“Thương vụ bạc tỷ” (Shark Tank) là chương tŕnh truyền h́nh thực tế được đánh giá là truyền cảm hứng tốt cho cộng khởi nghiệp. Sau hàng loạt bê bối liên quan đến một số nhà đầu tư khách mời mà chương tŕnh giờ bị gọi là "xác tan".
Mới đây nhà đầu tư Đỗ Thị Kim Liên (Shark Liên) đang vấp phải khủng hoảng truyền thông về những phát ngôn được cho là đáp trả dư luận xoay quanh vấn chuyện kinh doanh nước sạch của doanh nghiệp ḿnh. Sự việc xảy ra không lâu sau khi một “cá mập” khác là ông Nguyễn Văn Tam phải rời chương tŕnh v́ những sự cố liên quan đến hoạt đông kinh doanh. Câu hỏi về giá trị truyền cảm hứng mà gameshow này theo đuổi một lần nữa được đặt ra.
Liên tiếp bị tổn thương v́ “cá mập”
Thương vụ bạc tỷ được coi là một gameshow truyền cảm hứng hàng đầu trong thời điểm hiện nay. Tuy nhiên từ việc truyền cảm hứng của các “cá mập” trên truyền h́nh và những bê bối kinh doanh ở thực tế của họ đang khiến giá trị tích cực của chương tŕnh bị tổn thương.
Đi qua 3 mùa phát sóng th́ chương tŕnh đă phải 2 lần thay đổi nhà đầu tư một cách bất đắc dĩ v́ những lùm xùm đến chuyện kinh doanh thực tế của họ. Ở thời điểm khởi động mùa 1, doanh nhân Hoàng Khải với thương hiệu Khaisilk phải rút lui liên quan đến việc gian lận xuất xứ hàng hóa. Nhà đài dừng phát sóng toàn bộ phần ghi h́nh liên quan đến doanh nhân này.
Sau những lùm xùm, Bộ Công Thương sau đó đă có kết luận, Công ty Khải Đức - hạt nhân chính trong hệ sinh thái Tập đoàn Khải Silk có dấu hiệu vi phạm quy định pháp luật đối với cáo buộc bán hàng giả về chất lượng, sai phạm trong quản lư thuế và quản lư hóa đơn và vi phạm các quy định pháp luật về ghi nhăn hàng hóa, có dấu hiệu che giấu thông tin hoặc cung cấp thông tin không đầy đủ, sai lệch, không chính xác cho người tiêu dùng.
Căn cứ kết luận kiểm tra, Bộ Công Thương đă chỉ đạo các đơn vị chức năng chuyển hồ sơ, vật chứng cho cơ quan cảnh sát điều tra xử lư theo quy định đối với các dấu hiệu vi phạm pháp luật h́nh sự. Đến ngày 14-12-2017, doanh nhân Hoàng Khải đă thôi chức vụ người đại diện theo pháp luật của Công ty TNHH Khải Đức, dù vẫn nắm 99% vốn, tương được 46,135 tỉ đồng vốn góp tại đây.
Bước vào mùa 3, chương tŕnh cũng đi vào “vết xe đổ” như mùa 1 khi "cá mập” Phạm Văn Tam, Chủ tịch Tập đoàn Asanzo Việt Nam dính rắc rối.
Cuối tháng 10-2019 vừa qua, ông Mai Xuân Thành - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan - cho biết Asanzo có nhiều vi phạm, trong đó nổi bật như lừa dối người tiêu dùng, vi phạm về xuất xứ hàng hóa, trốn thuế… Nhà sản xuất chương tŕnh cũng đă loại bỏ tất cả các phần ghi h́nh liên quan đến nhà đầu tư này.
Gần đây, khi chương tŕnh này vừa đóng máy mùa 3 th́ Shark Liên lại gặp phải khủng hoảng truyền thông v́ những phát ngôn của ḿnh. Ở Shark Tank, bà Liên là một “cá mập” gây ấn tượng mạnh với cộng đồng khởi nghiệp bởi những thông điệp truyền cảm hứng mang tính nhân văn.
Tuy nhiên những phát ngôn được cho là đáp trả dư luận sau thông tin lùm xùm xoay quanh hoạt động kinh doanh nước sạch của Công ty Cổ phần nước mặt sông Đuống mà bà Liên làm tổng giám đốc đang mâu thuẫn với những thông điệp định hướng kinh doanh trên sóng của nhà đầu tư này. Không lâu sau khi vụ lùm xùm xảy ra bà Liên cũng đă rời ghế Tổng giám đốc Công ty Nước mặt Sông Đuống.
Nh́n lại 3 mùa phát sóng của chương tŕnh, có thể nhận thấy mức độ rủi ro trong kinh doanh là khôn lường nên những rắc rối ở thực tế đang gây anh hưởng không nhỏ đến giá trị mà chương tŕnh theo đuổi. Nếu các sự cố này không kiểm soát được không chỉ khiến khán giả, startup bị tổn thương mà Shark Tank cũng là sân chơi nguy hiểm đối với một số nhà đầu tư.
Đánh cược với giá trị truyền cảm hứng
Ngồi vào vị trí “ghế nóng” của một chương tŕnh truyền h́nh nhất là Shark Tank th́ vị thế của họ đáng được khán giả lẫn người chơi “ngưỡng vọng”. Thông điệp các nhà đầu tư này đưa ra cũng rất dễ truyền cảm hứng khi quy chiếu lại giá trị thành công của họ trên thực tế.
Tuy nhiên ở một “chương tŕnh truyền h́nh” khán giả cũng phải đặt cầu hỏi về mức độ “thực tế” tới đâu. Khi những thông điệp truyền động lực trên sóng mâu thuẫn với t́nh h́nh kinh doanh thực tại th́ dù ít hay nhiều th́ giá trị tích cực của chương tŕnh cũng giảm dần.
Không lâu sau, bê bối nguồn gốc xuất xứ sản phẩm bị phát giác, có vẻ như Khaisilk đă đi chệch hướng so với chính những triết lư của ông Khải muốn truyền tải đến các starup trên Shark Tank. Thương hiệu Khaisilk bây giờ vẫn được dùng để minh họa cho những vụ sai phạm về nguồn gốc hàng hóa.
Giai đoạn khởi động mùa 1 rất nhiều khán giả c̣n nhớ đến thông điệp của Shark Khải là “Tôi kinh doanh với một tấm ḷng trung thực và theo suy nghĩ của riêng tôi th́ ḷng đố kỵ sẽ phải gục ngă trước sự trung thực”. Hay “Trong kinh doanh đôi khi không được tham… Và v́ sao không được tham? Là v́ không bao giờ nên lấy những mục tiêu ngắn hạn mà làm sao nhăng đi những mục tiêu dài hạn”.
Đối với Shark Tam, ông vẫn chưa kịp đưa ra thông điệp cụ thể nào trên sóng, nhưng việc đối mặt với khủng hoảng nguồn gốc xuất xứ hàng hóa ngay trước thềm Shark Tank mùa 3 phần nào khiến niềm tin của cộng đồng khởi nghiệp với chương tŕnh này phần nào bị sứt mẻ.
Hay với Shark Liên, sự cố liên quan đến chuyện kinh doanh thực tế chưa thực sự nghiêm trọng hoặc rơ ràng. Nhưng sự cố về truyền thông bởi những phát ngôn của ḿnh đang được “liên hệ so sánh” với các thông điệp nhân văn như là mà “cá mập” này từng đưa ra.
Trong đó, thông điệp “Kinh doanh với một trái tim nhân ái và không màng lợi nhuận” được liên hệ với phát ngôn đáp trả dư luận “Không thể đi đến đích nếu cứ ném đá vào những con chó dọc đường v́ những tiếng sủa của chúng”. Dù ở hai bối cảnh khác nhau nhưng cũng dễ dàng nhận thấy ranh giới giữa gameshow và thực tế là hết sức mong manh dễ gây ra khủng hoảng về niềm tin.
Theo một chuyên gia về sản xuất chương tŕnh truyền h́nh th́ lợi ích thu về cao th́ phải chấp nhận rủi ro cao. Chương tŕnh thực tế th́ rủi ro càng cao nữa v́ ranh giới giữa gameshow và thực tế rất mong manh. Nhà tổ chức nhiều khi phải đánh cược giá trị của chương tŕnh vào khách mời mà họ lựa chọn. Và những sự cố liên tiếp gần đây của Shark Tank chắc chắn gây tổn thương cho chính giá trị mà chương tŕnh này theo đuổi.
“Sự tổn thương này không chỉ dừng lại ở việc làm sứt mẻ giá trị truyền cảm hứng của chương tŕnh, tổn thương vào ḷng tin của cộng đồng startup mà chính uy tín của từng cá nhân “trong bể cá mập” cũng bị liên lụy. Vấn đề là nhà tổ chức họ có chấp nhận được mức độ rủi ro này để đi dài hơi hay không. Đây cũng là một bài học cho tiêu chí lựa chọn khách mời đầu tư của nhà sản xuất”, vị này cho biết.
Games
