Hòn non bộ ở Trà Vinh được xây dựng cách đây gần cả thế kỷ và từng được báo chí Sài Gòn lúc bấy giờ ca ngợi là “hòn giả sơn lớn nhất lục tỉnh Nam Kỳ”.Trên tỉnh lộ 54, hòn non bộ nằm nép mình bên đường, trên địa bàn ấp Chòm Chuối, xã Phước Hưng, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Người dân ở đây không mấy xa lạ với hòn non này cũng như về chủ của nó - dòng họ Dương, một dòng họ lớn và giàu có lúc bấy giờ.
Đệ nhất giả sơn
Đến địa bàn ấp Chòm Chuối, hỏi thăm về “hòn non” người dân ai cũng biết và chỉ dẫn cho chúng tôi rất tận tình. Mấy mươi năm trôi qua, hòn non bây giờ đã khoác lên mình chiếc áo sẫm màu của thời gian. Nhưng vẫn giữ được nét cổ kính và uy nghiêm của một kiệt tác nghệ thuật, từng một thời xứng danh đệ nhất.
Sau một hồi hỏi thăm lần hồi, chúng tôi tìm đến nhà ông Dương Văn Lành, người dân xung quanh vẫn gọi ông bằng cái tên Tư Lai nên chúng tôi cũng khá vất vả mới tìm ra được nhà của ông. Ngôi nhà hiện ông Lành đang sinh sống cùng người vợ cũng được xây dựng vào những năm trước giải phóng. Đón tiếp chúng tôi trong ngôi nhà ông đã sinh sống nữa cuộc đời, bên ấm trà nóng ông bắt đầu câu chuyện về hòn non khổng lồ và dòng họ của mình.
Ông Tư Lành hiện già lắm rồi, ông sinh năm 1924, đã ngoài 80 tuổi nhưng ông vẫn khỏe mạnh và minh mẫn, ông kể cho chúng tôi nghe nhiều câu chuyện xoay quanh hòn non bộ, vốn là niềm tự hào của gia tộc mình. Dòng họ Dương có nguồn gốc là người Tiều (Triều Châu, Quảng Đông, Trung Quốc), ông cố của ông Tư qua Việt Nam đã lâu và lấy bà cố là người Việt. Người Tiều rất tin vào thuật phong thủy. Hòn non bộ rất rất được ưa thích, là một hình thức nghệ thuật mô phỏng những ngọn núi thật thành những ngọn núi nhỏ để trong những khuôn viên vườn trong nhà. Những ngọn núi này được xây dựng bằng đá và xi măng, cát, sắt thép. Điều quan trọng nữa là phải được một bàn tay của người nghệ nhân có kinh nghiệm và đôi mắt thẩm mỹ. Ngoài giá trị thẩm mỹ, hòn non bộ còn có giá trị để ếm triệt hoặc phát huy dung mạch, mang lại sự hưng thịnh, thuận lợi cho ngôi nhà.
Trên mảnh đất được xây dựng hòn non bộ của dòng họ mình, ông Tư Lành cho biết: “Trước đây, trên miếng đất đó là nơi chôn cất của bà cố tôi tên là Nguyễn Thị Biên, được một thời gian, gia đình nhận thấy rằng mộ của bà cố nằm sát ngoài đường lộ quá, sợ người đã mất sẽ không được nằm yên thân, nên gia đình mới bàn bạc xây dựng hòn non chắn trước mộ để ngăn cản những tiếng ồn cũng như những xâm phạm khác”. Người quyết định xây dựng hòn non này là ông nội của ông Tư Lành và ông út tên Dương Văn Gồng, là em trai của ông nội ông Tư Lành. Khi hòn non được khởi công xây dựng ông Tư Lành chỉ mới chừng 11 tuổi (khoảng năm 1935, 1936), và thường xuyên đến đây xin xi măng để nghịch chơi.
Ông Tư cho biết thời đó xi măng phải nhập từ bên Pháp về, xi măng được đựng trong những chiếc thùng gỗ to cao gần bằng ông lúc đó chứ không phải như bây giờ xi măng được đựng trong bao giấy. Ngoài ra phần nền móng, nơi để xây dựng hòn non cũng được gia cố hết sức chắc chắn. Sau khi cho những lớp đất đá, sắt thép độn phía dưới nền xong, tất cả được dầm xuống cho chắc chắn, rồi để như vậy trong hơn nữa năm cho nước mưa ngấm xuống, khi thấy được sự chắc chắn của nó mới bắt đầu xây dựng. Thợ xây dựng hòn non này được mời từ Bến Tre về xây, ông Tư Lành cho biết đó là nghệ nhân Năm Quỳnh, lúc bấy giờ xây dựng hòn non không ai qua mặt được ông Năm Quỳnh, ông là cao thủ bậc nhất trong lĩnh vực này.
Hòn non được xây dựng liên hơn 3 năm sau mới hoàn thành. Hòn non sau khi hoàn thành cao khoảng 6 mét, dài 10 mét, ngang 6 mét. Dưới bàn tay điêu luyện của ông Năm Quỳnh hòn non bộ hiện ra sừng sững, giống như một dãy núi thật mọc lên giữa vùng đất trống. Ngoài hòn non, gia tộc họ Dương còn cho xây dựng thêm những bậc thang để lên cao hơn, những chiếc cầu bắc ngang qua những ngon núi, những hồ nước…tất cả đều được tọa hình tỉ mĩ và hết sức công phu. Điều đặc biệt là phía sau hòn non, dưới chân của ngôi mộ bà cố, gia tộc họ Dương còn cho xây một hồ nước lớn, trồng sen và nhiều loài cây, hoa khác. Tất cả những công trình lớn nhỏ trên là để phục vụ cho một ý đồ phong thủy là: Gối đầu lên núi, gác chân lên biển. Núi ở đây là hòn non được mô phỏng đó, ngụ ý gia đình sẽ ngày một thịnh vượng. Gối đầu lên núi thể hiện cho sự vững chãi, mặt nhìn và gác chân ra biển (hồ sen) ngụ ý biểu trưng cho sự thịnh vượng. Đây là thuật phong thủy thường được áp dụng cho các bậc đế vương, nhưng được ôn Gồng áp dụng với dụng ý, cầu cho gia tộc ngày càng thịnh vượng.
Quá khứ vàng son của dòng họ Dương
Gia tộc họ Dương vốn là một tiểu điền chủ, tuy không giàu có, thế lực bằng những gia tộc đại điền chủ nhưng trong thời Pháp, để đạt được đến mức độ tiểu điền chủ, gia tộc họ Dương cũng có thanh thế nhất định trong vùng.
Ông Dương Văn Gồng, sinh năm 1892, năm Nhâm Thìn là một Hội đồng, người dân quen gội là ông Hội đồng Gồng, ông là người giàu có, lại có thế lực nên chính ông bỏ tiền bỏ của ra xây dựng hòn non này cho gia tộc. Đến khi ông Gồng mất vào năm 1952, chôn cất bên cạnh mộ của bà Nguyễn Thị Biên, phía bên trái, đến khi vợ ông Gồng mất cũng được an táng và chôn cất phía bên phải của mộ bà Nguyễn Thị Biên.
Lúc đầu được xây dựng, hòn non bộ của gia tộc họ Dương tọa lạc trên mảnh đất rộng gần 5000 mét vuông, theo lời của ông Tư Lành lúc bấy giờ có nhiều tờ báo ở Sài Gòn ca ngợi hòn non này là “Giả sơn lớn nhất lục tỉnh Nam Kỳ”. Nhưng hiện nay, diện tích hai bên của hòn non đã bị thu nhỏ đáng kể, nhà của hai bên lấn át, thêm nữa cây cỏ xung quanh hòn non mọc um tùm vì không ai don dẹp, chăm sóc, cái hồ sen phía sau hòn non cũng mọc đầy cỏ dại. Đến năm 2004, gia đình ông Tư Lành cho xây dựng hàng rào bao quanh và gắn trước cổng dòng chữ lớn : “Dương gia chi mộ”.
Khi được hỏi tại sao trong khu vực hòn non không có mộ phần của ông cố, tức là chồng của bà Nguyễn Thị Biên, Ông Tư Lành cho biết, ông cố của ông tên là Dương Văn Hưng, chết trước bà cố lâu lắm và được an tang tại TP Trà Vinh bây giờ, sau khi bà cố mất được an tang ở đây, mấy năm sau xây dựng được hòn non gia đình cũng tính tới chuyện dời mộ của ông cố về đây nhưng khi khai quật lên thì không còn thấy bóng dáng của xương cốt đâu, dào bới một khoảng rộng hơn cũng không tìm thấy gì nên chỉ hốt một ít đất tượng trưng đem rải ở sông. Như vậy hiện trong khu vực hòn non chỉ có mộ phần của 3 người là bà Nguyễn Thị Biên cùng ông Dương Văn Gồng và vợ.
Gia tộc họ Dương bây giờ chỉ còn hai người sinh sống tại Việt Nam là ông Tư Lành cùng một người cháu là anh Dương Trung Nguyên, 42 tuổi làm giáo viên là con của anh trai ông Tư Lành. Những người còn lại đều sang định cư ở Mỹ. Nhà của ông Tư và anh Nguyên ở cạnh nhau. Tuy là con cháu của một dòng họ có thanh thế nhưng hiện tại cuộc sống của ông Tư và anh Nguyên không lấy gì làm khá giả. Ông Tư có môt người con gái đã lấy chồng và sinh sống ở Tây Ninh. Ông và vợ sống lủi thủi trong căn nhà và tự chăm sóc lẫn nhau, ông Tư cũng có ruộng đất nhưng tuổi già sức yếu nên cho người khác thuê ruộng để trồng lúa. Sự thịnh vượng của gia tộc họ Dương hiện chỉ còn trong những câu chuyện lúc trà dư tửu hậu của người dân Trà Cú.
VietSN © Sưu tập
