Video quay cảnh tay súng giết 5 người ở Paris thề trung thành với IS, trong khi bạn của hắn, hai anh em thảm sát tạp chí trào phúng Pháp tuyên bố chúng thuộc al-Qaeda, làm dấy lên nghi ngờ về việc hai nhóm cực đoan đã phối hợp với nhau.
Amedy Coulibaly, kẻ bắt cóc và tấn công con tin tại siêu th Do Thái ở Paris hôm 9/1 đã thề trung thành với IS trong một video. Ảnh: National Post
Một đoạn video xuất hiện hôm 11/1 cho thấy Amedy Coulibaly, kẻ sát hại một nữ cảnh sát và 4 con tin tại siêu thị Do Thái ở Paris tuần trước, thề trung thành với Nhà nước Hồi giáo (IS), trong khi bạn của hắn, hai tay súng thực hiện vụ tấn công tạp chí trào phúng Pháp lại tuyên bố đến từ al-Qaeda, tổ chức cực đoan cạnh tranh với IS.
Điều dường như mâu thuẫn này đặt ra câu hỏi về mối liên hệ giữa ba kẻ gây ra các vụ tấn công tuần trước ở Pháp, liệu họ có thực hiện với sự chỉ đạo trực tiếp của tổ chức cực đoan, và thông báo trước cho mạng lưới hay không, và liệu tình bạn có khiến họ dẹp bất đồng giữa các nhóm sang một bên hay không.
Trong video được nhóm tình báo SITE xác nhận, Amedy Coulibaly biện minh cho lý do chúng tấn công vào tạp chí và siêu thị. "Nếu xét đến những điều họ đang làm thì những gì chúng tôi thực hiện là hoàn toàn chính đáng", Coulibaly nói.
Hắn cho biết hắn từng phối hợp hoạt động với Said và Cherif Kouachi, hai tên thực hiện vụ thảm sát ở tạp chí trào phúng Charlie Hebdo hôm 7/1, và gọi chúng là "những người anh em từ đội ngũ của chúng tôi". Theo AP, hai người đàn ông từng giao dịch ma túy với Coulibaly xác nhận hắn là người trong video. Cảnh sát cho biết họ đang điều tra xem đoạn video được đăng trong hoàn cảnh nào.
"Chúng tôi từng làm một vài việc với nhau và một số việc riêng rẽ, để có tác động lớn hơn", hắn nói với tiếng Pháp trôi chảy, và nói thêm rằng hắn đã giúp anh em nhà Kouachi về mặt tài chính bằng việc cung cấp "vài nghìn euro". Đoạn video còn quay cảnh y làm động tác chống đẩy, trong phòng có những khẩu súng trường tự động, súng lục và súng đạn. Hắn ngồi nói chuyện dưới lá cờ đen trắng của IS.
Trong khi đó, những người sống sót trong vụ tấn công Charlie Hebdo cho biết hai tay súng tuyên bố họ đến từ al-Qaeda ở Yemen, chi nhánh Mỹ coi là nguy hiểm nhất trong mạng lưới al-Qaeda. IS không hợp tác với các chiến binh al-Qaeda và thậm chí còn chiến đấu với họ trong một cuộc xung đột lãnh thổ, bên lề cuộc nội chiến Syria.
Các chuyên gia nghi ngờ liệu các cuộc tấn công có thể được điều phối bởi các nhóm là đối thủ của nhau hay không. Trong khi Cherif Kouachi bị kết án về tội khủng bố năm 2008, và anh trai của hắn, Said được cho là đã được huấn luyện và chiến đấu cùng lực lượng al-Qaeda khi ở Yemen, cho đến nay chưa có bằng chứng cho thấy Coulibaly đã đến Syria hay Iraq, nơi IS chiếm đóng. Bạn gái hắn, người bị tình nghi có liên quan đến vụ tấn công, bị phát hiện lần cuối tại một thị trấn ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria, một vài ngày trước khi diễn ra các cuộc tấn công Paris.
Kể từ khi IS rạn nứt quan hệ với al-Qaeda hồi năm ngoái, các chiến binh từ hai nhóm rơi vào một cuộc chiến đẫm máu tại Iraq và Syria, nơi IS tuyên bố lãnh đạo một nhà nước của Hồi giáo và phong trào jihad toàn cầu. Hai nhóm đã giao tranh với nhau, khiến hàng trăm thành viên hai phe thiệt mạng.
"Đây sẽ là một điều bất ngờ lớn", Peter Neumann, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cực đoan tại King's College London cho biết. "Giả thiết cho rằng hai nhóm có chủ ý hợp tác trong các hoạt động ở nước ngoài dường như quá xa vời".
"Nếu việc này có thể xảy ra, kịch bản có nhiều khả năng nhất là hai bên đang đấu để loại nhau. Nếu hai bên phối hợp nhau thì nó cũng chỉ xảy ra ở mức rất thấp", ông nói. Vụ tấn công của Coulibaly ít chuyên nghiệp, và dường như mang tính tự phát nhiều hơn.
"Hắn có thể là ví dụ về một thanh niên Hồi giáo ở Pháp hờ hững, cảm thấy mình bị xa lánh. Vì vậy, hắn tuân theo một hệ tư tưởng làm cho hắn cảm thấy mình quan trọng, cho hắn ta mục đích và định hướng sống".
Timothy Holman, chuyên gia tại Trường S. Rajaratnam Nghiên cứu Quốc tế (RSIS) ở Singapore, cho biết những kẻ tấn công muốn đại diện cho những người chúng muốn trở thành. Họ có mối quan hệ cá nhân có thể vượt qua sự cạnh tranh giữa các thủ lĩnh cực đoan ở nước ngoài.
Liên kết của anh em nhà Kouachi với Yemen cũng tồn tại trước khi IS và al-Qaeda rạn nứt quan hệ. Các tay súng trong các vụ tấn công Paris tuần trước kết bạn với nhau "trước khi họ tham gia vào nhóm chiến binh. Họ cũng chiến đấu để bảo vệ lẫn nhau nhiều như cho các nhóm cực đoan", Holman cho biết.
"Theo quan điểm của tôi, mối quan tâm lớn nhất của họ là lòng trung thành với bạn bè và gia đình trong môi trường jihad, sau đó mới tới nhóm chiến binh. Nếu Coulibaly dành lòng trung thành lớn nhất cho IS, hắn có thể sẽ không hành động cùng một lúc với anh em nhà Kouachi", ông nói thêm.
Kỹ năng mới, hận thù cũ
Trong tạp chí tuyên truyền của mình nhằm vào độc giả quốc tế, cả IS và al-Qaeda đều thúc đẩy ý tưởng rằng các cuộc tấn công ở nước ngoài không cần phải có liên kết với nhóm cực đoan chính. Nó cho rằng các chiến binh jihad nên tự thực hiện các vụ tấn công.
Hàng nghìn thanh niên từ Tây Âu đến vùng chiến sự ở Syria và Iraq để tham gia các nhóm cực đoan. Luật sư và người thân của họ cho biết nhiều người chỉ có hiểu biết mơ hồ về những người sẽ gặp họ khi đến nơi. Tuy nhiên, các quan chức an ninh lo sợ rằng họ sẽ trở về nhà với kỹ năng chiến đấu mới trong khi vẫn ấp ủ hận thù cũ.
Trong khi một thành viên giấu tên của chi nhánh al-Qaeda ở Yemen hôm 9/1 khẳng định nhóm đã chỉ đạo cuộc tấn công vào Charlie Hebdo, nhóm không hề đưa ra một tuyên bố chính thức về vấn đề này. Giáo sĩ cao cấp của nó ca ngợi vụ tấn công, nhưng cũng không tuyên bố chịu trách nhiệm trực tiếp
Dù al-Qaeda có thể không biết trước về cuộc tấn công, các chiến binh ở Trung Đông thường thích nhận trách nhiệm về những hành vi bạo lực, và thể hiện một mặt trận thống nhất trước các đối thủ, dù đôi khi việc này đi ngược lại với quan điểm của nhóm.
Aymenn al-Tamimi, một chuyên gia tại Anh về các nhóm chiến binh ở Iraq và Syria, cho rằng việc tuyên bố trung thành với các nhóm cực đoan đối địch nhằm xây dựng ý tưởng rằng chiến binh sẽ đoàn kết để chống lại phương Tây.
Al-Qaeda ở Yemen có thể không thừa nhận nhà nước tự xưng của IS, ông nói, "nhưng họ nhấn mạnh sự cần thiết phải hỗ trợ lẫn nhau để chống lại phương Tây".
Theo al-Tamimi, có thể mục đích của việc đó là nhằm "khơi gợi nỗi lo sợ lớn hơn của phương Tây, đó là al-Qaeda và IS bắt tay nhau để tiến hành một cuộc tấn công".
VietSN Ⓒ Sưu tập
