Sam Sung đã cho Việt Nam bao việc làm. Có đến hàng ngàn lao động Việt Nam làm việc và có thu nhập ổn định. Nhưng nay Triều Tiên có thể thay thế Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất điện thoại và màn hình cho Samsung,.
Cuộc gặp gỡ thượng đỉnh lần thứ ba giữa Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un đã đem lại những kết quả rất tích cực. Phía Hàn Quốc hứa giúp Triều Tiên phát triển kinh tế thông qua sự đầu tư của các tập đoàn lớn.
Với nhân công rẻ, không rào cản về ngôn ngữ và múi giờ, Triều Tiên hoàn toàn có khả năng thay thế Việt Nam trở thành địa điểm sản xuất smartphone cho Samsung
“Thái tử” Samsung Lee Jae-yong đã thực sự bất ngờ khi lần đầu tiên đặt chân đến Triều Tiên. Vị Phó Chủ tịch của Samsung đi cùng đoàn 200 người tháp tùng Tổng thống Moon Jae-in trong cuộc gặp thượng đỉnh Hàn - Triều lần thứ ba tại Bình Nhưỡng.
Khi tới nhà ga Bình Nhưỡng, ông Lee Jae-yong đã nhìn thấy một tấm áp phích với dòng chữ: “Khoa học là số một, tài năng là số một”. Những từ này gần như giống hệt triết lý quản lý của Samsung: “Công nghệ là số một, tài năng là số một”.
“Tôi chưa từng thấy một khẩu hiệu như thế này ở bất cứ quốc gia nào trên thế giới”, ông Lee Jae-yong nói với Phó Thủ tướng Triều Tiên Ri Ryong Nam tại cuộc họp ngày 18/9. “Có một bức tường trong tâm trí của tôi trước đây, nhưng bây giờ tôi cảm thấy chúng tôi là một quốc gia”.
Phó Chủ tịch Lee Jae-yong trong chuyến tháp tùng Tổng thống Hàn Quốc thăm Bình Nhưỡng (ảnh: Hãng thông tấn Bình Nhưỡng)
Trong cuộc gặp gỡ Thượng đỉnh liên Triều lần này, Tổng thống Moon Jae-in và Chủ tịch Kim Jong Un đang lên kế hoạch cho một sự hợp tác sâu rộng hơn giữa hai miền. Hai nhà lãnh đạo nói rằng họ muốn các chaebol (đại tập đoàn) của Hàn Quốc tham gia mạnh mẽ vào quá trình này.
Tổng thống Moon đồng ý hỗ trợ miền Bắc phát triển kinh tế thông qua việc liên kết các tuyến đường sắt và đường bộ dọc theo bờ biển hai bán đảo. Các quan chức từ Seoul và Bình Nhưỡng đã thống nhất quan điểm trong một cuộc họp tại Bàn Môn Điếm ngày 15/10 về những dự án xây dựng hạ tầng tại miền Bắc.
Hana Financial Investment, một công ty môi giới của Hàn Quốc, cho biết việc hiện đại hóa đường sắt ở Triều Tiên có thể tiêu tốn một khoản chi phí là 38 nghìn tỷ won (33,3 tỷ USD). Còn công ty Societe Generale ước tính việc nâng cấp đường sắt sẽ tốn 19,1 nghìn tỷ won, cộng với 22,9 nghìn tỷ won cho đường bộ và 10,6 nghìn tỷ won cho viễn thông.
Chính phủ của Tổng thống Moon Jae-in đang gây sức ép yêu cầu các công ty Hàn Quốc đầu tư vào một loạt các dự án liên Triều, từ xây dựng, năng lượng cho đến viễn thông và du lịch.
Trong cuộc đàm phán vào tháng trước, Tổng thống Moon và Chủ tịch Kim đã đồng ý nối lại hoạt động tại khu công nghiệp Kaesong nằm ở phía bắc biên giới nơi có hơn 100 công ty Hàn Quốc thuê nhân công Triều Tiên từng hoạt động. Khu công nghiệp này đã đóng cửa vào năm 2016 khi mối quan hệ Hàn - Triều trở nên căng thẳng.
Các tour du lịch từ Hàn Quốc đến khu nghỉ mát núi Kumgang trên bờ biển phía đông nam Triều Tiên cũng sẽ được mở lại.
Các đoàn xe Hàn Quốc rời khu công nghiệp Kaesong sau khi quan hệ hai miền Triều Tiên trở nên xấu đi vào năm 2016 (ảnh: AP)
Nhiều nhà phân tích cho rằng khu công nghiệp Kaesong rất hấp dẫn với các công ty Hàn Quốc vì giá thuê thấp, chi phí lao động rẻ và công nhân Triều Tiên không bị rào cản về ngôn ngữ. Hana Financial Investment cho biết lương tối thiểu hàng tháng cho công nhân Triều Tiên chỉ là 63,8 USD, thấp hơn so với mức 95,8 USD ở TP.HCM và 194 USD ở Thanh Đảo (Trung Quốc). Ở Ansan, Hàn Quốc, con số này là hơn 800 USD.
Ông You Seung-min, Giám đốc Chiến lược của công ty chứng khoán Samsung (Samsung Securities) nhận định: “Đối với Samsung Electronics, Triều Tiên là một ứng cử viên tốt để thiết lập dây chuyền sản xuất, vì nơi đây có thể cung cấp lao động giá rẻ, không có rào cản ngôn ngữ và có cùng múi giờ. Triều Tiên có thể đóng vai trò là cơ sở sản xuất ở châu Á trong hệ thống kinh tế toàn cầu".
Ông You cũng nói thêm rằng Triều Tiên có thể thay thế Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất chính cho Samsung về điện thoại thông minh và màn hình.
Lương công nhân so sánh giữa các quốc gia châu Á (nguồn: Hana Financial Invesment)
Hãng SK và Hyundai của Hàn Quốc cũng tỏ ra lạc quan với viễn cảnh hợp tác liên Triều. Chủ tịch SK, Chey Tae-won nhận định: “Có rất nhiều cơ hội tại Triều Tiên”.
Hyundai rất muốn khởi động lại các tour du lịch đến núi Kumgang và khởi động các dự án khác ở Bình Nhưỡng. Tập đoàn này có mối quan hệ tốt với gia đình Chủ tịch Kim ở miền Bắc. Người sáng lập Hyundai, ông Chung Ju-yung, sinh ra ở Triều Tiên khi bán đảo này đang là thuộc địa của Nhật Bản (1910-1945). Ông Chung đã viện trợ và thực hiện một số dự án kinh tế ở Triều Tiên trước đây. Thậm chí có một sân vận động mang tên ông ở Bình Nhưỡng.
"Bình Nhưỡng mà tôi đặt chân lên cách đây 7 năm đã thay đổi rất nhiều khiến tôi không thể nhận ra nó", Chủ tịch đương nhiệm của tập đoàn Hyundai, Hyun Jeong-eun cho biết. "Tôi nghĩ rằng hai miền còn nhiều trở ngại phải vượt qua, nhưng tôi nhìn thấy triển vọng tươi sáng ở phía trước".
Cựu Chủ tịch Chung Ju-yung chụp ảnh chung với cố Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Il vào năm 1998 (ảnh Reuters)
Dè dặt và thận trọng
Tuy nhiên, không phải công ty nào của Hàn Quốc cũng lạc quan như vậy. LG – một tập đoàn điện tử và hóa chất – tỏ ra thận trọng. Tập đoàn này từng có một nhà máy lắp ráp tivi ở Triều Tiên vào năm 2009, nhưng đã phải đóng cửa do căng thẳng giữa hai miền. LG đang xem xét tiềm năng của Triều Tiên nhưng vẫn chưa tiết lộ bất kỳ kế hoạch nào.
Một nguồn tin thân cận với tập đoàn Lotte cho biết họ nhìn thấy cơ hội ở Triều Tiên cho các hoạt động kinh doanh khách sạn, xây dựng, thực phẩm và bán lẻ, nhưng cũng nhận thấy sự rủi ro. “Lotte muốn phía Triều Tiên đảm bảo rằng tập đoàn có thể nhận về lợi nhuận sau khi đầu tư”, một doanh nhân giấu tên cho biết.
Trừ phi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ, bất kỳ kế hoạch nào cũng sẽ phải trì hoãn. Tuần trước, Ngoại trưởng Hàn Quốc Kang Kyung-wha cho biết Bộ của bà đã thảo luận với phía Hoa Kỳ về vấn đề này. Tuy nhiên, phía Hoa Kỳ nói rằng sẽ không dỡ bỏ lệnh cấm vận cho đến khi Triều Tiên loại trừ hoàn toàn vũ khí hạt nhân. Nhiều người hy vọng Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Kim có thể đạt được một thỏa thuận tại cuộc gặp thượng đỉnh lần hai, nhưng cuộc gặp này sẽ phải chờ đến sau cuộc bầu cử tháng 11 năm nay tại Hoa Kỳ.
Kịch bản tốt nhất, theo các nhà phân tích, là Triều Tiên mở cửa nền kinh tế của mình để trở thành một thành viên bình thường của cộng đồng quốc tế.
“Triều Tiên có thể tạo ra mô hình phát triển kinh tế của riêng mình thông qua việc kết hợp các mô hình của Trung Quốc và Việt Nam”, giáo sư Yang Moon-soo thuộc Đại học Nghiên cứu Bắc Triều Tiên tại Seoul nhận định. “Nhưng Triều Tiên khác với hai nước trên vì có một chế độ gia đình trị và có một đối tác đặc biệt ở miền Nam”.
Ngân hàng Hàn Quốc nói rằng miền Bắc là mảnh đất màu mỡ cho các công ty xây dựng Hàn Quốc bởi nhu cầu có một nơi ở tiện nghi hơn đang tăng mạnh. Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc ước tính doanh thu xây dựng nhà cửa ở miền Bắc sẽ đem về 57 nghìn tỷ won trong thập kỷ bắt đầu từ năm 2021.
Bộ trưởng Tài chính Hàn Quốc Kim Dong-yeon hôm 13/10 đã yêu cầu Quỹ tiền tệ quốc tế cùng với Hàn Quốc giúp Bắc Triều Tiên thực hiện cải cách kinh tế.
Nhưng ông Kim Suk-jin, một nghiên cứu viên tại Viện Thống nhất Quốc gia Hàn Quốc, nói rằng lãnh đạo Triều Tiên có thể không mở cửa nhiều như Seoul hy vọng vì lo ngại những ảnh hưởng về chính trị đối với quốc gia của họ.
"Một quốc gia khép kín chỉ có thể mở cửa nền kinh tế khi những người lãnh đạo tin tưởng rằng họ vẫn có thể duy trì quyền lực và giữ ổn định chính trị", ông Kim Suk-jin nói.
Dù vậy, thương mại là rất quan trọng cho nền kinh tế Triều Tiên, đặc biệt là với đối tác lớn nhất của họ - Trung Quốc.
Theo ngân hàng Hàn Quốc, xuất khẩu hàng năm của Triều Tiên tăng từ mức 2,1 tỷ USD năm 2001 lên 7,6 tỷ USD năm 2014. Nhưng con số này đã giảm xuống còn 5,6 tỷ USD trong năm 2017 khi cộng đồng quốc tế thắt chặt các biện pháp trừng phạt Triều Tiên khi quốc gia này liên tiếp thực hiện các vụ thử hạt nhân và phóng tên lửa.
Số liệu xuất khẩu hàng năm của Triều Tiên từ năm 2008 đến 2017 (nguồn: Ngân hàng Hàn Quốc)
Kể từ khi lên nắm quyền, Chủ tịch Kim Jong Un đã có những chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế. Chính sách đáng chú ý nhất của ông là thúc đẩy chủ nghĩa tư bản quy mô nhỏ, cho phép các thị trường tư nhân được gọi là jangmadang trải rộng khắp cả nước.
"Bắc Triều Tiên thể chế hóa hoạt động kinh tế thị trường của các công ty nhà nước bằng cách hợp pháp hóa chúng sau khi Chủ tịch Kim nắm quyền", Lee Seok-ki, một nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế và Thương mại Công nghiệp Hàn Quốc cho biết. “Quốc gia này đang dần đi đến một nền kinh tế thị trường”.
Có một tầng lớp thương nhân mới nổi ở Triều Tiên gọi là donju. Họ đóng một vai trò quan trọng trong khu vực tư nhân bằng cách bán các sản phẩm ngũ cốc của Trung Quốc cũng như cho vay tiền.
"Các chủ doanh nghiệp hiện tại trên thị trường tư nhân có thể trở thành người tham gia chính trong việc mở rộng cơ sở sản xuất của Bắc Triều Tiên", Oh Suk-tae - một nhà kinh tế làm việc cho Societe Generale cho biết.
Nhưng Yoo Chang-keun, một doanh nhân Hàn Quốc, đã đưa ra lời cảnh báo. Ông Yoo là Giám đốc điều hành của SJ Tech, một công ty phụ tùng ô tô hoạt động tại khu công nghiệp Kaesong từ năm 2004 đến năm 2016. Ông nói rằng chính trị đã cản trở công việc kinh doanh của mình.
"Lợi thế cạnh tranh của khu công nghiệp Kaesong là có những công nhân nói tiếng Hàn, nhưng tôi không thể điều hành công ty một cách bình thường bởi sự trừng phạt của cộng đồng quốc tế dành cho Triều Tiên”, ông Yoo cho biết.
Ngay cả Samsung, mặc dù vị Phó Chủ tịch Lee Jae-yong tỏ ra phấn khởi, nhưng tập đoàn này vẫn chưa đưa ra kế hoạch đầu tư. Các nguồn tin thân cận với Samsung cho biết các lãnh đạo tập đoàn thận trọng về việc đầu tư vào Bắc Triều Tiên.
"Samsung đang ở trong tình trạng khó khăn vì phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ Trung Quốc cung cấp các sản phẩm tương tự với giá rẻ hơn", một chuyên gia giấu tên cho biết. "Đối với Samsung, họ cần ưu tiên giải quyết các vấn đề nội tại hơn là đầu tư vào Triều Tiên”.
