Thuốc rẻ nhưng chất lượng: Kiếm đâu ra?

[vuitoichat]

(PL)- Cần một sự định hướng, sắp xếp lại trong sản xuất và nhập khẩu để lành mạnh hóa thị trường thuốc theo hướng ưu tiên chất lượng.

Thị trường dược phẩm hiện nay như “trăm hoa đua nở”. Thuốc giá rẻ trúng thầu nhưng chất lượng sẽ đi về đâu? Dưới đây là góc nhìn của các chuyên gia.

Xe Matiz có chất lượng như… Mercedes

Theo phân tích của một chuyên gia về đấu thầu thuốc, cho tới đợt thầu tập trung của Sở Y tế TP.HCM (được tiến hành theo Luật Đấu thầu cũ, Thông tư Liên tịch 01 của Bộ Y tế - Tài chính, Thông tư 11 của Bộ Y tế về hướng dẫn lập hồ sơ mời thầu) thì các thuốc phải vượt qua vòng kỹ thuật, đạt 70 điểm trở lên mới được tiếp tục vào vòng đấu giá thấp nhất. Về lý thuyết thì hoàn toàn phù hợp cho tất cả loại thuốc dự thầu nhưng thực tế diễn ra chỉ thuận lợi cho những thuốc rẻ nhất. Lý do hầu như thuốc nào đấu thầu cũng đạt đủ điểm kỹ thuật (lý luận như Bộ Y tế là thuốc nào được Bộ cấp số đăng ký thì đều bảo đảm chất lượng, chí ít thì cũng là chất lượng như xe Matiz so với xe… Mercedes!).

Thực tế vừa qua cho thấy tỉ lệ tăng vọt của các thuốc giá rẻ, thuốc lần đầu trúng thầu. Không đề cập đến các thuốc biệt dược gốc được xếp nhóm riêng và nhu cầu hạn chế do khả năng tài chính, trong các gói generic (thuốc hết hạn bảo hộ) cho thấy sự ra đi của rất nhiều công ty trong nước tên tuổi, kinh nghiệm. Chính cơ chế này tạo điều kiện cả cho những thuốc vừa được cấp số đăng ký, chưa đưa ra thị trường nhưng vẫn thắng thầu, sau đó mới hộc tốc thuê gia công sản xuất. Thậm chí có mặt hàng đóng thầu rồi vẫn chưa có số đăng ký (ví dụ Bipando-hoạt chất Pantoprazol của Công ty SPM và Peptan-hoạt chất omeprazol của Công ty Pharbaco, cả hai đều trúng thầu với VN Pharma). Xuất hiện một số công ty (điển hình là VN Pharma) sẵn sàng bỏ thầu giá rẻ mạt, các công ty khác rớt thầu thuốc của mình được thương lượng để sản xuất gia công chính mặt hàng đó cho công ty trúng thầu với giá rẻ hơn nhiều. Nếu về góc độ kinh tế, ép giá như vậy là một thắng lợi nhưng chất lượng sẽ đi về đâu? Đó là thuốc trong nước!

Việc đấu thầu tập trung tại TP.HCM gay cấn từ lúc mở hồ sơ dự thầu. Ảnh: TÙNG SƠN

Còn thuốc ngoại nhập thì vốn đã có truyền thống các thuốc Ấn Độ, Trung Quốc rẻ như... bèo trên thị trường, nay được mở đường để vào BV. Nhưng chưa đủ, còn có sự giả mạo hồ sơ để hô biến thành thuốc của các nước phát triển, để nghiễm nhiên trúng thầu khi cạnh tranh với thuốc thứ thiệt.

Tiết kiệm: Người bệnh chịu thiệt

Theo một chuyên gia khác, đấu thầu không phải là giải pháp tối ưu. Đấu thầu riêng ở từng BV thì giá cả chênh lệch, không công bằng vì mỗi nơi hiểu một cách, số lượng ít nên giá cao, chưa kể các nơi xa xôi hẻo lánh thì khó chào thầu. Nhưng đấu thầu tập trung thì cũng chưa chắc giải quyết được vấn đề tiêu cực, các nguy cơ cũng tập trung, nhất là đặc điểm thị trường ít có nhà thầu đủ lớn để cung ứng, điều quan trọng nhất là có ít lựa chọn cho bác sĩ. Chính vì vậy, phải nghiên cứu thấu đáo khi xây dựng nghị định, thông tư hướng dẫn cho Luật Đấu thầu mới. Không nên thổi phồng thành tích “tiết kiệm” của Thông tư 01, chưa kể số tiền tiết kiệm đó là do lấy chênh lệch giữa giá kế hoạch và giá trúng thầu, chứ không phải so sánh trên cùng mặt hàng giữa các năm. Nếu tiết kiệm tiền thuốc mà tăng ngày điều trị thì còn… tệ hơn. Dù các quy định có chặt chẽ đến đâu nhưng với một thị trường dược trăm hoa đua nở như hiện nay thì cũng bó tay. Cần một sự định hướng, sắp xếp lại trong sản xuất và nhập khẩu để lành mạnh hóa thị trường thuốc generic theo hướng ưu tiên chất lượng.

Tại sao người kiểm tra ta, còn ta thì không?

Chuyên gia của một doanh nghiệp dược than phiền: Tại sao thuốc của ta sản xuất muốn xuất khẩu phải chịu sự kiểm soát rất ngặt nghèo của nước sở tại, kể cả việc họ đến thanh tra điều kiện sản xuất và bảo quản của ta. Trong khi thuốc nhập khẩu chỉ xét trên hồ sơ giấy tờ?

Đừng đổ là thiếu kinh phí, khi kinh phí này các nước yêu cầu công ty xuất khẩu thuốc phải chịu. Tại sao không kiểm nghiệm tất cả mẫu thuốc nhập khẩu mà chỉ tập trung một số công ty nguy cơ? Tiêu chí nào là công ty nguy cơ? Làm thế nào để vào và không vào danh sách đen đó? Tại sao ưu ái kiểm nghiệm thuốc nội? (Thí dụ cụ thể: Năm 2013 kiểm nghiệm lấy mẫu kiểm tra chất lượng 33.905 mẫu thuốc nội, có 2,3% không đạt và 5.577 mẫu thuốc ngoại nhưng đến 3,5% không đạt.)

Về cấp phép nhập khẩu chuyến, vì sao rất nhiều thuốc cần cho điều trị, được các BV TP gửi công văn yêu cầu nhưng không được Cục Quản lý Dược giải quyết (điển hình như Prostaglandin E1) nhưng trong hai tháng lại cấp giấy phép nhập chuyến cho H-capita (hoạt chất Capecitabine), loại này đã có trên thị trường cả số đăng ký cho thuốc ngoại và thuốc nội, cả biệt dược và generic. Thậm chí có thuốc còn bị công ty kiện BV là không mua hết như cam kết, làm công ty thiệt hại vì lỡ sản xuất...!

DUY TÍNH