Tranh chấp lãnh thổ tại Biển Đông: Lại là 'lợi ích cốt lõi'!

Không chỉ người dân, mà nhiều giới trong khu vực đang quan tâm tới chuyến công du 4 nước Đông Nam Á (Malaysia, Indonesia, Brunei và Philippines) của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel (từ 22/8). Bởi chuyến đi diễn ra sau khi ông Chuck Hagel kết thúc cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Thường Vạn Toàn tại Lầu Năm Góc (19/8).

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Campuchia Hun Sen

Ngoài ra, chuyến công du của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel được tiến hành đúng thời điểm Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị kết thúc chuyến công du Campuchia. Ông Vương Nghị tới Campuchia chỉ vài ngày sau khi Bắc Kinh công bố “món quà” trị giá 14 triệu USD dành cho PhnomPenh.

Trung Quốc tìm cách mua chuộc Campuchia?

Theo giới truyền thông, trong cuộc hội đàm ngày 21/8 tại PhnomPenh, Ngoại trưởng Vương Nghị và Phó thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Campuchia Hor Namhong đã nhất trí tăng cường các mối quan hệ và hợp tác song phương. Theo đó, Trung Quốc sẽ tiếp tục ủng hộ Campuchia trong các lĩnh vực xã hội và phát triển kinh tế, chống lại mọi sự quấy rối từ bên ngoài! Ông Hor Namhong cho biết, sẽ tới Trung Quốc tham dự Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN - Trung Quốc (từ 28 đến 30-8), nhằm tăng cường và mở rộng mối quan hệ đối tác hợp tác chiến lược giữa ASEAN và Trung Quốc.

Dư luận cũng như giới truyền thông trong và ngoài khu vực thực sự quan tâm tới chuyến công du Campuchia của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị. Bởi việc này diễn ra đúng thời điểm nhạy cảm - chỉ vài ngày sau khi Bắc Kinh công bố “món quà” trị giá 14 triệu USD dành cho PhnomPenh. Tính đến nay, Trung Quốc vẫn là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Campuchia và là đối tác thương mại quan trọng của quốc gia này. Các công ty Trung Quốc đang hoạt động tại Campuchia chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng, khai thác tài nguyên, năng lượng…

Có không ít người cho rằng, Bắc Kinh muốn PhnomPenh ủng hộ ở Biển Đông và Campuchia cần tiền của Trung Quốc. Bởi Campuchia từng nhận của Trung Quốc gần 3 tỉ USD viện trợ phát triển trong 2 thập niên qua và mối quan hệ này thực sự khiến Mỹ và phương Tây quan tâm.

Theo tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng, chuyến công du Campuchia của Ngoại trưởng Vương Nghị nhằm thúc đẩy quan hệ với một đồng minh quan trọng của Bắc Kinh ở Đông Nam Á. Còn theo nhận định của ông Heng Pheakdey, Giám đốc sáng lập Viện Phát triển bền vững: Tiền Trung Quốc luôn đi kèm một chuỗi đòi hỏi về hình thức kinh doanh và ủng hộ chính trị.Campuchia cần tiền Trung Quốc để tăng trưởng kinh tế, còn Trung Quốc cần Campuchia vì những lý do chiến lược và chính trị. Trong thực tế mối quan hệ Trung Quốc - Campuchia đang rất gần gũi nên có những lo ngại về ảnh hưởng của Trung Quốc đang bao trùm Campuchia.

Ngày 19/8, tờ The Asahi Shimbun (Nhật Bản) cho biết, Indonesia và Philippines đã mua tàu tuần tra của Nhật Bản và hiện có 8 nước đã tìm tới Nhật Bản để tìm kiếm sự viện trợ này sau khi Thủ tướng Shinzo Abe đã và đang tích cực triển khai hợp tác với các nước trong khu vực đảm bảo an ninh trên biển để đối phó với Trung Quốc.

Cũng trong ngày 19/8, Mỹ - Hàn đã khai hỏa tập trận chung kéo dài 2 tuần. Cuộc tập trận mang tên Người bảo vệ tự do Ulchi (UFG) với sự tham gia của khoảng 50.000 binh sĩ Hàn Quốc và gần 30.000 binh sĩ Mỹ, trong đó có khoảng 3.000 quân đến từ Mỹ và các căn cứ khác ở khu vực Thái Bình Dương.

Bộ Chỉ huy liên hợp Mỹ - Hàn cho biết, cuộc tập trận nhằm kiểm tra khả năng của các lực lượng để đảm bảo an ninh trên bán đảo Triều Tiên và duy trì khả năng phòng thủ giữa 2 đồng minh.

Ông Heng Pheakdey còn cho biết, nhiều dự án đầu tư của Trung Quốc tại Campuchia, đặc biệt trong các lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên và năng lượng thường có chất lượng kém và “thiếu xem xét đến các tác động xã hội và môi trường”. Theo đánh giá của Giám đốc chương trình châu Á thuộc Viện An ninh và Chính sách phát triển Bernt Berger, chuyến thăm của ông Vương Nghị không có khả năng tạo ra nhiều bước phát triển mới, bất chấp việc Bắc Kinh và PhnomPenh đang gia tăng các mối quan hệ.

Cách đây hơn 4 tháng (10/4), tờ Cambodia Daily đưa tin, trong cuộc gặp Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình bên lề diễn đàn Bác Ngao tại Hải Nam, Trung Quốc, Thủ tướng Campuchia Hun Sen cho biết, Campuchia đã cam kết tăng cường hợp tác và sẽ tiếp tục hỗ trợ cái gọi là “lợi ích cốt lõi và những mối quan tâm” của Trung Quốc trong khu vực. Theo ông Hun Sen, đây là sự lựa chọn chính trị của Campuchia nhằm hỗ trợ các “lợi ích chiến lược” của Trung Quốc.

Tuyên bố này xuất hiện sau khi ông Hun Sen và ông Tập Cận Bình ký 8 dự án “Bắc Kinh đầu tư vào Campuchia, trong đó có dự án xây dựng nhà máy lọc dầu được đề xuất với giá trị ước tính khoảng 1,67 tỉ USD”. Khi đó, giới học giả và phân tích tại khu vực Đông Nam Á đều cho rằng, sự hào phóng của Trung Quốc đối với Campuchia chỉ nhằm thúc PhnomPenh từ chối đưa vấn đề Biển Đông vào chương trình nghị sự của ASEAN khi nước này giữ vai trò Chủ tịch luân phiên năm 2012.

Theo giới truyền thông, mục đích chuyến đi nhằm kỷ niệm 55 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Campuchia - Trung Quốc (2013 là năm hữu nghị Trung Quốc - Campuchia) và Bắc Kinh vừa thay đại sứ ở Campuchia. Theo đó, nguyên Đại sứ ở Lào Bế Kiến Quốc hiện là đại sứ Trung Quốc tại Campuchia. Nhưng có người thẳng thắn nói: Với tư cách là nước có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, lớn nhất khu vực châu Á, Trung Quốc đã dùng sức mạnh và ảnh hưởng kinh tế của mình để thiết lập quan hệ thân thiết với các nước ASEAN đang có nhu cầu phát triển kinh tế cao như Campuchia, Myamar và Lào.

Còn giới chuyên môn coi đây là chuyến thăm nhằm mục đích củng cố hơn nữa mối quan hệ đồng minh then chốt giữa Bắc Kinh với PhnomPenh ở Đông Nam Á, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc đang có những tranh chấp với các nước khác trong khu vực và Mỹ đang ngày càng quan tâm đến những cuộc tranh chấp này. Theo chương trình nghị sự, ông Vương Nghị gặp Thủ tướng Hun Sen, hội đàm với người đồng cấp Hor Namhong.

Washington vẫn thăm dò Bắc Kinh

Ngày 21/8, tờ Thời báo Hoàn Cầu có bài nói về chuyến công du Mỹ của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, ông Thường Vạn Toàn, trong đó nhận định, Trung Quốc đang tỏ ra cứng rắn với Mỹ cũng như các nước láng giềng như Nhật Bản, Philippines… Theo đó, đừng nước nào đánh giá thấp quyết tâm và ý chí của Trung Quốc trong việc bảo vệ chủ quyền và lợi ích hàng hải. Điều này đồng nghĩa với việc Bắc Kinh muốn nhằm vào các bên đang có tranh chấp ở Biển Đông và biển Hoa Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Thường Vạn Toàn cũng cho rằng, các cuộc tập trận của Mỹ tại Châu Á - Thái Bình Dương đang làm cho tình hình khu vực trở nên phức tạp.

Giới bình luận coi điều này đồng nghĩa với việc, Trung Quốc lo lắng trước việc Mỹ xoay trục chiến lược sang Châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là việc Mỹ “tái cân bằng ở Biển Đông” nhằm đối phó với sự ảnh hưởng ngày một gia tăng của Trung Quốc. Ông Thường Vạn Toàn cũng nhấn mạnh: Đừng đánh giá thấp ý chí và quyết tâm của Trung Quốc trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và quyền lợi hàng hải. Bởi Bắc Kinh sẽ không nhượng bộ trong các vấn đề “lợi ích cốt lõi”.

Ông Thường Vạn Toàn và ông Chuck Hagel tại Lầu Năm Góc

Cũng trong ngày 21/8, tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường Thanh Đảo, tàu hộ tống Lâm Nghi và một tàu hậu cần thuộc Hạm đội Bắc Hải Trung Quốc đã rời cảng tại tỉnh Sơn Đông để đến vùng biển Hawaii tham gia cuộc tập trận tìm kiếm - cứu nạn với lực lượng Mỹ vào cuối tuần này. Đây là một trong những lần hoạt động hải quân chung hiếm hoi giữa 2 nước và được tiến hành nhân chuyến công du tới Mỹ của ông Thường Vạn Toàn. Mặc dù nhất trí với nhau về việc sẽ cùng nỗ lực thúc đẩy, tăng cường quan hệ quân sự song phương, nhưng Mỹ và Trung Quốc vẫn tìm cách “nắn gân” nhau trong vấn đề tranh chấp ở Biển Đông, biển Hoa Đông cũng như chiến lược hướng vào châu Á của Washington.

Ông Chuck Hagel tái khẳng định lập trường của Mỹ: không đứng về bên nào trong các bên tranh chấp, nhưng nhấn mạnh rằng, bất đồng phải được giải quyết một cách hòa bình và không có ép buộc. Theo giới truyền thông, từ 22/8, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel bắt đầu chuyến công du 4 nước Đông Nam Á (Malaysia, Indonesia, Brunei và Philippines). Chuyến đi diễn ra sau khi ông Chuck Hagel có cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Thường Vạn Toàn tại Lầu Năm Góc hôm 19/8.

Dư luận đang quan tâm tới thông tin nói rằng, các căn cứ Mỹ đang bao vây Trung Quốc tại Châu Á - Thái Bình Dương. Thông tin này xuất hiện sau khi không quân Mỹ có kế hoạch thuê đất trên đảo Saipan (hòn đảo nhỏ ở tây Thái Bình Dương, vốn là căn cứ không quân cũ thời Chiến tranh thế giới thứ hai) trong 50 năm để xây dựng “sân bay trung chuyển”. Kế hoạch thuê và mở rộng sân bay cũ kể trên là một phần của chiến lược mới với quy mô lớn của Lầu Năm Góc trong thế kỷ XXI (Air-Sea Battle: Chiến trận Không - Biển).

Ngoài Saipan, không quân Mỹ còn có kế hoạch đưa tàu sân bay triển khai thường xuyên tại các căn cứ, từ Australia đến Ấn Độ như một phần của việc tăng cường sự hiện diện quân sự tại Thái Bình Dương. Tuyên bố của Mỹ về việc nâng cấp sân bay Saipan thành căn cứ quân sự được đưa ra khi Bộ trưởng Quốc phòng Thường Vạn Toàn đang có chuyến công du Washington.

Nhật Bản muốn cải thiện quan hệ với các đối tác

Ngày 21/8, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã đề nghị Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain (đang ở thăm Nhật Bản) nỗ lực hơn nữa trong vấn đề di dời lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ từ tỉnh Okinawa của Nhật Bản tới đảo Guam, đồng thời kêu gọi Mỹ phân bổ ngân sách cho kế hoạch di dời này vốn đã được hai bên nhất trí. Thượng nghị sĩ John McCain cho rằng, việc cải cách hiến pháp mà Tokyo đang tiến hành sẽ đẩy mạnh liên minh Mỹ - Nhật và tăng cường an ninh quốc gia cho Nhật Bản.

Theo tờ Economic Times, Trung Quốc càng mạnh và càng quyết liệt thì Mỹ dường như càng không muốn đứng về bên nào trong các cuộc tranh chấp ở châu Á dù cho những tranh chấp này có liên quan đến các đồng minh và đối tác chiến lược của họ và sự thực này đang đẩy các nước láng giềng của Trung Quốc vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Có không ít người cho rằng, Philippines ngây thơ trong tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc. Bởi theo họ, tính tới nay Nhật Bản và Philippines là 2 nước đang đối đầu quyết liệt nhất và căng thẳng với Trung Quốc vì tranh chấp biển đảo ở Biển Đông và biển Hoa Đông, nhưng tiềm lực quân sự, nhất là hải quân của Philippines so với Trung Quốc giống như “trứng chọi với đá”.

Ngày 19/8, giới học giả Trung Quốc cho rằng, quần đảo Senkaku/Điếu Ngư là “lợi ích cốt lõi” của Bắc Kinh. Đây là lần đầu tiên giới chức liên quan đến quân đội Trung Quốc tuyên bố với Nhật Bản như vậy. Ngày 19/8, tờ Thời báo Hoàn Cầu dẫn nguồn tin Hãng thông tấn Kyodo News cho biết, Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản sẽ đẩy nhanh kế hoạch bố trí máy bay trinh sát không người lái trước 2 năm so với dự định ban đầu do quân đội Trung Quốc đang uy hiếp ngày càng nghiêm trọng đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Ngoài ra, quân đội Trung Quốc cũng đang tăng cường hoạt động ngày càng nhiều trên biển Hoa Đông cũng như các cửa ngõ tiến ra Thái Bình Dương, do đó Tokyo cần sớm bố trí hệ thống trinh sát cảnh báo trên không để có thể giám sát 24/24 mọi động tĩnh của Bắc Kinh.

Được biết, Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản đã dự toán ngân sách mua sắm Global Hawk vào năm 2014 với đơn giá 25 tỉ yen/chiếc. Bộ Quốc phòng Nhật Bản đã có báo cáo điều chỉnh đối với “Đại cương kế hoạch phòng vệ”, để tăng cường phòng thủ các hòn đảo nhỏ trước âm mưu xâm nhập của Trung Quốc. Trước đó (15-8), tờ Thời báo Hoàn Cầu có bài “Trung Quốc vẫn không thể dọa nổi Nhật Bản, cần vạch trần sự điên cuồng của Nhật Bản trước thế giới” nhằm kích động tinh thần dân tộc chủ nghĩa tại quốc gia hơn 1,34 tỉ người.

Ngày 20/8, Đài NHK cho biết, lãnh đạo Nhật - Nga sẽ gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Saint Petersburg (5/9). Trước đó (19/8), Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Shinsuke Sugiyama và người đồng cấp Nga Igor Morgulov đã có cuộc gặp kéo dài khoảng 4 tiếng rưỡi tại Moskva, trong đó có bàn về 4 đảo hiện do Nga đang kiểm soát ở bên ngoài Hokkaido (vùng lãnh thổ phương Bắc - quần đảo Nam Kurils).

Ngày 19/8, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida và Đại sứ Hàn Quốc tại Nhật Bản Lee Byung-kee đã có cuộc gặp tại thủ đô Tokyo, Nhật Bản và thống nhất: cải thiện quan hệ bằng cách tăng cường các cuộc trao đổi, bao gồm cả hội đàm cấp cao. Tuy nhiên, Đại sứ Hàn Quốc tại Nhật Bản Lee Byung-kee vẫn tỏ ý lấy làm tiếc về bài phát biểu của Thủ tướng Shinzo Abe, cho dù đánh giá cao việc ông không đến thăm đền Yasukuni hôm 15/8. Ngày 18/8, tờ Thời báo Hoàn Cầu có bài viết cho rằng, tình hình căng thẳng tài chính Mỹ buộc Washington phải áp dụng các biện pháp cắt giảm chi tiêu, do đó Mỹ cần điều chỉnh lại viện trợ quân sự đối với đồng minh. Theo đó, nếu Mỹ cắt viện trợ quân sự cho Nhật Bản, có thể tiết kiệm được 150 tỉ USD.

Ngày 21/8, trang web của tờ Thời báo Hoàn Cầu dẫn lời của giới nghiên cứu Trung Quốc nhận định, việc Ấn Độ trình làng tàu sân bay INS Vikrant và Nhật Bản ra mắt tàu sân bay trực thăng là lời cảnh báo cho Trung Quốc. Bắc Kinh còn cho rằng, một số quốc gia đang hậu thuẫn cho New Delhi để cân bằng với sức mạnh của Bắc Kinh.

Ngày 20/8, giới truyền thông Ấn Độ cho biết, lần đầu tiên trong lịch sử quân đội Ấn Độ chính thức điều một máy bay vận tải cỡ lớn C-130J (mua của Mỹ) hạ cánh xuống một căn cứ quân sự nằm trên Đường kiểm soát ranh giới tạm thời giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Đây được coi là thông điệp mạnh nhất của Ấn Độ đối với Trung Quốc.

Nguồn: Hồng Thất Công - Tuấn Quỳnh/ Petrotimes