Cuối tuần qua, trên mạng internet và báo chí lan truyền một đoạn video quay cảnh các học sinh trường PTTH Nguyễn Hiền ở Sài G̣n xé giấy được coi là đáp án thi sử ném xuống sân trường để ăn mừng thông báo của Bộ Giáo dục về việc không thi môn sử trong kỳ thi tốt nghiệp phổ thông trung học năm nay. Đă có nhiều ư kiến chỉ trích của công luận xung quanh h́nh ảnh bị coi là phản cảm này, mặc dù đă có phản ứng từ học sinh Nguyễn Hiền nói rằng các em không xé đáp áp thi sử. Tuy nhiên h́nh ảnh này cũng đặt ra nhiều câu hỏi về việc dạy và học sử ở các trường học tại Việt nam.
Tại sao xé giấy ăn mừng?
Học sinh trường PTTH Nguyễn Hiền ở Sài G̣n xé giấy được coi là đáp án thi sử ném xuống sân trường để ăn mừng hôm 30/3/2013.
Screen capture
Ngày 7 tháng 4, trang VNexpress cho chiếu một đoạn video clip dài khoảng 2 phút cho thấy h́nh ảnh các em học sinh ở trường PTTH Nguyễn Hiền, Sài G̣n, đang reo ḥ vui sướng xé giấy, ném xuống trắng cả sân trường. Theo bài báo, đoạn video này được quay vào ngày 30 tháng 3 sau khi có thông báo của Bộ Giáo dục về 6 môn thi tốt nghiệp PTTH năm nay, trong đó không có môn sử. Các em học sinh trường Nguyễn Hiền đă reo ḥ, xét giấy được coi là đề cương thi môn sử để ăn mừng.
Ngay sau khi đoạn video clip được đưa lên mạng, đă có rất nhiều ư kiến chỉ trích hành vi này của các em học sinh. Sau đó đă có một số học sinh ở trường Nguyễn Hiền đính chính trên mạng rằng các em không xé đề cương thi môn sử như mọi người nghĩ mà chỉ là giấy nháp để ăn mừng việc không phải thi môn sử mà thôi.
Theo tôi th́ người thầy cũng có trách nhiệm trong hiện trạng đau ḷng là khi thấy không thi môn sử th́ học sinh xé tan nát đề cương lịch sử.
Nguyễn Thượng Long
Mặc dù vậy, hành động xé giấy ăn mừng không phải thi môn sử của các em học sinh trường Nguyễn Hiền cũng cho thấy một thực tế về việc dạy và học sử tại Việt Nam. Thầy giáo Đỗ Việt Khoa, một trong những giáo viên đă từng nhiều lần lên tiếng về các tiêu cực trong giáo dục ở Hà Tây, nhận xét:
“Giả sử các em có ném tài liệu môn sử, th́ việc đó đối với tôi cũng không ngạc nhiên lắm v́ từ thế hệ tôi từ xưa đến nay khi học môn sử th́ chúng tôi cũng nắm được khá nhiều thông tin của nó, giải thích được phần nào tâm lư của học sinh không thích học sử lắm. V́ sách giáo khoa của Việt Nam viết quá nặng nề về các dữ kiện ngày giờ tháng năm, rồi thu được bao nhiêu đơn vị vũ khí, giết được bao nhiêu quân địch.”
Chi Lan, một học sinh học lớp 11 tại Sài G̣n nói em không thích học sử bởi cách dạy môn này tại các trường.
Học sinh trường PTTH Nguyễn Hiền ở Sài G̣n xé giấy được coi là đáp án thi sử ném xuống sân trường để ăn mừng hôm 30/3/2013. Screen capture.
“Em cảm giác sử ḿnh đang học mà không có đam mê, người ta chỉ có đưa bài rồi dạy dạy, bao giờ kiểm tra th́ đưa đề cương bắt học thuộc ḷng chứ không có giải thích tận t́nh.”
Thầy giáo về hưu Nguyễn Thượng Long ở Hà Nội th́ cho rằng, vấn đề người thầy cũng đóng vai tṛ quan trọng trong việc làm cho học sinh không có đam mê với môn sử.
“Người thầy dạy mà không có điều chỉnh sách vở mà chỉ như một máy ghi âm, phát âm lại những giáo điều đó trong lịch sử th́ làm sao chuyển lửa đến cho học sinh. Theo tôi th́ người thầy cũng có trách nhiệm trong hiện trạng đau ḷng là khi thấy không thi môn sử th́ học sinh xé tan nát đề cương lịch sử và trắng cả sân trường th́ đó là một h́nh ảnh rất phản cảm.”
Một môn học tuyên truyền?
Trong việc dạy sử, vấn đề có lẽ đă được báo chí nói đến nhiều nhất vẫn là sách giáo khoa, giáo tŕnh môn sử trong các trường học. Chưa kể chuyện sách sử in sai về các sự kiện, nhân vật lịch sử, theo các giáo viên, giáo tŕnh sử trong trường hiện nay c̣n mang tính một chiều rất nặng. Nhà giáo Nguyễn Thượng Long cho biết:
“Nói về giáo tŕnh lịch sử, chúng ta được học một giáo tŕnh rất đồ sộ và giáo tŕnh của chúng ta là một lịch sử chỉ có một chiều, ví dụ như ta thắng th́ địch phải thua, ta chính nghĩa, địch phi nghĩa, ta tốt, kẻ thù là kẻ ác, trước sau thế nào th́ ta cũng chiến thắng rực rỡ. Đó là một sự xói ṃn. Lịch sử theo tôi không phải như thế. Lịch sử có thể có hùng ca có thể có bi tráng, có thành công, có thất bại, có cao thượng và lịch sử cũng chứng kiến sự thấp hèn của con người. Đó mới là chính sử.”
Theo thầy giáo Đỗ Việt Khoa, giáo tŕnh sử g̣ bó, một chiều cũng góp phần làm cho chính các giáo viên dạy sử nản ḷng, không tận tâm với việc giảng dạy.
Tôi nói chuyện với một số giáo viên dạy sử th́ họ nói chúng em dạy sử cũng chán v́ môn sử nói một chiều nhiều quá, toàn nói cái hay, trận nào Việt Nam cũng thắng, địch thua.
Đỗ Việt Khoa
“Tôi nói chuyện với một số giáo viên dạy sử th́ họ nói chúng em dạy sử cũng chán v́ môn sử nói một chiều nhiều quá, toàn nói cái hay, trận nào Việt Nam cũng thắng, địch thua mà trên thực tế th́ ta chết nhiều hơn địch. Vậy mà người viết sử không đưa vào trong sách để học sinh có cái nh́n đa chiều để cho các thế hệ sau này rút kinh nghiệm v́ sao thua, thất bại thế nào, ai chịu trách nhiệm cái đó. Có như thế th́ mới là cái nh́n đa chiều, dạy mới hấp dẫn, khách quan. C̣n đến giờ sách sử chỉ như một tài liệu ca ngợi. đánh trận nào cũng thắng, chẳng thua. Người dạy không hứng thú.”
Chán sử, không muốn học sử đă dẫn đền t́nh trạng hàng ngàn bài thi sử của các em học sinh bị điểm 0 trong kỳ thi tuyển sinh đại học năm 2011. Nhưng đứng trước thực tế đau ḷng này, Bộ trưởng Giáo dục Phạm Vũ Luận, trong bài trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ đă nói rằng đây chỉ là điều b́nh thường. Câu trả lời này của người đứng đầu ngành giáo dục cũng khiến nhiều người lên tiếng phê b́nh, cho rằng ngành giáo dục đă không nh́n nhận vấn đề một cách đúng mực để có những cải cách kịp thời trong việc dạy và học môn sử. Nhà giáo Nguyễn Thượng Long chia sẻ:
“Lỗi của các lănh đạo giáo dục, tôi cũng thấy có vấn đề và nó góp phần làm cho học sinh coi thường môn lịch sử. Tôi không thể tưởng tượng nổi Bộ trưởng Bộ Giáo dục Phạm Vũ Luận lại có thể có hàng ngh́n bài thi sử có điểm 0 là rất b́nh thường. Th́ làm sao học sinh c̣n thiết tha với môn sử nữa. Cái lỗi này không phải chỉ có tại học tṛ và thầy giáo, tôi nghĩ cả ban lănh đạo giáo dục cũng không đạt chuẩn nên mới có vấn đề như vậy.”
Từ lâu nay, các lănh đạo Việt Nam đă đề cập đến việc đổi mới giáo dục, tất nhiên trong đó có đổi mới việc giảng dạy môn sử. Tuy nhiên cho đến lúc này, người ta vẫn không thấy có những đổi mới nào thực sự được thực hiện. Theo thầy giáo Đỗ Việt Khoa, tư duy chính trị đă cản trở việc đổi mới giáo dục nói chung và dạy sử nói riêng.
“T́nh h́nh lúc này ở Việt Nam nói để thay đổi là rất khó. Thay đổi cách dạy, cách nh́n đă khó rồi, thay đổi về tư duy chính trị là gần như không được. Không tiến hành được. Ai mở mồm nói bây giờ là bất lợi, người ta bảo là chống đối, hay có tư tưởng suy thoái, biến chất, nên người ta không thay đổi. Bản chất sách giao khoa viết không trung thực đă bị nhiều người lên tiếng, cách đây một tháng báo chí đồng loạt lên tiếng chỉ trích sách giáo khoa sử viết chưa trung thực, nhưng thử hỏi ai bây giờ dám thay đổi sách giáo khoa sử, ai dám viết lại. Bộ chưa dám, chưa thay đổi, bắt người học th́ các em cũng chán.”
Việc học sinh trường Nguyễn Hiền xé giấy ăn mừng không thi môn sử rơ ràng là một h́nh ảnh rất phản cảm dù có được giải thích thế nào đi chăng nữa. Thế nhưng, theo thầy giáo Nguyễn Thượng Long, người đáng trách nhất trong sự việc này vẫn là những người làm giáo dục, những người viết sử, bởi học sinh chỉ là những trang giấy trắng đang chờ được viết lên.
Việt Hà, phóng viên RFA
Games
V́ sao học sinh không thích học lịch sử?
