Liệu nước Mỹ có c̣n là nơi đáng sống nữa không trên trái đất này, tác giả Thẩm Quần đưa ra nhiều lư do, phân tích để trả lời câu hỏi trên. Sau đây là nội dung xin gửi tới quư vị.
“Nước Mỹ hoang đường”: “Trong xă hội này, bất kể có xảy ra chuyện ǵ, bạn cũng rất khó cảm nhận được hoàn cảnh bế tắc không lối thoát. Bạn không bị buộc phải đi kiện cáo khiếu nại khắp nơi, không bị buộc phải phạm tội, mà luôn luôn có con đường đang chờ đợi bạn”. Chẳng phải đó chính là mẫu h́nh của một xă hội lư tưởng sao? Khi người dân quả thực không c̣n mối lo sợ sinh tồn nữa th́ họ mới có khả năng truy cầu hạnh phúc chân chính. Tại sao nước Mỹ có thể xây dựng được một xă hội kiểu như thế này? Người Mỹ thực sự không có áp lực sinh tồn, không có mối lo đằng sau sao? Họ có thể thực sự truy cầu hạnh phúc chân chính sao?
1. Tiêu dùng
Nếu mua 1 đôi giày, đi được 2 tuần và cảm thấy không hợp với chân, bạn có thể đến của hàng trả lại. Nhân viên bán hàng sẽ đưa ra cho bạn 3 sự lựa chọn: Một là đổi đôi mới, hai là dùng số tiền đó mua một sản phẩm khác, ba là trả hàng, nhận lại tiền. Cơ chế này rơ ràng phải được xây dựng trên một nền tảng văn minh nhất định.
Khi tŕnh độ ứng xử văn minh và ư thức của người ta không đạt tới được một mức độ nhất định th́ không xứng đáng được hưởng cơ chế đó. Để duy tŕ bất kỳ chế độ xă hội tốt đẹp nào th́ điều cốt yếu chính là dựa vào tự giác chứ không phải pháp luật.
2. Quyền lực và trách nhiệm
Nếu bị đánh ở nơi công cộng, hung thủ lại trốn thoát biệt tăm, bạn có thể yêu cầu chính phủ bồi thường. Sao có thể xảy ra chuyện đó? Rơ ràng chuyện xảy ra chẳng liên quan ǵ đến chính phủ cả. Nhưng các luật sư Mỹ sẽ giải thích cho chúng ta rằng: “Chính phủ phải chịu trách nhiệm bởi v́ có tội phạm làm hại bạn. Bạn bị thương phải đi khám bệnh, bị tổn thất về tinh thần và thể chất không đi làm được. Tất cả những điều này chính phủ phải chịu trách nhiệm”.
Nhiều người nước ngoài có thể thấy rằng đó là một suy nghĩ ngược đời. Lỗi chẳng phải ở chính phủ. Chẳng phải chính phủ vẫn luôn trấn áp, bài trừ tội phạm đó sao? Như vậy chẳng phải đă là quá đủ hay sao? Nhưng người Mỹ nghĩ khác. Họ truy cứu trách nhiệm của chính phủ ở một tầng sâu hơn. Công dân không được bảo vệ tốt, kẻ phạm tội lại trốn thoát, đó là lỗi ở chính phủ.
Có một nhà văn Trung Quốc ở Mỹ v́ xích mích mà ra tay đánh người ta, tự cho là ḿnh có lư. Anh ta sẵn sàng chấp nhận chịu phạt để đánh người nhưng không thể ngờ rằng một cú đấm của ḿnh lại nghiêm trọng đến vậy. Anh phải mất một số tiền rất lớn thuê luật sư mới có thể đạt được thỏa thuận bồi thường với người bị hại, c̣n bị phạt tù 1 ngày, 100 giờ lao động công ích tại địa phương và 2000 đô la.
Anh ta bao biện rằng: “Việc đánh người tôi thừa nhận nhưng tôi muốn xác nhận là tôi đánh người ta là việc quang minh chính đại, là có lư, nói cách khác là người ta đáng bị đánh”.
Luật sư cho anh biết: “Anh hoàn toàn không hiểu pháp luật Mỹ. Người ta có đáng bị đánh hay không th́ lại là chuyện khác, không liên quan đến vụ án này. Quan ṭa vụ kiện này chỉ muốn biết anh có đánh người hay không thôi. Nếu người ta nợ tiền anh hoặc lừa đảo anh, làm cho anh bị tổn thương về thân thể, tinh thần, th́ anh có thể khởi kiện người ta. Đó lại là vụ một kiện khác”.
3. Quyền lợi của trẻ em và người già
Một bà mẹ bận rộn việc nhà, nhất thời sơ suất chẳng may làm con ngă xuống bể bơi và đứa bé qua đời. Đúng lúc đang đau đớn khôn nguôi th́ bà mẹ nọ nhận được trát từ toà án v́ tội “lơ là chức trách”, không làm hết trách nhiệm của người giám hộ. Bà sẽ phải đối mặt với một bản án h́nh sự.
Nhiều người có thể cho rằng việc này rơ ràng là không thấu t́nh đạt lư. Vừa mới chịu nỗi đau mất con, bà mẹ lại c̣n v́ thế mà phải ngồi tù. Trên đời làm ǵ có chuyện hoang đường như vậy?
Lư do của quan ṭa rất đơn giản. Bà mẹ không làm hết chức trách nên một sinh mạng bị mất đi ngoài ư muốn. Đây là điều pháp luật không cho phép. Một khi bà mẹ này bị xử tù, tác dụng răn đe của pháp luật sẽ khiến hàng ngàn hàng vạn bà mẹ khác phải tận tâm làm hết trách nhiệm trong việc bảo vệ con cái.
Người Mỹ quan niệm, “Khi bạn sinh ra một đứa con, trước tiên, đứa bé đó thuộc về chính nó. Nó có vô số quyền lợi ngay từ khi sinh ra, sống trong xă hội này. Bất kể nó có ư thức hay không, bất kể có lớn lên thành người hay không, th́ xă hội này vẫn có tầng tầng lớp lớp luật pháp để bảo vệ nó”.
Bảo vệ quyền lợi trẻ em, đảm bảo sức khỏe người già, quyền lợi của người yếu thế thực sự là công việc chủ yếu, là nhiệm vụ quan trọng của chính phủ Mỹ. Cha mẹ một người bạn của tôi sau khi làm thủ tục định cư vĩnh viễn ở Mỹ giờ đây được nhà nước thanh toán toàn bộ chi phí khám chữa bệnh, ngay cả thuốc men cũng được gửi tận nhà. Thậm chí lắp cặp kính lăo, máy trợ thính cũng được chính phủ bỏ tiền ra mua cho họ. Hơn nữa họ c̣n có thể đến các trung tâm hoạt động người cao tuổi, được hưởng chế độ đăi ngộ và bảo vệ đặc biệt dành cho người già.
Một hôm, sau khi kiểm tra chỗ ở của ông bà, người phụ trách trung tâm người cao tuổi đă yêu cầu bạn tôi cần phải cải tiến 3 chỗ. Bên giường các cụ phải lắp điện thoại có thể với tay đến được. Pḥng ngủ phải có đèn ngủ thấp và bên bồn tắm phải có tay vịn an toàn bằng kim loại.
Khi bạn tôi trả lời đă biết rồi, người phụ trách trung tâm nói: “Chỉ biết thôi không được, anh phải nói cho chúng tôi biết khi nào anh sửa lỗi xong. Tôi phải đến kiểm tra lại”. Có người cho đây là việc nhỏ nhưng trên đời thực không có việc nào lớn hơn so với việc nhỏ này. Đó chính là “coi công việc thực sự là công việc, coi con người thực sự là con người”.
4. Phục vụ nhân dân
Nhà báo là vua không ngôi. Ư nói nếu không có bài báo của các hăng truyền thông vạch trần cái xấu th́ chính quyền lợi dụng chức quyền làm điều ám muội sẽ chuyên chế, tham nhũng. Nhưng nhiều chính quyền thường lấy việc chống tội phạm để yêu cầu bảo mật nên tha hồ lợi dụng chức quyền làm điều ám muội.
Ở Mỹ, chỉ cần bỏ ra 10 đô la mua bộ thu radio vô tuyến, bạn có thể nhận được tất cả thông tin của cảnh sát.
“Hả? Vậy th́ cảnh sát chẳng c̣n bí mật ǵ nữa à?”, một người bạn mới đến Mỹ không tài nào hiểu được.
“Họ cần bí mật ǵ cơ chứ? Họ phục vụ chúng ta”, có người trả lời.
“Thế th́ chẳng phải loạn sao?”.
“Có ǵ mà loạn? Nếu công việc của cảnh sát chỉ riêng cảnh sát biết, người cũng đă bắt rồi, việc cũng đă xử lư xong rồi, lúc đó mới thông báo cho các nhà báo chúng ta th́ thế mới là loạn. Lúc đó, ai biết việc đó là thật hay giả?”.
Chỉ một câu đơn giản rơ ràng: “Họ phục vụ chúng ta” đă đánh tan tất cả những cái cớ lợi dụng chức quyền làm điều mờ ám của những người thực thi quyền lực. Trấn áp tội phạm, bảo vệ xă hội là trách nhiệm của chính quyền. Làm thế nào bắt tội phạm trước con mắt theo dơi của mọi người, làm thế nào ngăn chặn mở rộng quyền lực, pḥng chống lợi dụng chức quyền làm điều ám muội là vấn đề kỹ thuật mà các cơ quan quyền lực chính phủ phải tự giải quyết. Chính phủ phục vụ nhân dân là vấn đề nguyên tắc.
5. Sự quyết định của các tầng lớp dưới
Nước Mỹ là xă hội được xây dựng theo hướng từ trên xuống. “Có sự ủng hộ của nhân dân thành thị, anh có thể làm lănh đạo thành phố. Có sự ủng hộ của cử tri bang, anh mới được làm thống đốc bang hoặc nghị sỹ. Có sự ủng hộ của cử tri toàn quốc, anh mới có thể làm Tổng thống”. Đây là khác biệt lớn nhất giữa xă hội Mỹ và xă hội Trung Quốc. Cơ chế này của Mỹ làm cho người dân sống thẳng thắn mạnh mẽ. Thái độ của quan chức v́ dân phục vụ cũng không cần phải học tập, giáo dục, bởi v́ bản thân cử tri đă là sợi dây sinh mạng của quan chức.
Điều đó có lúc làm người ta không thể tưởng tượng nổi. Thành phố Hillsborough, San Francisco không làm đèn đường, không mở cửa hàng, cửa hiệu. Việc này ngay cả thống đốc và Tổng thống cũng không thể can thiệp ǵ được. Cư dân ở thành phố này căn cứ vào đặc điểm địa lư đặc thù, nhu cầu cuộc sống của ḿnh mà đă tự thông qua những điều ấy.
Năm 2006, Schwarzenegger, thống đốc bang California không đồng ư đặc xá miễn tội tử h́nh cho người da đen Williams bất chấp sự thỉnh nguyện của các đoàn thể quần chúng, thậm chí là can thiệp của Tổng thống. Cuối cùng bản án vẫn được thực thi. Do đó, ở Mỹ, các cấp chính quyền chỉ chịu trách nhiệm với cử tri theo khung của hiến pháp. Thống đốc không có quyền miễn nhiệm thị trưởng. Ngay cả Tổng thống cũng không có quyền miễn nhiệm thống đốc.
6. Tam quyền phân lập
Mỹ là quốc gia có ba cấp lập pháp: quốc gia, bang, thành phố (địa hạt), mỗi cấp ban hành luật pháp, quyền và trách nhiệm riêng của ḿnh. Pháp luật quốc gia lấy nhân quyền làm nguyên tắc, quản lư các phương châm đối nội đối ngoại, các chính sách lớn. Luật pháp bang lấy nhân tính làm cơ sở, xử lư các tranh chấp dân sự, h́nh sự. Luật pháp thành phố (địa hạt) tôn trọng t́nh h́nh thực tế dân t́nh, giữ ǵn bản sắc truyền thống.
Ba cấp lập pháp không phải quan hệ trên dưới trực thuộc, mà mỗi cấp phụ trách chức trách riêng của ḿnh, cũng như cá dưới nước phân tầng rơ ràng, tầng trên, giữa, dưới, cũng có ba loại thức ăn khác nhau, không can thiệp lẫn nhau. Nếu bất chợt có tranh chấp xung đột, th́ trái lại pháp luật cấp thấp hơn sẽ có tác dụng quyết định.
Đạo lư này cũng không khó giải thích, càng là luật pháp thấp hơn một cấp th́ càng gần với người dân, hợp với t́nh người. Mà pháp luật cấp cao do tính trừu tượng của nó đă mất đi tính khả thi. Theo chiều dọc th́ ba cấp lập pháp, mỗi cấp nắm giữ chức phận của ḿnh. Theo chiều ngang th́ pháp luật bang, pháp luật thành phố (địa hạt) cũng có khác nhau.
Đó là nguyên nhân v́ sao nước Mỹ không có bộ giáo dục. Các luật hôn nhân, giao thông, thuế, dân sự, h́nh sự của các bang ít nhiều đều có sự khác nhau.
Hệ thống ấy nếu vận hành ở một quốc gia khác có lẽ sẽ gây loạn không chừng. Nhưng người Mỹ ở tầm lớn th́ khẳng định nhân quyền, ở tầm trung th́ thừa nhận nhân tính, ở tầm thấp hơn th́ tôn trọng nguyên tắc địa phương, đă đáp ứng được mối quan hệ trên mọi lĩnh vực, đă vận hành chế độ ba cấp lập pháp thành thục điêu luyện.
Một nhà văn Trung Quốc sau khi đến Mỹ đă cảm khái nói: “Suốt 20 năm nay, càng đi sâu vào xă hội Mỹ, tôi không ngừng phát hiện thấy một sự thực rằng: thiết kế chế độ xă hội ở đây hoàn toàn là để giải quyết các loại vấn đề có thể xảy ra của nhân dân. Cũng có thể nói rằng, trong xă hội này, bất kể anh có xảy ra chuyện ǵ, rất khó mà cảm thấy ḿnh lâm vào bước đường cùng, luôn luôn có con đường đang chờ đợi bạn”.
Có lẽ điều đó chính là lư do giải thích v́ sao bất kể là nhân tài hay kẻ bất tài, người khôn hay kẻ dại cũng đều muốn di cư sang Mỹ. Đây chính là quốc gia mà bạn không bao giờ bị cảm thấy rơi vào bước đường cùng.
Thẩm Quần một người Trung Quốc
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
:hafpp y:
