Ḥn non bộ ở Trà Vinh được xây dựng cách đây gần cả thế kỷ và từng được báo chí Sài G̣n lúc bấy giờ ca ngợi là “ḥn giả sơn lớn nhất lục tỉnh Nam Kỳ”.Trên tỉnh lộ 54, ḥn non bộ nằm nép ḿnh bên đường, trên địa bàn ấp Cḥm Chuối, xă Phước Hưng, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Người dân ở đây không mấy xa lạ với ḥn non này cũng như về chủ của nó - ḍng họ Dương, một ḍng họ lớn và giàu có lúc bấy giờ.
Đệ nhất giả sơn
Đến địa bàn ấp Cḥm Chuối, hỏi thăm về “ḥn non” người dân ai cũng biết và chỉ dẫn cho chúng tôi rất tận t́nh. Mấy mươi năm trôi qua, ḥn non bây giờ đă khoác lên ḿnh chiếc áo sẫm màu của thời gian. Nhưng vẫn giữ được nét cổ kính và uy nghiêm của một kiệt tác nghệ thuật, từng một thời xứng danh đệ nhất.
Sau một hồi hỏi thăm lần hồi, chúng tôi t́m đến nhà ông Dương Văn Lành, người dân xung quanh vẫn gọi ông bằng cái tên Tư Lai nên chúng tôi cũng khá vất vả mới t́m ra được nhà của ông. Ngôi nhà hiện ông Lành đang sinh sống cùng người vợ cũng được xây dựng vào những năm trước giải phóng. Đón tiếp chúng tôi trong ngôi nhà ông đă sinh sống nữa cuộc đời, bên ấm trà nóng ông bắt đầu câu chuyện về ḥn non khổng lồ và ḍng họ của ḿnh.
Ông Tư Lành hiện già lắm rồi, ông sinh năm 1924, đă ngoài 80 tuổi nhưng ông vẫn khỏe mạnh và minh mẫn, ông kể cho chúng tôi nghe nhiều câu chuyện xoay quanh ḥn non bộ, vốn là niềm tự hào của gia tộc ḿnh. Ḍng họ Dương có nguồn gốc là người Tiều (Triều Châu, Quảng Đông, Trung Quốc), ông cố của ông Tư qua Việt Nam đă lâu và lấy bà cố là người Việt. Người Tiều rất tin vào thuật phong thủy. Ḥn non bộ rất rất được ưa thích, là một h́nh thức nghệ thuật mô phỏng những ngọn núi thật thành những ngọn núi nhỏ để trong những khuôn viên vườn trong nhà. Những ngọn núi này được xây dựng bằng đá và xi măng, cát, sắt thép. Điều quan trọng nữa là phải được một bàn tay của người nghệ nhân có kinh nghiệm và đôi mắt thẩm mỹ. Ngoài giá trị thẩm mỹ, ḥn non bộ c̣n có giá trị để ếm triệt hoặc phát huy dung mạch, mang lại sự hưng thịnh, thuận lợi cho ngôi nhà.
Trên mảnh đất được xây dựng ḥn non bộ của ḍng họ ḿnh, ông Tư Lành cho biết: “Trước đây, trên miếng đất đó là nơi chôn cất của bà cố tôi tên là Nguyễn Thị Biên, được một thời gian, gia đ́nh nhận thấy rằng mộ của bà cố nằm sát ngoài đường lộ quá, sợ người đă mất sẽ không được nằm yên thân, nên gia đ́nh mới bàn bạc xây dựng ḥn non chắn trước mộ để ngăn cản những tiếng ồn cũng như những xâm phạm khác”. Người quyết định xây dựng ḥn non này là ông nội của ông Tư Lành và ông út tên Dương Văn Gồng, là em trai của ông nội ông Tư Lành. Khi ḥn non được khởi công xây dựng ông Tư Lành chỉ mới chừng 11 tuổi (khoảng năm 1935, 1936), và thường xuyên đến đây xin xi măng để nghịch chơi.
Ông Tư cho biết thời đó xi măng phải nhập từ bên Pháp về, xi măng được đựng trong những chiếc thùng gỗ to cao gần bằng ông lúc đó chứ không phải như bây giờ xi măng được đựng trong bao giấy. Ngoài ra phần nền móng, nơi để xây dựng ḥn non cũng được gia cố hết sức chắc chắn. Sau khi cho những lớp đất đá, sắt thép độn phía dưới nền xong, tất cả được dầm xuống cho chắc chắn, rồi để như vậy trong hơn nữa năm cho nước mưa ngấm xuống, khi thấy được sự chắc chắn của nó mới bắt đầu xây dựng. Thợ xây dựng ḥn non này được mời từ Bến Tre về xây, ông Tư Lành cho biết đó là nghệ nhân Năm Quỳnh, lúc bấy giờ xây dựng ḥn non không ai qua mặt được ông Năm Quỳnh, ông là cao thủ bậc nhất trong lĩnh vực này.
Ḥn non được xây dựng liên hơn 3 năm sau mới hoàn thành. Ḥn non sau khi hoàn thành cao khoảng 6 mét, dài 10 mét, ngang 6 mét. Dưới bàn tay điêu luyện của ông Năm Quỳnh ḥn non bộ hiện ra sừng sững, giống như một dăy núi thật mọc lên giữa vùng đất trống. Ngoài ḥn non, gia tộc họ Dương c̣n cho xây dựng thêm những bậc thang để lên cao hơn, những chiếc cầu bắc ngang qua những ngon núi, những hồ nước…tất cả đều được tọa h́nh tỉ mĩ và hết sức công phu. Điều đặc biệt là phía sau ḥn non, dưới chân của ngôi mộ bà cố, gia tộc họ Dương c̣n cho xây một hồ nước lớn, trồng sen và nhiều loài cây, hoa khác. Tất cả những công tŕnh lớn nhỏ trên là để phục vụ cho một ư đồ phong thủy là: Gối đầu lên núi, gác chân lên biển. Núi ở đây là ḥn non được mô phỏng đó, ngụ ư gia đ́nh sẽ ngày một thịnh vượng. Gối đầu lên núi thể hiện cho sự vững chăi, mặt nh́n và gác chân ra biển (hồ sen) ngụ ư biểu trưng cho sự thịnh vượng. Đây là thuật phong thủy thường được áp dụng cho các bậc đế vương, nhưng được ôn Gồng áp dụng với dụng ư, cầu cho gia tộc ngày càng thịnh vượng.
Quá khứ vàng son của ḍng họ Dương
Gia tộc họ Dương vốn là một tiểu điền chủ, tuy không giàu có, thế lực bằng những gia tộc đại điền chủ nhưng trong thời Pháp, để đạt được đến mức độ tiểu điền chủ, gia tộc họ Dương cũng có thanh thế nhất định trong vùng.
Ông Dương Văn Gồng, sinh năm 1892, năm Nhâm Th́n là một Hội đồng, người dân quen gội là ông Hội đồng Gồng, ông là người giàu có, lại có thế lực nên chính ông bỏ tiền bỏ của ra xây dựng ḥn non này cho gia tộc. Đến khi ông Gồng mất vào năm 1952, chôn cất bên cạnh mộ của bà Nguyễn Thị Biên, phía bên trái, đến khi vợ ông Gồng mất cũng được an táng và chôn cất phía bên phải của mộ bà Nguyễn Thị Biên.
Lúc đầu được xây dựng, ḥn non bộ của gia tộc họ Dương tọa lạc trên mảnh đất rộng gần 5000 mét vuông, theo lời của ông Tư Lành lúc bấy giờ có nhiều tờ báo ở Sài G̣n ca ngợi ḥn non này là “Giả sơn lớn nhất lục tỉnh Nam Kỳ”. Nhưng hiện nay, diện tích hai bên của ḥn non đă bị thu nhỏ đáng kể, nhà của hai bên lấn át, thêm nữa cây cỏ xung quanh ḥn non mọc um tùm v́ không ai don dẹp, chăm sóc, cái hồ sen phía sau ḥn non cũng mọc đầy cỏ dại. Đến năm 2004, gia đ́nh ông Tư Lành cho xây dựng hàng rào bao quanh và gắn trước cổng ḍng chữ lớn : “Dương gia chi mộ”.
Khi được hỏi tại sao trong khu vực ḥn non không có mộ phần của ông cố, tức là chồng của bà Nguyễn Thị Biên, Ông Tư Lành cho biết, ông cố của ông tên là Dương Văn Hưng, chết trước bà cố lâu lắm và được an tang tại TP Trà Vinh bây giờ, sau khi bà cố mất được an tang ở đây, mấy năm sau xây dựng được ḥn non gia đ́nh cũng tính tới chuyện dời mộ của ông cố về đây nhưng khi khai quật lên th́ không c̣n thấy bóng dáng của xương cốt đâu, dào bới một khoảng rộng hơn cũng không t́m thấy ǵ nên chỉ hốt một ít đất tượng trưng đem rải ở sông. Như vậy hiện trong khu vực ḥn non chỉ có mộ phần của 3 người là bà Nguyễn Thị Biên cùng ông Dương Văn Gồng và vợ.
Gia tộc họ Dương bây giờ chỉ c̣n hai người sinh sống tại Việt Nam là ông Tư Lành cùng một người cháu là anh Dương Trung Nguyên, 42 tuổi làm giáo viên là con của anh trai ông Tư Lành. Những người c̣n lại đều sang định cư ở Mỹ. Nhà của ông Tư và anh Nguyên ở cạnh nhau. Tuy là con cháu của một ḍng họ có thanh thế nhưng hiện tại cuộc sống của ông Tư và anh Nguyên không lấy ǵ làm khá giả. Ông Tư có môt người con gái đă lấy chồng và sinh sống ở Tây Ninh. Ông và vợ sống lủi thủi trong căn nhà và tự chăm sóc lẫn nhau, ông Tư cũng có ruộng đất nhưng tuổi già sức yếu nên cho người khác thuê ruộng để trồng lúa. Sự thịnh vượng của gia tộc họ Dương hiện chỉ c̣n trong những câu chuyện lúc trà dư tửu hậu của người dân Trà Cú.
VietSN © Sưu tập
Games
