Mức độ quan tâm của Tổng thống Trump về chính trị Ukraine với mong muốn gây tổn hại cho đối thủ chính trị của mình, mà ông có thể sử dụng chính phủ Ukraine để làm suy yếu đối thủ Dân chủ mạnh nhất của mình vào năm 2020, cựu phó tổng thống Joseph R. Biden Jr.
Đó không phải là quốc gia nằm trong danh sách ưu tiên của tổng thống Mỹ, người khơi mào cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, hứa hẹn lập lại trật tự ở Trung Đông và thúc ép các đồng minh châu Âu chi nhiều tiền hơn cho NATO.
Nhưng đối với Tổng thống Trump, Ukraine đã là một nỗi ám ảnh kể từ chiến dịch năm 2016.
Rất lâu trước cuộc gọi ngày 25/7 với tân tổng thống Ukraine, ông Trump đã bực bội với quốc gia thuộc Liên Xô cũ, tức giận về những gì ông coi là vai trò của Ukraine trong nguồn gốc các điều tra về ảnh hưởng của Nga trong chiến dịch tranh cử năm 2016 của ông.
Nỗi nhức nhối của Tổng thống Trump
Mối quan tâm của ông tăng lên bởi hy vọng rằng ông có thể sử dụng chính phủ Ukraine để làm suy yếu đối thủ Dân chủ mạnh nhất của mình vào năm 2020, cựu phó tổng thống Joseph R. Biden Jr.
Luật sư cá nhân của ông, Rudolph W. Giuliani, đã nỗ lực trong gần một năm để tìm kiếm thông tin hữu ích cho ông Trump và có hại cho ông Biden.
Khi Ukraine bầu nhà lãnh đạo mới, ông Volodymyr Zelensky, vào ngày 21/4, ông Trump đã nắm bắt thời điểm này như cơ hội để thúc đẩy vụ việc của mình.
Trong vài giờ sau chiến thắng của ông Zelensky, ông Trump đã gọi điện chúc mừng khi đang trên đường từ khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida đến Washington.
Tài liệu ghi chép về cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump với lãnh đạo Ukraine.
Ông kêu gọi ông Zelensky phối hợp với ông Giuliani và theo đuổi các cuộc điều tra về "tham nhũng", theo các nguồn tin. Tối 25/9, một phát ngôn viên của ông Trump đã từ chối trả lời các câu hỏi về cuộc gọi và liệu ông Trump có đề cập đến ông Giuliani hay không.
Khi phái đoàn Mỹ, bao gồm Bộ trưởng Năng lượng Rick Perry, được cử tới lễ nhậm chức của ông Zelensky hồi tháng 5 báo cáo tốt về nhà lãnh đạo mới, ông Trump đã bác bỏ.
"Họ là những người tồi tệ. Họ đều tham nhũng và họ đã tìm cách hạ gục tôi", ông nói về các chính trị gia Ukraine, theo những người quen thuộc với các cuộc họp.
Ông Trump bị cáo buộc ép Ukraine điều tra các đối thủ chính trị của mình.
Mối bận tâm của ông Trump đối với Ukraine bắt đầu sau khi Cục Chống Tham nhũng Quốc gia Ukraine công bố thông tin về các khoản thanh toán tiền mặt dành cho chủ tịch chiến dịch của ông, Paul Manafort, bởi đảng chính trị liên kết với Nga trong vụ lật đổ cựu tổng thống Ukraine.
Ngay cả sau khi ông Manafort rút lui khỏi chiến dịch của ông Trump dưới áp lực, ông vẫn khăng khăng với các phụ tá của ông Trump rằng chiến dịch của bà Clinton đứng sau việc tiết lộ tài liệu về các khoản thanh toán và nghi ngờ tính xác thực của các tài liệu.
Ông Trump đã được thông báo về vấn đề này và sẽ xem xét theo đuổi các cuộc điều tra nếu đảng Dân chủ tiếp tục thúc đẩy điều tra về sự can thiệp của Nga thay mặt ông Trump, ông Manafort nói với mọi người trong những ngày trước lễ nhậm chức.
Vấn đề tiếp tục gây nhức nhối với ông Trump. Sáu tháng sau lễ nhậm chức, ông viết trên Twitter về những nỗ lực của Ukraine để phá hoại chiến dịch tranh cử của mình và thúc đẩy bà Clinton.
Tiền đề cuộc điện đàm
Sau khi công tố viên đặc biệt Robert S. Mueller III bắt đầu điều tra về sự can thiệp của Nga vào chiến dịch và khả năng tổng thống cản trở tư pháp, ông Giuliani đã ra mặt để thực hiện mong muốn của ông Trump chuyển trọng tâm cuộc điều tra.
Ông đã làm việc trong nhiều tháng với các công tố viên hiện tại và trước đây của Ukraine để tìm kiếm thông tin và thúc đẩy các cuộc điều tra về các vấn đề mà ông thừa nhận sẽ có lợi ích chính trị cho ông Trump.
Thứ nhất là sự chồng chéo giữa chính sách ngoại giao của ông Biden ở Ukraine với tư cách phó tổng thống và vị trí của Hunter, con trai ông, trong hội đồng quản trị của công ty năng lượng Ukraine thuộc sở hữu của một tài phiệt bị buộc tội tham nhũng.
Thứ hai là tuyên bố rằng các quan chức Ukraine đã tìm cách làm tổn hại chiến dịch của ông Manafort và ông Trump vào năm 2016. Ngoài ra, ông Manafort còn lợi dụng cáo buộc vô căn cứ rằng vụ hack email của Ủy ban Toàn quốc đảng Dân chủ có thể đã được người Ukraine thực hiện rồi đổ tội cho người Nga.
Cựu thị trưởng New York Rudy Giuliani, người hiện là luật sư của Tổng thống Donald Trump. Ảnh: AP.
Công việc của ông Giuliani tạo tiền đề cho cuộc gọi vào tháng 4, khi ông Trump lần đầu liên lạc với ông Zelensky, cựu diễn viên hài và chính trị gia kiểu mới.
Ông Zelensky được phương Tây coi là nhà cải cách được bầu với nhiệm vụ chống lại cả sự xâm lược của Nga và tham nhũng chính trị đã gây khó khăn cho đất nước ông từ lâu.
Ông Giuliani đã lên kế hoạch tới Kiev vào tháng 5 để gặp ông Zelensky nhằm thúc giục ông theo đuổi các cuộc điều tra tham nhũng mà ông Trump quan tâm dù không có sự hỗ trợ đầy đủ của tổng thống.
Các quan chức Ukraine đã chặn các nỗ lực của ông để sắp xếp một cuộc họp với ông Zelensky và ông Giuliani đã hủy chuyến đi vào phút cuối giữa phản ứng dữ dội.
Thay vào đó, ông Giuliani cho biết ông đã chuyển thông tin của mình cho một phụ tá để gửi tới ông Zelensky trong cuộc điện đàm vào cuối tháng 7, sau đó là cuộc họp ngày 1/8 tại Madrid, được New York Times tiết lộ.
Nỗ lực ủng hộ ông Trump
Mặc dù Bộ Quốc phòng đã chứng nhận trong lá thư gửi quốc hội vào tháng 5 rằng Ukraine đã đạt được tiến bộ đầy đủ trong việc chống tham nhũng để biện minh cho việc giải ngân 125 triệu USD viện trợ quân sự, ông Trump sau đó đã đóng băng khoản viện trợ này và thậm chí còn không giải ngân cho đến tháng này, dưới áp lực từ cả các nhà lập pháp Cộng hòa và Dân chủ.
Trong những tuần đầu tiên của mùa hè, ông Trump liên tục bày tỏ quan ngại với các trợ lý về việc ông có nên xem ông Zelensky phù hợp với các ưu tiên của mình hay không.
Cuộc điện đàm ngày 25/7 cho thấy mức độ ông Trump và ông Giuliani đang theo dõi chính trị Ukraine.
Tổng thống Donald Trump tại thành phố New York hôm 25/9. Ảnh: AP.
Trong những tuần trước cuộc gọi, ông Zelensky đã thực hiện các bước để loại bỏ Yuriy Lutsenko, công tố viên hàng đầu của đất nước, người mà ông Giuliani đã làm việc để thu thập thông tin và thúc đẩy các cuộc điều tra các tài liệu về Biden và Manafort.
Hai ngày trước cuộc gọi, ông Zelensky đã đề xuất người kế nhiệm ông Lutsenko. Ông Giuliani nhận thấy động thái thay thế ông Lutsenko là mối đe dọa cho các cuộc điều tra mà ông đang thúc đẩy.
"Tôi nghe nói ông có một công tố viên rất tốt, ông ấy đã bị cho nghỉ và điều đó thực sự không công bằng", ông Trump nói với ông Zelensky, trong cuộc trò chuyện mà các nguồn tin cho biết liên quan đến ông Lutsenko.
Trên thực tế, ông Lutsenko bị chỉ trích rộng rãi ở Ukraine là tham nhũng. Và nỗ lực của văn phòng của ông để khởi động lại cuộc điều tra về nhà tài phiệt, người sở hữu công ty trả tiền cho Hunter Biden, được một số quan chức Ukraine coi là nỗ lực để ủng hộ ông Trump.
