Vừa qua một bệnh nhân tại bang Pennsylvania đă bị nghi ngờ nhiễm một loại vi khuẩn bị xem là “cơn ác mộng” đối với y khoa. Loại vi khuẩn này có thể “chống lại” nhiều ḍng kháng sinh khác nhau, ngay cả với colistine. Hiện tính mạng của nhiều người dân tại Mỹ đang bị đe dọa nghiêm trọng nếu căn bệnh này lây lan.
Các nhà khoa học đang rất lo ngại sau khi phát hiện tại Mỹ một chủng vi khuẩn có khả năng “cầm cự” được với nhiều ḍng kháng sinh, kể cả colistine.
Khi nữ bệnh nhân 49 tuổi, cư dân bang Pennsylvania nhập viện cách đây không lâu v́ nhiễm trùng tiết niệu, các bác sĩ không ngờ ca bệnh có vẻ đơn giản này lại phức tạp đến thế. Theo tờ Le Figaro, bệnh nhân nói trên bị nhiễm một loại vi khuẩn bị xem là “cơn ác mộng” đối với y khoa.
Đây là loại vi khuẩn siêu kháng thuốc, có thể chống chọi với nhiều ḍng kháng sinh, trong đó đặc biệt là colistine, vốn được xem là một trong những “vũ khí” dự trữ để tiêu diệt những mầm bệnh ĺ lợm nhất trên thế giới. “Bí quyết” của siêu vi khuẩn là gien MCR-1, chuyên vô hiệu hóa colistine. Ca bệnh tại Pennsylvania đánh dấu lần đầu tiên phát hiện người nhiễm vi khuẩn mang gien này tại Mỹ.
Theo nghiên cứu của Trung tâm pḥng chống và theo dơi bệnh châu Âu (ECDC) công bố hồi tháng 3, vi khuẩn mang MCR-1 đă được phát hiện ở bệnh nhân tại các nước như Anh, Canada, Đan Mạch, Đức, Hà Lan, Thụy Điển, Trung Quốc. Tại Pháp, siêu vi khuẩn được t́m thấy ở một số loại gia súc, gia cầm (gà tây, heo…) và trong các loại thực phẩm làm từ thịt gà, thịt heo…
Chưa rơ nguồn gốc
Báo cáo về ca bệnh ở Pennsylvania đă được đăng trên chuyên san Antimicrobial Agents and Chemotherapy. Hiện các chuyên gia vẫn chưa thể xác định bệnh nhân đă nhiễm bệnh từ đâu v́ bà này không hề đi du lịch trong ṿng 5 tháng trước đó. Một trong những giả thuyết là bệnh nhân đă ăn phải thực phẩm hoặc tiếp xúc với người nhiễm siêu vi khuẩn. Thân nhân của bà này cũng đang được kiểm tra và theo dơi sát sao.
Vấn đề khiến các nhà khoa học lo ngại nhất là các loại vi khuẩn có thể dễ dàng trao đổi “nguyên liệu” di truyền, chẳng hạn gien MCR-1, cho nhau. Trong trường hợp bệnh nhân nữ ở Pennsylvania, may mắn là ḍng kháng sinh carbapénèmes vẫn c̣n công hiệu. Carbapénèmes cũng được xếp vào nhóm “những vũ khí sau cùng” như colistine. Tuy nhiên, nếu vi khuẩn mang gien MCR-1 lai với một siêu vi khuẩn khác có khả năng kháng carbapénèmes th́ sẽ thật sự là thảm họa.
Bác sĩ Beth Bell của Trung tâm kiểm soát và pḥng chống dịch bệnh Mỹ (CDC) giải thích: “Bạn hăy tưởng tượng một bức tranh ghép khổng lồ. Hiện vẫn c̣n thiếu một mảnh ghép để tạo ra siêu phẩm có thể chống lại tất cả các ḍng kháng sinh. Ở Mỹ, gien MCR-1 chính là mảnh ghép đó”.
Có thể giết 10 triệu người/năm
Từ lâu, các chuyên gia đă cảnh báo rằng t́nh trạng lạm dụng kháng sinh sẽ dẫn đến sự xuất hiện của các loại “siêu vi khuẩn”. Khi các nhà khoa học Ernest Duchesne và Alexander Fleming phát hiện được chất kháng sinh do các loại nấm tiết ra lần lượt vào năm 1897 và 1928, có lẽ họ không thể ngờ rằng thành tựu y học khi ấy sẽ có ngày trở thành một mối hiểm họa thật sự chỉ v́ bị lạm dụng.
Mới đây, ngày 19.5, báo cáo của chính phủ Anh cảnh báo nếu không có biện pháp hữu hiệu được thực hiện đồng bộ trên toàn thế giới để “xoay chuyển t́nh h́nh”, đến năm 2050, hằng năm sẽ có khoảng 10 triệu người tử vong v́ nhiễm các loại vi khuẩn siêu kháng thuốc.
Hiện nay, những ḍng kháng sinh đă từng cứu sống nhiều triệu người trong suốt thế kỷ 20 đang trở nên ngày càng kém hiệu quả. Nếu t́nh trạng này trở nên ngày càng tồi tệ – tức tiến đến giai đoạn như khi con người chưa t́m ra kháng sinh – th́ hậu quả sẽ thế nào? Theo tờ Le Figaro, khi ấy, một ca nhiễm trùng nhẹ, chẳng hạn nhiễm trùng tiết niệu, có thể nhanh chóng chuyển sang nhiễm trùng huyết. Những thủ thuật y khoa cần đến kháng sinh như ghép nội tạng, hóa trị, mổ tim… cũng sẽ khó thực hiện v́ quá nhiều rủi ro.
Chuyên gia Yves Millemann cho biết: “Khả năng chống lại các loại kháng sinh vốn đă tồn tại ở các loại vi khuẩn trong thiên nhiên. Giữa các chủng vi khuẩn với nhau hoặc giữa nấm với vi khuẩn, vẫn có những loài thiên địch. Do đó, một chủng vi khuẩn này có thể tự sản xuất ra kháng sinh để vô hiệu hóa hoặc tiêu diệt địch thủ. Và đương nhiên, chúng phải có gien giúp chống lại chất kháng sinh này để tránh… tự đầu độc”.
Khi kháng sinh bị lạm dụng, sẽ tạo cơ hội cho những vi khuẩn mang gien chống lại kháng sinh “trỗi dậy” mạnh mẽ theo quy luật tiến hóa. Con người càng dùng kháng sinh vô tội vạ, càng dễ sinh ra các loại vi khuẩn “ĺ lợm”. Và khi những chủng vi khuẩn có khả năng chống lại các kháng sinh khác nhau xuất hiện dày đặc, khả năng chúng lai qua lại để tạo nên vi khuẩn siêu kháng thuốc là cực cao.
Điểm đáng chú ư là với mạng lưới kinh tế “toàn cầu hóa” hiện nay, “siêu vi khuẩn” cũng có thể chu du khắp thế giới. Nhiều loại thực phẩm được xuất/nhập khẩu phổ biến như sữa, phô mai, trứng, thịt… không thể đảm bảo hoàn toàn vô trùng. Theo các nhà khoa học, nếu các nước siết chặt quy định về sử dụng kháng sinh, t́nh h́nh có thể khả quan hơn. Các gien chống kháng sinh cũng ảnh hưởng xấu đến hoạt động của vi khuẩn nên nếu ít có dịp dùng tới, chúng sẽ dần tự thải loại các gien này.
hoalyly@vietbf sưu tầm
Games
