Tôi hỏi các cán bộ dân số miền núi Quảng Trị: v́ sao trai gái Vân Kiều đi sim (đi t́m hiểu chuyện yêu đương và hẹn ḥ với người yêu) thoải mái vậy mà không để lại hậu quả sinh con ngoài ư muốn?
Đó là bí ẩn của người Vân Kiều, họ có một thứ lá tránh thai rất hiệu nghiệm.
Chiếc lá đó có tên anăng mà theo lời của đồng bào là phép lạ giàng (trời) ban cho người Vân Kiều. Với chiếc lá này, trai gái có thể t́nh tự thâu đêm mà không sợ mang thai.
Lá của giàng
Một đêm giữa rừng sâu Hướng Hóa, huyện miền tây Quảng Trị nằm sát biên giới Việt - Lào, chúng tôi ngồi bên bếp lửa nhà sàn với già làng Hồ Pay. Chai rượu men lá cây rừng đă cạn, chủ và khách đă trở nên thân t́nh, tôi mới hỏi về chiếc lá bí ẩn kia.
Già Pay nói như đinh đóng cột: “Đúng là có chiếc lá anăng dùng để tránh thai. Nhờ nó mà trai gái mới dám đi sim. Nhưng không phải ai cũng biết lá anăng mô”. Chỉ một vài người già đứng đầu các ḍng họ mới biết rơ lá anăng ở đâu. Họ lên núi tự tay hái lá rồi đem về cho con cháu sử dụng. Chỉ cần lót lá này dưới lưng hay giắt trong người th́ trai gái đi với nhau suốt cả đêm cũng không lo. Bây giờ th́ càng ít người biết đến lá anăng. Họ cũng chỉ nghe nói, nghe kể mà thôi.
Không chỉ anăng, người Vân Kiều c̣n có những bí quyết chữa bệnh rất giản đơn nhưng hiệu nghiệm lạ lùng, nhất là những bệnh gân, cơ, xương, khớp. Bác sĩ Dương Quát bên cây anăng do ông ươm trồng.
Tôi khẩn khoản nhờ ông cụ sáng mai dẫn đường đến nơi có chiếc lá kỳ bí ấy. Già Pay lắc đầu dứt khoát: “Chịu thôi, lâu rồi không đi, bố cũng quên chỗ rồi. Mà đụng đến lá này không phải chuyện chơi. Đây là lá của giàng, không được cho người ngoài biết”. Rồi ông nói sang chuyện khác. Càng năn nỉ ông già càng cương quyết. Tôi thất vọng tính chuyện sớm mai về xuôi, với một nỗi ấm ức và cả sự hoài nghi về chiếc lá huyền bí kia.
Đem mối hoài nghi tôi t́m đến hỏi ông Hồ Chư, một nhà nghiên cứu văn hóa người Vân Kiều, am hiểu phong tục tập quán dân tộc ḿnh nay gần bảy mươi tuổi. Ông quả quyết: “Có chiếc lá anăng thật đấy. Chính tôi từng dùng nó, hiệu quả thần kỳ”, ông Chư cười khà khà. Nhưng khi tôi nhờ ông dẫn đường đi t́m lá anăng, ông Hồ Chư lại lắc đầu: “Ông cụ cho tôi chiếc lá đă vào Tây nguyên lâu rồi. Bây giờ không biết hỏi ai”.
Gian nan t́m kỳ hoa dị thảo
Ḍ hỏi măi rồi đến một ngày, người quen sống ở xă Húc Ngh́ (huyện Đakrông, Quảng Trị) gọi điện cho tôi: “Em đă ḍ hỏi nhiều người, họ nói ở bản Cợp c̣n một ông già biết chiếc lá anăng. Em nhờ người thuyết phục, ông ấy đă nhận lời sẽ dẫn đường cho ḿnh. Nhưng đi bộ lên đó gần cả ngày đường. Anh sắp xếp nhanh lên”. Thu xếp công việc, mấy hôm sau tôi xách balô lên đường trực chỉ hướng tây Quảng Trị.
Sáng sớm, tôi và Sinh (cậu thanh niên ở Húc Ngh́) lên đường sau một đêm ngủ lại vùng cao trong sự thấp thỏm. Đường lên bản Cợp cứ ngược dốc mà đi. Sinh cho biết: “Ông già đó tên Hồ Pơ, đ̣i phải có lễ cúng giàng một con gà, một chai rượu.
Vào bản ḿnh mua gà cũng được, c̣n rượu em đă chuẩn bị sẵn. Vậy là yên tâm rồi”. Chúng tôi đến bản Cợp khoảng 2g chiều và t́m hỏi nhà ông Hồ Pơ. Bản nằm sâu giữa núi rừng, không mấy khi có khách người Kinh nên thấy chúng tôi, người lớn trẻ nhỏ đều ùa ra.
Họ nói ông già Hồ Pơ mới đi khỏi nhà ngày qua.Tai tôi như muốn ù lên. Cuối cùng đến nhà của ông th́ con cháu cho biết ông mới đi thăm bà con bên nước Lào hôm trước và cũng không biết khi nào về. Tôi ngồi phịch xuống đất, người ră rời, mệt và thất vọng không biết để đâu cho hết.
Lại một đêm nữa ngủ giữa rừng sâu. Đêm nằm vắt tay lên trán nghĩ đến chuyện sẽ quay lại một ngày gần nhất. Vừa nghĩ vừa chắc lưỡi tiếc nuối. Nửa tháng sau, Sinh báo tôi ông già đă mất.
Đă t́m thấy lá anăng
Dần dà ḍ hỏi và qua đồng nghiệp, tôi mới được biết có ông bác sĩ tên Dương Quát là người t́m thấy lá anăng hiện ở tại thành phố Đông Hà (Quảng Trị). Tôi gọi điện thoại cho ông với tâm trạng không mấy hi vọng th́ được trả lời: ”Đúng là tôi đă t́m thấy lá anăng!”.
Tôi mừng như bắt được vàng, nhưng khi xin gặp ông để t́m hiểu th́ ông lại nhất mực từ chối: “Chỉ v́ tôi không muốn phổ biến thông tin về loại lá này nữa, vậy thôi”.Tôi chưng hửng nhưng kiên tŕ thuyết phục và rốt cuộc ông Quát đồng ư tiếp tôi.
Bác sĩ Dương Quát tuổi đă ngoài 70, nguyên là chủ nhiệm Ủy ban Dân số và kế hoạch hóa gia đ́nh tỉnh Quảng Trị, hiện là chủ tịch Hội bảo trợ trẻ em tàn tật và nạn nhân chất độc da cam của tỉnh này.
Ông Quát cho biết những năm kháng chiến ở rừng, ông có nghe nói đến một loại lá cây rừng kỳ diệu trên dăy Trường Sơn của đồng bào thiểu số. Nhưng chỉ nghe vậy, c̣n sự thật thế nào th́ ông cũng không rơ.
Thế rồi khi nhận công tác chuyên trách dân số, bác sĩ Quát mới có điều kiện t́m hiểu cụ thể hơn. Đúng là có chiếc lá tránh thai, nhiều già làng đă khẳng định chắc chắn như vậy. Nhưng để được mắt thấy tai nghe là cả một câu chuyện dài rắc rối, ly kỳ.
Cuối cùng bằng tâm huyết và uy tín của ḿnh cùng anh em đồng đội, ông Quát đă lấy được cây anăng sau khi mang lễ vật tươm tất gồm một con heo to tướng, rượu và gần một tạ gạo để già làng cúng giàng xin phép được nhổ cây thiêng ở núi. Ông Quát đem được cây anăng về xuôi như đem một kho báu sau biết bao huyền thoại lưu truyền. Chuyện đă qua từ hơn mười năm trước.
Tôi nóng ruột xin phép bác sĩ Quát cho được mắt thấy tay sờ chiếc lá huyền bí mà ḿnh đă bao ngày cất công t́m kiếm. Ông dẫn tôi lên sân thượng. Chậu cây anăng hiện ra trước mắt: “Ôi, anăng đây rồi”. Tôi hồi hộp ngồi xuống nâng niu chiếc lá. Nó là một loại cây họ lan được trồng trong chậu. Đơn giản vậy thôi mà cứ ngỡ như là cổ tích.
Giấc mơ anăng
Ông Quát cho hay sau khi t́m thấy và đưa được cây anăng về, ông đă bắt tay nghiên cứu công dụng của nó. Công việc của ông ngày ấy được tỉnh và cả ngành dân số trung ương ủng hộ. Ông Mai Kỷ, lúc ấy là bộ trưởng - chủ nhiệm Ủy ban Dân số - kế hoạch hóa gia đ́nh quốc gia, đă duyệt kinh phí 100 triệu đồng cho bác sĩ Dương Quát nghiên cứu.
Ông Quát đă thử nghiệm tác dụng của thuốc được điều chế từ lá này trên các cặp chuột bạch tại Trường đại học Y khoa Huế. Chiếc lá tránh thai cho hiệu quả thật sự. Tiếp đó, ông Quát đă cho hàng chục cặp vợ chồng tự nguyện thử biện pháp tránh thai từ lá anăng, cũng thành công.
Thế nhưng công tŕnh nghiên cứu của bác sĩ Dương Quát phải dừng lại nửa chừng chỉ v́ thiếu kinh phí. Để hoàn thiện công tŕnh nghiên cứu nhằm áp dụng rộng răi, đ̣i hỏi phải qua nhiều giai đoạn; phải có kinh phí, có sự vào cuộc đánh giá nghiêm túc của các nhà khoa học về tác dụng, về các biến chứng có thể xảy ra từ viên thuốc tránh thai anăng.
Đến lúc đó dường như không mấy ai mặn mà với chiếc lá tránh thai thoạt nghe có vẻ hoang đường ấy nữa. Và câu chuyện về chiếc lá đang hay bỗng dưng dang dở. Kể chuyện này, ông Quát có vẻ buồn v́ tâm huyết cả đời người đă không toại nguyện.
Cũng có những người nước ngoài ngỏ lời muốn ông chuyển nhượng chiếc lá cùng những bí mật của nó với giá cao, nhưng ông lắc đầu từ chối. Ông bảo không lẽ tâm lực bao năm của ḿnh lại giao cho người nước ngoài sở hữu.Vậy là viên thuốc tránh thai từ chiếc lá anăng vẫn chỉ là mơ ước.
(Theo Tuổi trẻ)
Điều huyền bí về chiếc lá tránh thai
Games
