Từ luật định đến thực tế, trong các vụ án ly hôn, người ta chỉ xem xét quyền về tài sản của vợ - chồng, mà quên mất rằng những đứa trẻ trong các gia đ́nh đó cũng cần được chia tài sản và có nhu cầu sử dụng tài sản chính đáng.
Nội trợ không có nghĩa là trắng tay
Cha mẹ ly hôn, gia đ́nh tan vỡ, ít đứa trẻ nào không rơi vào khủng hoảng tâm lư, đau buồn. Nhưng cô bé gái 10 tuổi ở Hà Nam th́ không vậy…
“Không biết v́ lư do ǵ mà đứa trẻ đó có được số điện thoại của tôi và đó là một “thân chủ” mà tôi không bao giờ quên”, một nhà giáo, luật sư chuyên về pháp luật hôn nhân gia đ́nh thuật lại với tôi, khi tôi hỏi ông có thân chủ nào khiến ông nhớ nhất.
Câu chuyện của gia đ́nh đứa trẻ cũng giống như câu chuyện của bao gia đ́nh phải đi đến bờ vực ly hôn khác: Bố mẹ đánh căi nhau, ra ṭa, con cái tan đàn xẻ nghé… Nhưng có một điểm khác là ở chỗ, tuy nhỏ tuổi nhưng nó không đành ḷng khi nh́n thấy mẹ nó bị đá ra khỏi nhà như một cái vỏ chanh đă vắt hết nước, tay trắng.
“Bác ơi, ở nhà cháu chỉ có bố cháu đi làm xa thôi, cứ mấy tháng mới về một lần đưa tiền cho mẹ cháu. Ḿnh mẹ cháu ở nhà vất vả ruộng vườn, tích cóp xây nhà, chăm nuôi hai chị em cháu. Giờ ly hôn, bố bảo mẹ là không đi làm, ăn bám, chỉ ḿnh bố làm ra tiền nên tài sản, ngôi nhà là của bố hết.
Bố sẽ nuôi hai chị em, c̣n mẹ phải ra khỏi nhà tay không. Bác ơi, căn nhà đó là của chung gia đ́nh cháu, thế th́ liệu chị em cháu có được chia không. Để chúng cháu cho mẹ ở, chứ giờ mẹ biết đi đâu”.
Lời con trẻ nghe thật đắng ḷng đúng như nhà thơ Vương Trọng đă viết: “
Những bố mẹ bên bờ chia cắt/
Phút giây thôi hăy nghe tiếng con ḿnh”.
Cách đây 3 năm, TAND tối cao đă đưa ra con số thống kê trong năm đó cả nước có 88.591 vụ ly hôn. Gần 90 ngh́n vụ ly hôn cũng là gần 90 ngh́n những hệ lụy phức tạp từ phân chia tài sản chung của hai vợ chồng đến việc nuôi dưỡng con cái. Rất nhiều những gia đ́nh, khi ly hôn rơi vào hoàn cảnh như gia đ́nh em nhỏ nói trên.
Nghĩa là người chồng là lao động chính, là người tạo ra thu nhập nuôi sống cả gia đ́nh c̣n người vợ chỉ làm công việc nội trợ, chăm con. V́ thế, trong nhiều vụ ly hôn, người chồng thường dựa vào lư do đó cho rằng tất cả tài sản, của cải trong gia đ́nh là họ làm ra và phải thuộc về họ, người vợ không hề có phần, phải ra đi tay trắng.
Theo pháp luật về hôn nhân gia đ́nh hiện hành, lao động của vợ, chồng trong gia đ́nh đều được coi như lao động có thu nhập (Khoản 2 Điều 95 Luật HNGĐ). V́ thế, dù là làm nội trợ, nhưng người vợ vẫn hoàn toàn có quyền căn cứ vào quy định của luật để xác lập phần quyền của ḿnh đối với tài sản trong hôn nhân.
Về nguyên tắc, tài sản chung h́nh thành trong thời kỳ hôn nhân được chia đôi. Tuy nhiên, căn cứ vào hoàn cảnh mỗi bên, t́nh trạng tài sản, công sức đóng góp của mỗi bên vào việc tạo lập, duy tŕ và phát triển tài sản th́ phần tài sản chung đó có thể sẽ được chia lại theo một tỉ lệ phù hợp.
Về cơ bản, chỉ có vợ chồng mới có quyền chia tài sản khi ly hôn, c̣n quyền lợi của con cái vẫn được đảm bảo v́ sẽ được bố mẹ cấp dưỡng đầy đủ cho đến khi trưởng thành.
Con trẻ cũng có quyền tài sản
Ở một khía cạnh khác, câu chuyện của em nhỏ ở Hà Nam cũng đặt ra một vấn đề, đó là có hay không quyền có tài sản của con trẻ trong gia đ́nh. Trên thực tế, đă có những đứa trẻ ngay từ khi rất nhỏ đă sở hữu một khối tài sản h́nh thành do được thừa hưởng, thừa kế của người thân trong gia đ́nh, hoặc bản thân tạo ra thu nhập từ các giải thưởng…
Quyền có tài sản của con cũng đă được pháp luật công nhận (Điều 44 Luật HNGĐ) và về nguyên tắc, bố mẹ sẽ thay con quản lư số tài sản đó cho đến khi trưởng thành, việc giám hộ này được xác lập bằng các thủ tục pháp lư.
Nhưng trên thực tế, rất ít bố mẹ nghĩ đến chuyện thủ tục giám hộ tài sản riêng cho con, thay vào đó đa số bố mẹ đă sát nhập khối tài sản riêng đó vào tài sản chung. Để đến khi ly hôn, đứa trẻ sẽ bị nhiều thiệt tḥi về quyền tài sản.
Từ bất cập này, trong tiến tŕnh sửa đổi, bổ sung Luật HN&GĐ năm 2000 đă có kiến nghị rằng đối với con từ 18 tuổi, luật cần ghi nhận cụ thể quyền yêu cầu chia tài sản riêng trong khối tài sản chung của cha mẹ (hoặc gia đ́nh) khi con cùng lao động, sản xuất hoặc có đóng góp vào.
Quan điểm này được đánh giá là hướng đến xu hướng hội nhập để tránh bị lạc hậu và gây bất cập sau này.Tuy nhiên, cũng có băn khoăn rằng việc luật cho phép con chia tài sản với bố mẹ khi có chút công sức đóng góp là quá ṣng phẳng và trái với truyền thống hiếu nghĩa của người Việt.
Hồng Minh
Con bị bỏ quên khi bố mẹ ly hôn chia tài sản?
