Vì sao vụ IRS nổ lớn?

Rõ ràng ông bực bội. Hình ảnh các nhà báo trông thấy ở East Room và người dân Hoa Kỳ nhìn thấy qua màn ảnh truyền hình là cảnh Tổng Thống Barack Obama đi thật nhanh đến bục gỗ đặt ở giữa phòng, sau đó cũng bước thật nhanh rời khỏi phòng họp báo.

Nửa giờ trước khi ông xuất hiện, tin đồn loan ra thật nhanh ở thủ đô Hoa Kỳ: sẽ có nhiều người bị mất việc, đứng đầu danh sách là ông Steven Miller, Quyền Giám Đốc Sở Thuế Vụ Liên Bang (IRS).

Tổng Thống Barack Obama chuẩn bị thông báo quyền giám đốc IRS từ chức. (Hình: BRENDAN SMIALOWSKI/AFP/Getty Images)

Mục đích của cuộc họp báo ngắn ngủi là để ông loan tin đó. Bằng giọng thật nghiêm nghị, Tổng Thống Obama cho biết “IRS phải nhận lãnh mọi trách nhiệm vì lối làm việc không đúng”, đã chỉ thị cho ông Tổng Trưởng Tài Chánh Jack Lew “phải cấp tốc có những biện pháp thích ứng”. Một trong những biện pháp ông Lew phải làm là “bắt ông quyền giám đốc IRS (Steven Miller) phải nộp đơn xin từ chức và phải chấp nhận đơn từ chức đó”. Ông nói thêm “điều quan trọng nhất là phải chọn người lãnh đạo mới để giúp lấy lại niềm tin của mọi người và tiến về phía trước”, đi kèm với cam kết sẽ làm việc chặt chẽ với Quốc Hội khi cho mở cuộc điều tra.

Chẳng ai ngạc nhiên khi thấy tổng thống loan báo quyết định cứng rắn này. Hôm qua, Thượng Nghị Sĩ Cộng Hòa Roy Blunt là người đầu tiên đưa đề nghị phải sa thải ông Miller về tội “giấu diếm sự thật”, vào giữa trưa khi ông Tổng Trưởng Tư Pháp Eric Holder đang trả lời các câu hỏi do Hạ Viện đặt ra thì bên Thượng Viện, Thượng Nghị Sĩ Dân Chủ Tim Kaine cũng tổ chức cuộc tiếp xúc bỏ túi với giới truyền thông, chỉ để nói điều ông tin “hành pháp phải làm ngay”: sa thải tất cả những nhân viên có liên quan đến chuyện đang gây sôi động chính trường Hoa Kỳ, do lối làm việc mà chính tổng thống từng nói “không thể chấp nhận được”.

Chuyện chính giới Hoa Kỳ đang chú ý tới và làm nhức đầu người lãnh đạo quốc gia là chuyện một vài nhân viên IRS làm việc ở Cincinnati, Ohio, bắt những tổ chức bảo thủ Cộng Hòa thuộc cánh Tea Party phải khai báo nhiều chi tiết hơn khi nộp đơn xin được hưởng quyền lợi khấu trừ thuế (tax-exempt status). Nằm trong tầm nhắm của nhân viên IRS ở văn phòng Cincinnati là những tổ chức có tên - hay có mục tiêu - là “Tea Party”, “Patriots” (ái quốc), hoạt động “để chận đứng việc chính phủ tiêu tiền phung phí” hoặc “chống lại việc chính phủ vay tiền”, đòi hỏi hành pháp “phải cân bằng ngân sách” “không được tăng thuế”. Những tổ chức trong đơn xin viết rằng mục tiêu hoạt động “nhằm hướng dẫn dân chúng và vận động hành lang (lobbying) để nước Mỹ có đời sống tốt đẹp hơn” hay “hướng dẫn, vận động dân chúng để thúc đẩy chính phủ phải làm việc hữu hiệu hơn” cũng nằm trong danh sách bị nhân viên nhà nước gây khó dễ khi bắt phải nộp thêm giấy tờ, có khi còn đòi phải nộp danh sách những người đồng ý góp tiền yểm trợ cho tổ chức.

Nội chuyện đòi nộp thêm giấy tờ cũng tốn nhiều thì giờ, buộc tổ chức nộp đơn xin phải chờ thêm nhiều tháng trời trước khi IRS thông báo đơn xin của họ được chấp thuận hoặc không. Bằng chứng là trong phúc trình mới được Phòng Tổng Thanh Tra Bộ Tài Chánh phổ biến cho thấy tình trạng “cố ý ngâm tôm” này “kéo dài 27 tháng trời”, và trong thời gian đó, “những tổ chức thuộc phe cấp tiến Dân Chủ đều được chấp thuận cho hưởng quy chế đặc biệt mà hầu như không gặp khó khăn nào”. Phòng Tổng Thanh Tra Bộ Tài Chánh cho rằng điều này xảy ra vì “những người được giao phó trách nhiệm điều hành đã làm việc không hữu hiệu”.

Thứ Sáu tuần trước, bà Lois Lerner, giám đốc đặc trách bộ phận cứu xét đơn xin cấp giấy phép khấu trừ thuế cho các tổ chức hoạt động bất vụ lợi, là người đầu tiên nhìn nhận “từ năm ngoái” đã được báo cáo một số nhân viên cố tình bắt những tổ chức thuộc cánh bảo thủ Tea Party phải nộp thêm giấy tờ hoặc phải khai trình chi tiết hơn. Dù bà Lois Lerner nhận lỗi cũng như công khai ngỏ lời xin lỗi nhưng vẫn chưa đủ để các vị dân cử Cộng Hòa lẫn Dân Chủ ở lưỡng viện hài lòng. Lý do: bà nói mới biết chuyện này hồi năm ngoái, trong khi kết quả điều tra cho thấy bà được thông báo cách đây gần 2 năm. Phúc trình của đoàn thanh tra IRS có đoạn ghi rõ “từ ngày 29 Tháng Sáu 2011 bà Lerner đã được nhân viên văn phòng ở Cincinnati trình bày chi tiết về cách làm việc của một số nhân viên đối với những tổ chức thuộc cánh Tea Party và phe bảo thủ”.

Điều đó, theo Thượng Nghị Sĩ Mitch McConnell nghĩa là “có che giấu chuyện phân biệt đối xử”; trong thư gửi cho Tòa Bạch Ốc, Thượng Nghị Sĩ Charles Grassley nhắc đến sự kiện IRS xin lỗi “chỉ vài ngày trước khi bản báo cáo của Phòng Tổng Thanh Tra được công bố”, kể thêm đã 2 lần người điều khiển Sở Thuế Vụ Liên Bang là ông Steven Miller được mời ra điều trần trước Quốc Hội “mà không cho các vị dân cử biết chuyện xảy ra”, trước khi yêu cầu Tổng Thống “điều tra xem có phải IRS cố tình ém nhẹm chuyện sai trái hay không”, đồng thời muốn biết “có cuộc tiếp xúc, trao đổi nào giữa Tòa Bạch Ốc với IRS về chuyện này hay không”.

Mặc dù phúc trình của Phòng Tổng Thanh Tra cho biết “sai trái xảy ra chỉ trong nội bộ IRS, không có sự liên quan nào đến từ - hay với - những cơ quan khác trong chính phủ” nhưng vẫn đủ để khiến Tổng Thống Obama phải bực mình, biết ông phải có những quyết định cứng rắn để chuyện không gây ồn ào thêm nữa. Tin từ Tòa Bạch Ốc cho hay sau cuộc họp khẩn cấp với các cố vấn, ông nhấc điện thoại gọi ông Tổng Trưởng Tài Chánh Jack Lew để loan báo sa thải ông Quyền Giám Đốc Steven Miller, dặn ông Lew “trễ nhất là vào đầu Tháng Sáu phải tìm được người thay thế”.

Ông Stevens Miller không phải là người duy nhất mất việc, vì trước đó ông bảo đã tìm 2 nhân viên “cố ý hành động phân biệt đối xử” với những tổ chức xin cấp giấy phép trừ thuế. Bản tin của đài CNN cho biết cuộc điều tra không chỉ nhắm vào 2 nhân viên như ông Miller nói mà “còn có những người khác nữa”, tin của hãng thông tấn AP cho thấy “2 nhân viên này đã bị phạt”, và tất cả những nhân viên làm việc ở Cincinnati được thông báo “không được xóa tất cả những tài liệu, email họ có trong laptop hoặc ở máy computer ở sở làm”.

Khi ra điều trần trước Ủy Ban Tư Pháp Hạ Viện, ông Tổng Trưởng Tư Pháp Eric Holder có nói đã chỉ thị cho cơ quan FBI mở cuộc điều tra, đặc biệt chú ý đến xem những nhân viên IRS liên quan đến chuyện này “có vi phạm dân quyền hay không”. Cũng theo lời ông Holder, bị đuổi việc “không có nghĩa là đã xong” vì nếu vi phạm những quy định của luật pháp về dân quyền, gần như chắc chắn những nhân viên này sẽ bị truy tố trước pháp luật.

Nguyễn Văn Khanh / Người Việt