Dù biết rằng đây là một nghề vô cùng nguy hiểm và nhiều người đă phải trả cái giá đắt. Thế nhưng người dân sống ở Quảng Trị vẫn liều ḿnh mưu sinh bằng nghề này. Những người nào mới được nghe về tên nghề th́ hầu hết đều phải kinh hăi.
Nghề cưa bom đă khiến nhiều người mất mạng mỗi năm. Nhưng cái nghề đầy hiểm nguy, chết chóc có một không hai trên thế giới ấy hiện vẫn c̣n tồn tại ở vùng đất c̣n lắm khó khăn này…
Trở lại Tân Hiệp, ngôi làng nằm ở vùng g̣ đồi xă Cam Tuyền, huyện Cam Lộ (Quảng Trị). Hỏi chuyện sinh sống, làm ăn, bà con nơi đây đều hết hào hứng. Nhất là phần lớn người dân, hộ gia đ́nh trước đây làm nghề rà t́m phế liệu chiến tranh, nay đă thay đổi nghề, bám đất đai, đồng ruộng để sản xuất, phát triển kinh tế.
Tuy nhiên, làng có hơn 240 hộ dân với trên 1.100 nhân khẩu nhưng diện tích đất sản xuất nông nghiệp chỉ có 17,6ha, lâm nghiệp chưa tới 20ha. Do đó, hiện tại vẫn c̣n không ít người dân, hộ gia đ́nh đeo bám nghề cũ.
"Từ bỏ hẳn nghề này th́ rất khó. Bởi lẽ, từ lâu nó đă trở thành thói quen trong lao động, sinh tồn của bà con ở đây. Trong khi điều kiện để chuyển đổi nghề vẫn c̣n nhiều khó khăn, thiếu thốn không giải quyết, đảm bảo được cuộc sống của bà con trước mắt và lâu dài", ông Đào Văn Tư, một người dân làng Tân Hiệp bộc bạch.
Ông Tư bảo với tôi: "Chú muốn rơ hơn cuộc sống của người dân mưu sinh bằng cái nghề rà t́m phế liệu chiến tranh đầy hiểm nguy, chết chóc đó th́ chú ở lại đây đến khuya nay tui dẫn chú đi th́ chú biết!". Mới tờ mờ sáng mà ở chân một quả đồi giáp ranh giữa Cam Tuyền và xă miền núi Linh Thượng, huyện Gio Linh (cách làng Tân Hiệp gần 2 giờ đi bộ), đă có hàng chục người dân tay máy, tay cuốc, đi thành một hàng ngang.
Tôi để ư, họ đều bịt kín mặt, đầu đội mũ tai bèo rộng vành và đeo tai nghe bên trong. Tay trái cầm máy, tay phải cầm cuốc. Máy được cấu tạo bao gồm phần bệ và thân. Bệ máy h́nh tṛn như nắp xoong cỡ lớn. Thân máy gắn vào giữa và bên trên bệ máy, dài khoảng 1,2m. Giữa tai nghe và máy được nối với nhau bằng một sợi dây điện. Người làm nghề bằng cách thông qua tai nghe để nhận biết, phân tích các loại tín hiệu thu nhận được từ mặt đất.
Họ đi chậm răi với chiếc máy huơ đều sang hai bên. Thỉnh thoảng họ dừng lại, cặm cụi đào bới, t́m kiếm, lấy lên từ trong đất khi th́ mảnh sắt bám đầy đất màu vàng ố hoặc đỏ thẫm v́ gỉ sét, lúc th́ mảnh nhôm đă mủn mục hết lớp bên ngoài, khi khác th́ cục đồng nhỏ bằng ngón chân cái…
Tôi hỏi một chị tầm tuổi trung niên: "Làm sao nhận biết các phế liệu trong đất?". "Máy thường xuyên phát ra tiếng kêu và tiếng kêu đó bị nhiễu khi gặp phải các phế liệu. Các phế liệu khác nhau th́ âm thanh bị nhiễu cũng khác nhau. Gặp đồng th́ âm thanh trầm hẳn lại, nhôm th́ nhẹ hơn, sắt th́ thoảng qua người mới làm nghề khó nhận biết".
Cảm thấy tôi không h́nh dung ra được, đoạn chị dừng lại, lấy từ trong chiếc bao gai mang sẵn bên ḿnh ra 3 thứ vật liệu cụ thể, gồm đồng, nhôm, sắt. Rồi chị vui vẻ đưa máy cho tôi, bảo tôi rà vào 3 thứ vật liệu ấy để biết.
Ban đầu, tôi khó nhận biết được sự khác biệt của tiếng máy, bởi nó thường xuyên như chú dế kêu rền bên tai. Song một lúc sau, tôi cũng lờ mờ cảm nhận được. Đối với đồng, âm thanh của máy như bị hút chặt vào, trầm xuống, nhôm th́ hút nhưng nhẹ hơn. Tương tự, sắt nhẹ hơn nhôm.
"Có khi nào chị rà trúng bom, ḿn chưa nổ không?". "Nhiều lần lắm!", chị trả lời tôi và cho biết: "Trúng ḿn th́ xui v́ không gỡ được nó. Hơn nữa, đồng, nhôm, sắt từ nó cũng không nhiều. Nhưng trúng bom th́ may v́ không gỡ được vẫn có thể bán nguyên quả cho các lái buôn"…
Mặt trời lên khỏi đỉnh núi phía xa xa chừng một chiếc đ̣n gánh. Ông Tư hối thúc tôi trở về để ông c̣n ra đồng làm ruộng. Tôi theo chân ông, mang theo những cảm giác vui buồn của những người làm nghề rà t́m phế liệu chiến tranh. Cuộc sống của họ nương nhờ vào chiếc máy rà. Mỗi ngày họ kiếm được vài trăm ngh́n, lúc may một triệu đến vài triệu. Nhưng cũng không ít lần nhát cuốc vừa bổ xuống, tiếng nổ chát chúa đă vang lên, xé tan mặt đất và bầu trời yên tĩnh. Tiếng la hét, gào khóc thảm thiết.
Ông Tư trầm ngâm bảo với tôi: "Ở Tân Hiệp, mỗi nạn nhân bom ḿn là một vết thẹo của làng, không bao giờ lành lặn lại được. Nhưng v́ điều kiện cuộc sống c̣n nhiều khó khăn, thiếu thốn như đă nói ở trên nên bà con ở đây vẫn cứ phải đeo bám với cái nghề nguy hiểm này"…
Ngày 27/9/2017, TAND tỉnh Quảng Trị mở phiên ṭa xét xử sơ thẩm vụ án vận chuyển trái phép vũ khí quân dụng. Đứng trước vành móng ngựa là 5 nông dân thuộc nhiều lứa tuổi: Lê Văn Hùng (45 tuổi), Hoàng Bảy (47 tuổi), Lê Văn Tư (39 tuổi), Lê Quốc Phước (38 tuổi), Đoàn Văn Vang (39 tuổi), đều trú xă Gio Châu, huyện Gio Linh, Quảng Trị.
Theo hồ sơ vụ án, ngày 1/5/2017, năm nông dân này trong lúc đi rà t́m phế liệu chiến tranh đă phát hiện một quả bom có đường kính 35cm, dài 1,25m. Cả 5 người chờ cho đến lúc trời tối th́ vận chuyển quả bom này đi bán. Tuy nhiên, khi tới thị trấn Bến Quan, Vĩnh Linh th́ nhóm người này bị Công an phát hiện bắt quả tang. Khi được chủ tọa phiên ṭa hỏi có biết hành vi nêu trên là vi phạm pháp luật không, cả 5 bị cáo đều lí nhí cổ họng: "Dạ, các bị cáo đều biết nhưng v́ cuộc sống nên mới làm liều".
Những năm qua, Quảng Trị xảy ra không ít vụ án vận chuyển, mua bán trái phép vật liệu nổ, cụ thể là sắt, đồng, nhôm và thuốc nổ được tháo lấy từ bom, ḿn, vật liệu nổ sót lại sau chiến tranh. Ông Vơ Ngọc Mậu, Chánh ṭa H́nh sự TAND tỉnh Quảng Trị chia sẻ: "Chúng tôi xét xử khá nhiều vụ án liên quan đến bom, ḿn, phế liệu chiến tranh với các hành vi vận chuyển, mua bán trái phép. Khi nghe các bị cáo kể lại hành vi của họ, chúng tôi đều cảm giác lạnh toát sống lưng.
Đơn cử, vụ án với 7 bị cáo, gồm: Thái Bá Tứ (33 tuổi), Nguyễn Văn Trị (42 tuổi), Phan Thanh Tú (29 tuổi), Nguyễn Ngọc Tân (39 tuổi), Nguyễn Văn Vẫn (30 tuổi), Phan Thanh Tuấn (31 tuổi), đều trú huyện Gio Linh, Quảng Trị và Lê Văn Bảo (33 tuổi), trú huyện Lệ Thủy, Quảng B́nh. Các đối tượng này đă vận chuyển cùng lúc 3 quả bom "khủng" c̣n nguyên ng̣i nổ ra khỏi xă biển Trung Giang để bán. Trong khi việc vận chuyển đều bằng sức người và xe cộ không chuyên dụng, nguy cơ va đập phát nổ bất cứ lúc nào là rất cao".
Đại tá Nguyễn Huỳnh Đường, Trưởng pḥng An ninh điều tra Công an tỉnh Quảng Trị day dứt trước thực trạng mưu sinh bằng nghề rà t́m, mua bán trái phép phế liệu chiến tranh và nghề cưa bom nghe đến kinh hăi: "Công tác tuyên truyền, giáo dục pḥng tránh bom ḿn luôn được địa phương chú trọng nhưng hàng ngày việc rà t́m, mua bán rồi cả việc cưa bom vẫn xảy ra".
Đại tá Đường kể lại một câu chuyện nghe rợn tóc gáy. Hồ Văn Dược (30 tuổi), ở bản Cù Bai, xă biên giới Hướng Lập, huyện rẻo cao Hướng Hóa, Quảng Trị đi rà t́m phế liệu chiến tranh th́ phát hiện một quả bom lớn chưa phát nổ với đường kính 30cm, dài 1,2m nằm bên bờ suối. Dược bán quả bom này cho Hồ Văn Song (24 tuổi) và Hồ Văn Giang (25 tuổi), ở cùng bản với giá 1,5 triệu đồng. Cả hai sau khi trả trước cho Dược 500 ngh́n đồng đă tiến hành cưa quả bom kể trên ngay bên bờ suối.
Khi hỏi Song và Giang có biết quả bom sẽ phát nổ bất cứ lúc nào không? Cả hai đều trả lời rằng: "Bọn cháu biết nhưng v́ cần tiền nên liều mạng. Cưa tới 7 giờ đồng hồ th́ quả bom mới đứt ra làm 2. Cũng có lúc sợ đến toát mồ hôi nhưng lại nghĩ đến số tiền không nhỏ nên lại cưa".
Sau khi cưa xong, các đối tượng lấy thuốc bom cho vào 2 bao tải, cất giấu rồi liên lạc với Hoàng Văn Hiếu (20 tuổi), ở bản Mới, xă Lâm Thủy, huyện Lệ Thủy, Quảng B́nh để bán…
Ở vùng đất khí hậu quá khắc nghiệt, với nắng th́ như đổ lửa trên đầu, mưa th́ dầm dề thối đất; rồi cả mấy tháng hè gió Lào phầm phập thổi, cuộc sống của người nông dân nơi đây v́ thế gặp không ít khó khăn. Họ phải mưu sinh bằng đủ thứ nghề, bên cạnh việc rà t́m, cưa bom đạn để bán thuốc nổ, không ít hộ dân c̣n xây dựng hẳn những ki-ốt để thu mua, buôn bán phế liệu chiến tranh.
Theo lời giới thiệu của các nhân viên rà phá bom ḿn thuộc tổ chức MAG tại Quảng Trị, tôi đến các xă biên giới huyện rẻo cao Hướng Hóa và không khó để phát hiện ra các điểm thu mua kể trên mà người dân c̣n gọi là điểm thu mua "thần chết", bởi sự nguy hiểm tiềm ẩn, khó lường của nó.
Kinh hăi hơn, những điểm thu mua này thường được xây dựng sát với nhà ở hoặc bỏ lộ thiên ngay trên sân nhà ḿnh. Khi hỏi các phế liệu c̣n có thể phát nổ, gây nguy hiểm, ông Nguyễn Phúc, ở xă Tân Hợp làm nghề này đă 20 năm, nói một cách rất chủ quan: "Có chi mà nổ chú. Bọn tui khi mua lựa ra hết những cái c̣n có thể nổ để đem vứt hoặc tháo gỡ lấy đồng, nhôm rồi. C̣n lại đó toàn là sắt vụn không thôi".
Các tổ chức rà phá bom ḿn tại Quảng Trị như MAG, RENEW cho biết, sau khi t́m hiểu thực tế, biết được chủ các điểm thu mua phế liệu thường vứt bỏ các vật liệu nổ bừa băi ngoài đồng ruộng, dưới các ḷng sông, họ đă hỗ trợ các điểm này những chiếc thùng an toàn, nhằm khi phát hiện vật liệu nổ th́ bỏ vào, chờ các đội rà phá bom, ḿn đến mang đi xử lư nổ.
Tuy nhiên, đó chỉ là những vật liệu nổ nhỏ hoặc bom, ḿn có rất ít đồng, nhôm trong đó. C̣n lại các loại bom lớn, người dân đều không báo mà tự ư mang đi bán hoặc thậm chí tiến hành cưa, tháo gỡ để lấy các loại kim loại và thuốc bom đem bán do được giá cao.
Theo thống kê của các tổ chức rà phá bom ḿn, từ sau giải phóng đến nay, Quảng Trị đă xảy ra hàng ngh́n vụ tai nạn do bom, ḿn, vật liệu nổ sót lại, làm hơn 8.500 người thương vong, trong đó có không ít vụ do người dân rà t́m phế liệu chiến tranh, cuốc trúng bom, ḿn phát nổ; cưa bom, ḿn để bán các vật liệu của nó. Điều đáng nói, con số ấy vẫn chưa dừng lại mà thậm chí dày thêm lên qua từng ngày.
Chính quyền, ban, ngành chức năng, các đoàn thể địa phương và đặc biệt là các tổ chức phi chính phủ giúp Quảng Trị rà phá bom, ḿn làm sạch đất đai, đă tổ chức thông tin, tuyên truyền cho người dân về nguy cơ bom, ḿn, vật liệu chưa phát nổ hàng trăm đợt mỗi năm. Song không ít người dân, phần v́ chưa ư thức hết được sự nguy hiểm của bom, ḿn, vật liệu nổ c̣n sót lại trong ḷng đất, phần v́ cuộc sống mưu sinh đă bất chấp nguy hiểm tính mạng của ḿnh.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
