Người Việt chinh phục đại dương: Đỉnh cao Việt Nam... () - Trong kỳ này, chúng ta sẽ t́m hiểu kỹ về động cơ chuyến đi của Tim Severin và cách ngư dân VN chế tạo chiếc bè mảng kỳ diệu như thế nào Chuyến đi của mảng Từ Phúc Trước ...
() - Trong kỳ này, chúng ta sẽ t́m hiểu kỹ về động cơ chuyến đi của Tim Severin và cách ngư dân VN chế tạo chiếc bè mảng kỳ diệu như thế nào
Chuyến đi của mảng Từ Phúc
Trước khi tới Việt Nam, Tim Severin đă khảo sát miền Nam Trung Quốc và Đài Loan nhằm t́m kiếm một nơi c̣n sử dụng và có thể chế tạo được mảng tre và buồm. Tất cả v́ Tim đă đọc và ảnh hưởng thuyết xuyên dương của một nhà nghiên cứu người Anh tên là Joseph Needham (1900-1995).
Nhận thấy có nhiều sự tương đồng về văn hóa giữa hai vùng ven bờ thái B́nh Dương, giữa châu Á và Nam Mỹ, Needham cho rằng đă có cuộc giao lưu văn hóa bằng các phương tiện vượt biển thô sơ của người TQ và các dân tộc khác từ cách đây vài ngh́n năm.
Theo sử sách Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng (259-210 TCN) đă phái nhiều đoàn người đi t́m thuốc trường sinh bất tử, có người đi đường bộ, có người đi đường thủy. Trong đó có nhân vật An Kỳ Sinh, hiện nay c̣n có một di tích được gọi là tượng của ông ta trên núi Yên Tử - Đông Triều, Quảng Ninh, Việt Nam. C̣n có đoàn vượt biển hướng về phía Đông mà người cầm đầu là Tử Phúc.
Ngư dân Sầm Sơn đang đóng bè mảng
Trong một số sử sách như Sỷ kư của Tư Mă Thiên, Tam Quốc chí của Trần Thọ có ghi chép chuyến đi của ông sang Nhật Bản để t́m thuốc trường sinh. Sự kiện này đă tạo ư tưởng cho Tim Severin thực hiện chuyến đi bằng mảng tre vượt đại dương và đặt tên cho chiếc mảng tre này là Từ Phúc c̣n chuyến du hành này mang tên "Chinese Voyage" tức hải tŕnh Trung Hoa.
Nhưng thực ra, do hạn hẹp về nguồn thông tin nên Tim Severin không biết rằng mảng tre với buồm cánh dơi và xiếm là những sản phẩm độc đáo của dân tộc Việt Nam mà nhiều nhà nghiên cứu như đô đốc Paris Claeys JYC hay Công Văn Trung, Phạm Văn Chung từ những năm đầu thế kỷ 20 đă dày công nghiên cứu.
Bởi vậy, mặc dù chuyến đi mang tên hải tŕnh Trung Hoa, chiếc mảng tre mang tên Từ Phúc nhưng bản thân ṭn bộ chiếc mảng được chế tạo bởi bàn tay ngư dân tài hoa Sầm Sơn, Thanh Hóa, dùng toàn vật liệu tự nhiên, quy tŕnh dân gian, không dùng vật liệu như dây nylon, sơn hóa chất... và người điều khiển là một ngư dân "chân quê" chưa từng ra tới Hà Nội đă nói lên tất cả.
Đó là sức sống mănh liệt của chiếc mảng tre được chế tạo ngay tại quê hương của văn hóa Đông Sơn, đă có khả năng vượt đại dương hàng vạn kilomet. Đó là khả năng kỳ diệu của những cánh buồm cánh dơi, cánh kẹo do bàn tay người thợ vùng Phong Côc, đảo Hà Nam, Yên Hưng, Quảng Ninh, ngay sát trận địa thủy chiến trên sông Bạch Đằng, là cỗ máy đứa chiếc mảng tre vượt được hai phần ba chiều dài Thái B́nh Dương sang châu Mỹ.
Mảng tre vượt Thái B́nh Dương
So với chiếc mảng thông thường được sử dụng ở Sầm Sơn, chiếc mảng này to gấp hai lần. Để chế tạo, Tim đă mời vợ chồng kỹ sư thiết kế tàu Colin Mudie và Rose Mary người Anh làm cố vấn và chyên viên tàu thuyền dân gian người Úc Nick Burmingham làm cố vấn.
Là những người có nhiều kinh nghiệm trong việc nghiên cứu thuyền dân gian trên toàn thế giới, Colin Mudie (SN 1927) là chuyên gia hàng đầu về thuyền buồm, đă bỏ công sức hàng chục năm nghiên cứu từ các thuyền buồm Hy Lạp đến những chiếc Yacht hiện đại. Cách làm việc của Tim Severin và các cộng sự thể hiện một phong cách tôn trọng kỹ thuật truyền thống, kết hợp với tư duy hiện đại.
5 thủy thủ trên chiếc bè của Tim Severin, anh Lợi phía trên bên phải
Toàn bộ vật liệu sử dụng đều từ thiên nhiên: sử dụng tranh tre nứa lá, lạt mây buộc, sơn ta để quét, tuyệt đối không dùng đinh hay dây nylon để lắp ghép. Cách thi công truyền thống của ngư dân Sầm Sơn Được tôn trọng.
Có khoảng 100km dây mây đă được dùng để làm chiếc mảng. Sau 6 tháng thực hiện, đến tháng 3/1993 chiếc mảng đă được hoàn thành. Mảng có kích thước dài 20m, rộng 6m, cao gần 1m với 4 lớp luồng và cứ một lớp luồng có một lớp gỗ, được buộc bằng hàng ngàn mối lạt mây.
Tất cả các dữ liệu đó đều được Tim Severin thường xuyên thông báo về Anh cho Colin biết để phân tích. Ngoài ra, Rose Mary c̣n chạy chương tŕnh máy tính để kiểm tra độ ổn định, độ bền kết cấu của mảng theo ngôn ngữ của công nghệ đóng tàu hiện đại.
Kết quả cuối cùng là ngư dân Sầm Sơn đă chế tạo được một chiếc mảng hoàn toàn bằng vật liệu và công nghệ dân gian tại chỗ nhưng được phân tích kỹ lưỡng theo ngôn ngữ đóng tàu thế kỷ 20. Động cơ đẩy mảng đă được những chuyên gia này t́m đúng chỗ.
Trên đất nước ta hiện nay có nhiều nơi có thể chế tạo được buồm dân gian, nhưng nơi bảo lưu được truyền thống đó chỉ có Phong Cốc thuộc đảo Hà Nam, huyện yên Hưng, Quảng Ninh. Làng quê này chỉ cách sông Bạch Đằng, bơi diễn ra các cuộc thủy chiến bạch đằng nơi diễn ra các trận thủy chống quân Hán một vài kilomets.
Ngư dân Sầm Sơn với chiếc bè mảng của Tim Severin
Ba chiếc buồm tứ giác c̣n gọi là buồm cánh kẹo do ông Phạm Văn Chính cùng ba người con trai chế tạo đúng theo công nghệ dân gian đă hoạt động hiệu quả suốt cuộc hành tŕnh. Một bộ buồm được lắp cho mảng ngay tại QN, bộ thứ hại được gửi gấp sang Nhật để thay mới trước khi chiếc mảng bước vào cuộc hành tŕnh vượt Thái B́nh Dương.
Để điều khiển những chiecs buồm, chiếm xiếm, để bảo quản mảng tre trong quá tŕnh hoạt động, không ai tài giỏi hơn là những người ngư dân Sầm Sơn đă chế tạo ra chiếc mảng. Bởi vậy tuy đă có ba bốn bạn cùng đi là nhwungx thủy thủ thueyefn buồm có hạng trên thế giới, bản thân Tim Severin cũng là một thủy thủ đă trải qua nhiều chuyến thử thách vượt đại dương, nhưng công việc hàng đầu mà ông quan tâm là t́m một thủy thủ bản xứ. Người được chọn là Lương Viết Lợi, một thợ mộc, người đă cùng cha ḿnh tham gia ṿa việc chế tạo chiếc mảng cùng với gần 100 ngư dân khác.
Chuyến đi xuất ngoại đầu tiên trong đời này cũng là lần đầu tiên Lợi đi xa trong đời. Lợi có nhiều thách thức, không phải việc sẽ chống chọi với những cám dỗ trước ánh đèn rực sáng của Hong Kong hay Tokyo, sức hút trước miền đất hứa America... mà quan trọng nhất là sự cô đơn giữa một nhóm thủy thủ xa lạ, sự khác biệt giữa các nền văn hóa mà lần đầu tiên trong đời Lợi đă phải va chạm.
Tuy nhiên, đoàn thủy thủ duwois sự dẫn dắt của Tim Severin đă trở thành đội ngũ có kỷ luật, có văn hóa, mọi việc được giải quyết thấm đậm t́nh người.
Bè mảng ra khơi
Trên b́a sách tặng cho Lợi, người chỉ huy chuyến đi đă viết: "Tặng Lợi, một người bạn tốt, một thành viên tốt, một thủy thủ tốt. Chúng tôi đánh giá cao tài nghệ của bạn và việc lao động chăm chỉ cùng tinh thần phục vụ tốt trong suốt chuyện vượt Thái B́nh Dương."
Chúng ta tự hào về những con người như Lương Viết Lợi và ngư dân Sầm Sơn đă chế tạo và điều khiển chiếc mảng vượt Thái B́nh Dương. Như Tim Severin nhận định, tuy mảng chưa đạt tới bờ châu Mỹ nhưng chuyến đi được hai phần ba quăng đường đă chứng tỏ sức sống mănh liệt của chiếc mảng, đă góp phần chứng tỏ cách đây hai ngh́n năm nhiều thủ thủ châu Á trong đó có người Việt Nam, Trung Hoa... đă đi rất xa trên đại dương.
Điều đó minh chứng cho truyền thống hàng hải của dân tộc, cho chủ quyền của nhiều đảo xa mà tiền nhân đă đặt chân tới, và khai phá, tạo nên giang sớn gấm vóc ngày nay.
Kỳ tới, chúng ta sẽ gặp gỡ người ngư dân Lương Viết Lợi để nghe ông kể về chuyến hành tŕnh. Để thấy được sau khi thực hiện những kỳ tích phi thường, người ngư dân đó, cũng như dân tộc Việt Nam vẫn trở về với cuộc sống b́nh thường. Và cũng lắng nghe những khắc khoải của ông về biển, về đảo, về văn hóa của dân tộc.
Đỗ Thái B́nh Kỹ sư đóng tàu – Thành viên SNAME (Hội đóng tàu Hoa Kỳ)
BDV
