Suốt quá tŕnh xét xử , bị cáo Nguyễn Viết Trương, nghi phạm đặt ḿn nhà giám đốc Công an tỉnh Khánh Hoà luôn chối tội, luật sư chỉ định nhận thấy việc truy tố là có căn cứ , trường hợp này luật sư chỉ định được từ chối bào chữa hay phải tiếp tục bào chữa ?
Đây là t́nh huống hy hữu,liên quan đến luật tố tụng h́nh sự và đạo đức nghề nghiệp luật sư cần được phân tích trao đổi.
Ngay phần thủ tục, HĐXX cho biết các
luật sư mà bị cáo Trương đề nghị bào chữa cho ḿnh là Lê Văn Tuấn, Lưu Văn Tổng, Đặng Thị Kim Ngân, Lục Thị Thụy, Nguyễn Đ́nh Thơ (Đoàn luật sư tỉnh Khánh Ḥa)
đều có văn bản từ chối.
Ṭa án tỉnh đă yêu cầu Đoàn Luật sư Khánh Hoà phân công luật sư bào chữa cho bị cáo theo luật định. V́ thế, luật sư Phan Tấn Hùng (thuộc Đoàn luật sư tỉnh Khánh Ḥa được phân công bào chữa cho bị cáo Trương trong vụ án này.
Bị cáo Nguyễn Viết Trương (trái) và luật sư tại Toà án. Ảnh: Báo Khánh Hoà
Ngay từ phần thủ tục bị cáo luôn chối tội, cho rằng VKS truy tố không đúng,bị cáo không phạm hai tội này.
Theo cáo trạng,v́ cho rằng ông Trần Ngọc Khánh - Giám đốc Công an tỉnh Khánh Ḥa cố t́nh không giải quyết khiếu nại của ḿnh nên Nguyễn Viết Trương đă nảy sinh ư định giết ông Khánh. Khoảng 6 giờ 15 phút ngày 30-7-2012, Nguyễn Viết Trương dùng ḿn tự tạo đặt lên pa-nô cửa hiệu thời trang ngay cửa sắt nhà ông Khánh rồi chờ ông Khánh đi ra ngoài th́ dùng điện thoại kích nổ, khiến ông Khánh đă bị thương tích 41%, xếp hạng thương tật vĩnh viễn. Cáo trạng cũng truy tố Nguyễn Viết Trương tàng trữ, sử dụng, mua bán trái phép 1.045 kíp nổ điện và 47,7kg thuốc nổ.
Trong phần thẩm vấn, bị cáo không thừa nhận cáo trạng quy kết bị cáo về hai tội danh nói trên. Theo bị cáo, do bức xúc v́ không được Công an tỉnh, mà trực tiếp là ông Trần Ngọc Khánh giải quyết khiếu nại nên đă chế tạo “quả nổ nhỏ” mục đích chỉ là nhằm “gây tiếng vang công luận” để thu hút các cơ quan trung ương vào cuộc. Luật sư Phan Tấn Hùng xin phép Ṭa cho nói chuyện với bị cáo. Khi được cho phép, luật sư này đă giải thích chính sách nhân đạo của nhà nước khi cử luật sư bào chữa cho bị cáo (v́ bị cáo bị truy tố về tội Giết người, mức h́nh phạt quy định từ 12 năm đến chung thân hoặc tử h́nh) Đồng thời luật sư cũng khuyên bị cáo nên thành khẩn, những ǵ là sự thật th́ khai nhận. Tuy nhiên Bị cáo liên tục chối tội mỗi khi chủ tọa phiên ṭa xét hỏi...Đại diện VKSND tỉnh Khánh Ḥa cho rằng những lời trước ṭa của bị cáo Trương là để chối tội nhưng không có căn cứ.
Theo đại diện VKS, dù bị cáo không thừa nhận mục đích chính của việc đặt ḿn là cố sát ông Khánh nhưng dựa vào những chứng cứ điều tra và lời khai cho thấy hành vi của bị cáo đă thể hiện rơ. V́ thế, VKS đề nghị HĐXX tuyên phạt bị cáo Trương với hai tội danh nói trên từ 23-26 năm tù. Luật sư Hùng cũng đồng quan điểm về các tội danh mà VKS đưa ra. Tuy nhiên, luật sư cho rằng quá tŕnh phạm tội của bị cáo là có nguyên nhân. V́ trong quá tŕnh giải quyết tranh chấp các vụ việc có liên quan đến cơ quan công an, dù phía công an nói đă giải quyết nhưng v́ sao vẫn khiếu nại kéo dài. Do đó,cần phải điều tra hành vi phạm tội của bị cáo bắt nguồn từ đâu?Luật sư đề nghị HĐXX nên xem hành vi phạm tội của bị cáo trong trường hợp này là “giết người trong trạng thái bị kích động mạnh”.Điều này không được đại diện VKS đồng thuận.
Bị cáo Trương tại toà án
Khi ṭa cho bị cáo nói lời cuối cùng trước khi nghị án, bị cáo vẫn liên tục chối tội. Kết quả,
HĐXX đă tuyên phạt bị cáo Nguyễn Viết Trương 19 năm tù về tội "giết người",4 năm tù về tội "tàng trữ, sử dụng, mua bán trái phép vật liệu nổ" Tổng cộng h́nh phạt là 23 năm tù .
Vấn đề pháp lư đặt ra là khi bị cáo không nhận tội, luật sư nhận thấy việc truy tố là đúng pháp luật, đă giải thích cho bị cáo, nhưng bị cáo vẫn không đồng ư. Trong trường này luật sư được quyền từ chối hay phải tiếp tục bào chữa?
Có ư quan điểm cho rằng,luật sư chỉ định không được từ chối bào chữa cho người bị tạm giữ, tạm giam mà ḿnh đă đảm nhận nếu không có lư do chính đáng (điểm c, điều 58 BLTTHS). Bị cáo chối tội là quyền của bị cáo, tuy nhiên bị cáo đă khai báo thừa nhận hành vi vi phạm pháp luật như cáo trạng truy tố th́ luật sư phải thực hiện nghĩa vụ bào chữa theo chỉ định chứ không được từ chối.
Quan điểm khác lại cho rằng, không phân biệt việc bào chữa chỉ định hay theo yêu cầu của thân chủ ,không thể có chuyện bất đồng quan điểm bào chữa giữa khách hàng và luật sư tại phiên ṭa theo hướng buộc tội thân chủ Nếu điều này xảy ra tại phiên ṭa công khai th́ luật sư đă đi ngược lại quan điểm tự bào chữa của bị cáo- thân chủ của luật sư. Và như vậy,luật sư trở thành ..công tố viên thứ hai ?! Trường hợp khách hàng không chấp ư kiến tư vấn giải quyết vụ án đúng pháp luật , phù hợp với đạo đức của luật sư đưa ra, mặc dù luật sư cố gắng phân tích thuyết phục th́ luật sư có quyền chối thực hiện việc của kháng hàng ( điểm 9,2,2 quy tắc 9 – Quy tắc đạo đức nghề nghiệp luật sư Việt Nam. Dù luật tố tụng h́nh sự có quy định luật sư không được từ chối vụ việc đă đảm nhận theo yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng, nhưng nếu có căn cứ xác định việc bào chữa theo quan điểm của bị cáo là không đúng pháp luật và vi phạm quy tắc đạo đức nghề nghiệp luật sư th́ luật sư hoàn toàn có quyền từ chối. Luật sư càng không nên bào chữa theo quan điểm của bên buộc tội trong khi bị cáo phản đối. V́ đơn giản luật sư không phải là phụ tá cho bên buộc tội.
Chúng tôi đồng ư với quan điểm này.
Luật sư Nguyễn Hồng Hà (Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư Khánh Hoà)