Chỉ trích Fed là những người thiếu óc tưởng tượng hoặc họ dửng dưng với những ǵ có thể xảy ra nếu như Fed không hành động.
Rất dễ để t́m thấy những người trên phố Wall tin rằng chính sách nới lỏng tiền tệ được Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) thực hiện (đặc biệt là các gói nới lỏng định lượng - QE) đang khiến nền kinh tế Mỹ chao đảo. Trong một vài quư, sự nghi ngờ tăng cao và gần như đă trở thành sự thật hiển nhiên. Tuy nhiên, đó là một sai lầm lớn!
Các NHTW, trong đó có Fed, đang làm những điều đúng đắn. Nếu không hành động như những ǵ đă làm trong suốt 6 năm qua, có lẽ thế giới đă bước vào cuộc Đại suy thoái lần thứ 2 trong lịch sử. Tránh được kịch bản này và sau đó giúp nền kinh tế hồi phục chính là nhiệm vụ của các NHTW. Theo quan điểm của tác giả, không phải Fed hay NHTW châu Âu (ECB) đă hành động quá nhiều. Ngược lại, họ hành động quá nhẹ nhàng. Điều này không có nghĩa là những chính sách mà các NHTW đă áp dụng không có rủi ro hoặc họ không phải trả giá. Điều này chỉ có nghĩa là các NHTW đă có những lựa chọn tồi.
Thêm vào đó, lợi suất các trái phiếu được xếp hạng cao tăng lên trong thời gian gần đây chắc chắn là dấu hiệu của thành công. Có một điều chắc chắn sẽ xảy ra: niềm tin vào các nền kinh tế đă trở lại, đặc biệt là ở Mỹ. Điều này được thể hiện thông qua việc có nhiều nhà đầu tư dự đoán Fed sớm thoát khỏi QE và các chính sách kích thích tiền tệ hơn so với cách đây một vài tuần.
Rất có thể đây chính là khởi đầu cho việc quay trở lại với trạng thái thông thường. Mặc dù đă tăng gần 40 điểm trong tháng trước, lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ hiện chỉ ở mức trên 2%. Nếu nền kinh tế hồi phục như mong đợi, lợi suất sẽ tiếp tục tăng lên. Không ai có thể khẳng định lăi suất danh nghĩa và lăi suất thực trong dài hạn có thể măi măi ở mức hiện nay.
Vậy th́ tại sao chính sách của Fed lại bị chỉ trích mạnh như vậy? Câu trả lời có liên quan đến cả tâm lư học và kinh tế học.
Về mặt tâm lư học, các NHTW là một định chế công có nhiệm vụ phục vụ những mục đích chung. Vai tṛ của NHTW là ổn định nền kinh tế trước các biến động tài chính. Một số người cho rằng NHTW là thành phần duy nhất phải chịu trách nhiệm về khủng hoảng. Tuy nhiên, có vẻ như quan điểm cho rằng chính hệ thống tài chính tạo ra sự bất ổn mới là quan điểm đúng đắn.
Về mặt kinh tế, cuộc khủng hoảng tài chính đă làm xáo trộn quá tŕnh tạo tiền. Trách nhiệm thuộc về cả các định chế tư nhân (các ngân hàng). Dư luận tập trung chú ư vào việc các NHTW không ngừng mở rộng bảng cân đối kế toán. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn nằm ở chỗ cung tiền - chỉ số đo lường lượng tiền lưu thông trong toàn bộ nền kinh tế - cũng tăng lên mạnh mẽ. Tăng trưởng cung tiền phụ thuộc vào độ sẵn sàng cho vay của các ngân hàng. Sau khủng hoảng, điều đó biến mất. Theo ước tính của Trung tâm ổn định tài chính Mỹ, cung tiền của tháng 4/2013 chỉ cao hơn 0,7% so với tháng 10/2008, bất chấp bảng cân đối kế toán của Fed ph́nh to.
Thứ hai, cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra cùng lúc với thời điểm giá nhà ở Mỹ rớt thảm hại. Các định chế tài chính cũng như các hộ gia đ́nh đua nhau thực hiện giải chấp. V́ vậy, cần phải thực hiện chính sách tiền tệ và tài khóa mạnh mẽ để có thể bù đắp những lực kéo này. Do chính sách tài khóa không thể hỗ trợ, gánh nặng dồn lên vai Fed. Với lăi suất ngắn hạn ở mức gần 0, Fed buộc phải tác động đến lăi suất trong dài hạn.
Thêm vào đó, do GDP quư I/2013 chỉ cao hơn 3,3% so với quư II/2008, người ta dễ dàng tin rằng Fed hành động chưa đủ. Mặc cho những lời cảnh báo về siêu lạm phát, kạm phát vẫn ở trong tầm kiểm soát. Lạm phát lơi tính đến ngày 15/4/2013 chỉ ở mức 1,7%. Nguy cơ rơi vào giảm phát kiểu Nhật Bản thậm chí c̣n lớn hơn nguy cơ lạm phát.
Các biện pháp khác thường là cần thiết trong những trường hợp đặc biệt. Những người chỉ trích Fed dường như thiếu đi óc tưởng tượng hoặc họ quá thờ ơ với những ǵ sẽ xảy ra nếu như Fed (và các NHTW khác) không hành động. Điều này cũng không có nghĩa là quá tŕnh b́nh thường hóa sẽ dễ dàng mà sẽ ẩn chứa nhiều khó khăn, đặc biệt đối với các nhà đầu tư sử dụng tỷ lệ đ̣n bẩy cao.
Các NHTW đang phải đối mặt với ít nhất 3 thử thách. Thứ nhất, làm thế nào để thoát khỏi QE? Không chỉ về thời gian thực hiện, Fed phải vạch rơ kế hoạch trong một môi trường đầy biến động như hiện nay. Thứ hai, Fed đứng trước những kịch bản nằm ngoài tầm kiểm soát của các nhà hoạch định chính sách. Ví dụ xác đáng nhất là chính sách tài khóa của chính phủ Mỹ. Trong phiên điều trần trước Quốc hội tháng trước, Bernanke đă lưu ư rằng chính sách giảm thâm hụt ngân sách có thể khiến tăng trưởng GDP thực của năm 2013 giảm khoảng 1 - 1,5 điểm cơ bản.
Thử thách thứ ba nằm ở lực cầu trong dài hạn. Cán cân văng lai phải thặng dư hoặc đầu tư của các doanh nghiệp phải tăng vọt. Đáng buồn là có vẻ như cả hai kịch bản trên rất khó xảy ra. Giới phân tích cũng lo lắng rằng cách duy nhất để cân bằng lại nền kinh tế là thông qua các bong bóng khổng lồ. Nếu điều đó xảy ra, đó không phải là lỗi của Fed. Đó là lỗi thuộc về cấu trúc của nền kinh tế.
Fed đă làm đúng trong nỗ lực đưa kinh tế Mỹ cũng như kinh tế thế giới vượt qua khủng hoảng. Fed có quyền tự hào về điều này. Tuy nhiên, t́nh trạng mất cân bằng dai dẳng và khu vực doanh nghiệp thừa tiền mà không dám đầu tư sẽ tạo nên một chặng đường đầy chông gai trước mắt.
NHTW không thể sửa chữa những vấn đề như vậy. NHTW chỉ có thể làm những ǵ trong khả năng và Fed đă làm được điều đó.
Thu Hương
Theo Trí Thức Trẻ/FT
Nước Mỹ nợ Ben Bernanke bao nhiêu?
