Hoa thấy rơ cảnh bất lực của chính quyền trong việc bảo vệ môi trường sống và bảo vệ sức khỏe của dân chúng. Sự bất lực đó là hậu quả của t́nh trạng cả bộ máy quyền hành chỉ do một đảng nắm giữ. Họ phân phát các chức vụ, địa vị cho các đảng viên. Chế độ độc quyền tạo nên một bộ máy cai trị không ai chịu trách nhiệm với người dân. Dân chúng không có quyền bỏ phiếu băi miễn các quan chức, từ trên xuống dưới. Thái độ tự nhiên của các cán bộ là chỉ lo làm sao làm đúng chỉ thị của cấp trên, con đường duy nhất để được thăng tiến và tiếp tục hưởng các quyền lợi ưu đăi.
Hơn 16,000 cái xác heo trên sông Hoàng Phố sẽ khiến người dân Trung Hoa b́nh thường phải lo lắng và suy nghĩ, không những về môi trường sống mà cả về chế độ chính trị trên đất nước họ. Những xác heo nổi lên đúng vào dịp Trung Quốc tŕnh diện chính phủ mới, có thể coi là một điềm báo động là người dân không thể tiếp tục sống dưới chế độ độc quyền chính trị măi. Những vấn đề đe dọa uy tín của đảng Cộng sản đă tồn tại từ lâu, nếu không sớm giải quyết th́ ḷng kiên nhẫn chịu đựng của người dân sẽ đến lúc chấm dứt.
Môi trường sống suy đồi chỉ là một vấn đề. Nạn tham nhũng vẫn hoành hành, vụ vợ chồng Bạc Hy Lai nhanh chóng bị đưa ra ṭa chỉ khiến người dân thấy c̣n rất nhiều quan chức cũng làm giầu bất chính như họ, nhưng chưa bị tố giác chỉ v́ không nuôi tham vọng lớn và vội vàng quá như họ Bạc. T́nh trạng bất công xă hội vẫn hiển hiện, con cái các quan chức ăn chơi phung phí với xe mới, quần áo, trang sức đắt tiền càng gây thêm bất măn. Chênh lệch giầu nghèo giữa nông thôn và các đô thị vẫn được bảo vệ với chế độ hộ khẩu khiến hàng trăm triệu nông dân ra thành phố sống bị đối xử phân biệt không khác ǵ chế độ kỳ thị da trắng, da đen ở Nam Phi trước đây. Vấn đề nóng bỏng nhất cho hàng ngũ lănh đạo mới là tốc độ tăng trưởng kinh tế bắt buộc phải giảm bớt, để cho nền kinh tế không quá lệ thuộc vào việc xuất cảng, trong khi dân tiêu thụ không được chiếu cố. Nhưng muốn cho kinh tế quân b́nh hơn th́ phải gảm bớt không cho các doanh nghiệp nhà nước tiếp tục vay những số tiền chung của quốc dân rồi không trả lại được. Việc cải tổ đó sẽ đụng chạm quyền lợi mà các cán bộ đương thụ hưởng.
Ông Lư Khắc Thành, tân thủ tướng, cố ư chứng tỏ ông không giống người tiền nhiệm. Trong cuộc họp báo đầu tiên, ông đă nói phải làm việc, thay v́ hô hào suông. Rơ ràng, ông ám chỉ cựu thủ tướng Ôn Gia Bảo, người vẫn lên tiếng hô hào dân chủ hóa bao nhiêu lần nhưng không làm ǵ để người dân được thi hành các quyền dân chủ, ít nhất là trong việc bầu cử các quan chức địa phương. Người dân dù bị ngăn cản thông tin nhưng cũng biết là bà mẹ, bà vợ, các con, và anh chị em của Ôn Gia Bảo đă tích lũy được tài sản nhiều tỷ đô la Mỹ trong 10 năm ông ta cầm quyền. Lư Khắc Thành đă ngồi trong hàng ngũ lănh đạo từ mươi năm nay, làm phó thủ tướng từ năm năm, nhưng hiện nay tài sản rất khiêm tốn. Bà vợ ông là một nhà giáo, không tham dự vào việc kinh doanh nào cả; đó chắc là điều ông sẽ cố giữ. Ông c̣n bảo muốn làm trong sạch chế độ th́ phải tự ḿnh bắt đầu trong sạch đă; rồi nói rơ hơn: “Sau khi bước vào bộ máy công quyền, chúng ta phải chấm dứt không nghĩ tới việc kiếm tiền nữa.” Những ư kiến đó nhắm vào ông Ôn Gia Bảo, ai cũng thấy. Nhưng ông Lư Khắc Thành sẽ làm ǵ, trong năm, mười năm nữa người dân Trung Hoa mới biết.
Liệu dân Trung Hoa có đủ kiên nhẫn để chờ đời thêm 10 năm nữa hay không? Nhiều người nghĩ là không, v́ xă hội đang thay đổi với 500 triệu người có thể hàng ngày vào internet theo dơi các tin tức. Một tầng lớp trung lưu đă thành h́nh, bắt đầu cảm thấy cuộc sống cần phải có tự do th́ mới bảo đảm được tương lai. Theo kinh nghiệm lịch sử, khi kinh tế phát triển tới một mức đủ ăn, đủ mặc th́ người ta sẽ đ̣i dân chủ hóa. Tất nhiên, không phải chỉ những nước mà kinh tế tiến đến hàng “trung lưu” mới dân chủ hóa, nhưng ở các nước mà người dân đă đạt được “lợi tức trung lưu” th́ các phong trào đ̣i dân chủ lên cao. Trong số 31 quốc gia đă dân chủ hóa trong mấy chục năm cuối thế kỷ 20, có 27 nước kinh tế thuộc loại này.
Cuối thập niên 1980, lợi tức đầu người ở Nam Hàn là trên 6,500 đô la, ở Đài Loan là gần 8,000 đô la (cả hai đều tính theo lối PPP – purchasing power parity – để điều chỉnh theo giá sinh hoạt địa phương). Đó là thời kỳ dân hai nước này nổi lên đ̣i dân chủ. Năm 1999, lợi tức đầu người ở Nga cũng lên tới 9,000 đô la, ở Hungary tới 6,000 đô la. Cả hai nước cộng sản đó cũng bắt đầu tiến tŕnh dân chủ hóa.
Hiện nay lợi tức b́nh quân của người Trung Hoa ở lục địa đă lên tới hơn 7,500 đô la. So với lợi tức của người Nam Hàn và Đài Loan thời 1988 th́ vẫn c̣n thấp, v́ đồng tiền bây giờ chỉ có giá trị bằng một nửa đồng tiền thời đó. Nhưng theo đà tăng trưởng hiện nay, đến năm 2017 th́ lợi tức của dân lục địa sẽ lên tới 12,000, tới năm 2020 sẽ lên tới 15,000 đô la mỗi đầu người, tương đương với dân Nam Hàn và Đài Loan lúc họ bắt đầu bước vào chế độ dân chủ.
Năm 2017 sẽ có một đại hội của đảng Cộng sản Trung Hoa. Đó có thể là một thời điểm để dân chúng tạo áp lực trên nhóm lănh đạo Tập Cận B́nh và Lư Khắc Cường ngay từ trước khi họp đại hội, đ̣i phải dân chủ hóa. Nhưng người ta không nhất thiết phải chờ đến lúc đó. V́ 16,000 xác heo chết nổi lềnh bềnh trên sông là một điềm xấu, cho thấy cả chế độ đă “ung thối” đến mức không thể nào che đậy được.
Ngô Nhân Dụng/Người Việt
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Những xác heo nổi trên sông
