Ông Vũ Tú Thành, Phó giám đốc điều hành khu vực - Hội đồng kinh tế Hoa Kỳ - ASEAN nói về chiến lược chống dịch virus Corona. Nếu cứ giữ nguyên chiến lược chống Covid-19 giai đoạn I.
Không thể giữ nguyên chiến lược cũ
Theo ông Thành, với những diễn biến mới của t́nh h́nh dịch bệnh (số ca nhiễm tăng gần gấp đôi, từ 16 lên 30, trong 2 ngày cuối tuần vừa qua) cuộc chiến chống Covid-19 tại Việt Nam đă chính thức bước sang giai đoạn mới.
Những chiến lược áp dụng cho giai đoạn trước, theo ông, đến thời điểm này đă không c̣n hiệu quả và phù hợp.
Ông Thành cho hay ở giai đoạn 1, nguy cơ chủ yếu tập trung ở Vũ Hán nhưng Việt Nam đă nhanh chóng nâng cấp các pḥng tuyến bảo vệ với việc mở rộng định nghĩa vùng dịch bao gồm toàn bộ lănh thổ Trung Quốc đại lục và áp dụng các biện pháp hạn chế, giám sát chặt chẽ với cả những người đến từ hoặc đi qua các quốc gia và vùng lănh thổ đă xuất hiện trường hợp nhiễm đầu tiên.
Do quyết định sớm và số lượng các quốc gia và vùng lănh thổ cần đề pḥng trong giai đoạn 1 c̣n hạn chế (số lượng biến – variables phải xử lư c̣n trong tầm kiểm soát) nên mục tiêu ngăn chặn dịch xâm nhập (Access denial - AD) và ngăn dịch lây lan (Spread Denial - SD) là hợp lư và khả thi. Trên thực tế, Việt Nam đă hoàn thành tốt các mục tiêu này trong giai đoạn 1.
Nhưng ở giai đoạn 2 hiện nay t́nh h́nh đă chuyển biến xấu hơn hẳn. Số biến phải xử lư đă vượt quá tầm kiểm soát với việc dịch bệnh lan rộng ra toàn cầu.
Muốn tiếp tục thực hiện mục tiêu ngăn chặn xâm nhập (AD) th́ Việt Nam bắt buộc phải đóng biên toàn bộ và tuyệt đối đường không, đường bộ, đường thủy đối với lưu chuyển con người (dừng cấp visa cho tất cả các đối tượng).
Để tiếp tục mục tiêu ngăn dịch lây lan (SD) Việt Nam phải tiếp tục đồng thời hai chiến lược cách ly: cách ly các đối tượng có nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng (gọi là cách ly ngăn chặn hay Q1) và cách ly các đối tượng có khả năng bị lây nhiễm (gọi là cách ly bảo vệ hay Q2).
Q1 là biện pháp được WHO và các cơ quan kiểm soát dịch bệnh (CDC) quy định chặt chẽ với các mức độ khác nhau và tiêu chí rơ ràng, khoa học, áp dụng với các trường hợp nhiễm, nghi nhiễm, tiếp xúc gần (F1), F2, F3...
Nhưng Q2 (ví dụ đóng cửa trường học, xí nghiệp, nhà máy, cấm tụ tập đông người) hiện nay hoàn toàn không có tiêu chí, mức độ và đối tượng rơ ràng. Chính phủ tất cả các quốc gia trên thế giới hiện đang lúng túng về phương pháp cách ly bảo vệ, c̣n giới khoa học và chuyên môn th́ vẫn đang tranh căi về hiệu quả của biện pháp này (thậm chí c̣n không thống nhất được về khái niệm và nội hàm).
Việc duy tŕ ngăn chặn xâm nhập (AD) trong giai đoạn 2 này (tự bế quan tỏa cảng) có chi phí cao hơn hẳn so với giai đoạn 1. Việc này cũng sẽ khiến nền kinh tế vận hành hoàn toàn dựa vào lương khô và tự túc; nguyên liệu cho sản xuất, thực phẩm, thuốc men cùng các nhu yếu phẩm khác sẽ sớm cạn kiệt, buộc toàn xă hội phải bước vào t́nh trạng ngủ đông (hibernation) - tức là vận hành ở mức tiêu thụ tối thiểu chỉ để duy tŕ sự tồn tại (sẽ bắt buộc phải áp đặt chế độ khẩu phần, hạn mức cho thực phẩm, nhiên liệu, thuốc men…).
Trong khi đó th́ vẫn phải tiến hành song song Q1 và Q2 (ngăn dịch lây lan) khiến cho những nguồn lực ít ỏi c̣n lại sẽ nhanh chóng bị tiêu tốn hết. Khi đó, hệ thống sẽ không c̣n đủ năng lực để vận hành một cách b́nh thường chứ đừng nói ǵ đến chuyện chữa trị cho người bệnh.
"V́ vậy, nếu vẫn giữ nguyên chiến lược ở giai đoạn 1 với việc tung hết nguồn lực nhằm đảm bảo đồng thời mục tiêu AD và SD (bao gồm Q1 & Q2) th́ vỡ trận chỉ c̣n là vấn đề thời gian", ông Vũ Tú Thành nhận định.
Hăy tập trung bảo vệ người già
Theo ông Vũ Tú Thành, các dữ liệu của dịch Covid-19 đă gửi đi một thông điệp rất rơ ràng về một chiến lược chống dịch hiệu quả ở giai đoạn 2. Đó là pḥng thủ có trọng tâm kết hợp chủ động phản công.
Ông Thành cho rằng công tác ngăn chặn lây lan (SD) ở giai đoạn 1 hoàn toàn thụ động khi phải bám theo vệt lan của virus để tổ chức Q1 đồng thời với duy tŕ Q2.
Nhưng ở giai đoạn 2, Chính phủ hoàn toàn có thể chủ động pḥng thủ bằng cách áp dụng Q2 đại trà và tuyệt đối với nhóm tuổi về hưu (từ 60 tuổi trở lên) - là nhóm rủi ro cao nhất (tỉ lệ tử vong từ 3,6% trở lên).
Tất cả những người c̣n lại đều có mức rủi ro thấp hơn hẳn, xác xuất tử vong chỉ là 1,3% với nhóm 50 – 59 và 0,4% với nhóm 40-49, c̣n các nhóm c̣n lại th́ tỉ lệ này chỉ c̣n 0,2%. Riêng các cháu nhi đồng (dưới 10 tuổi) th́ gần như tuyệt đối an toàn, với tỉ lệ tử vong gần 0% và nhiễm dưới 1%.
"Như vậy, ở giai đoạn 2, sẽ chỉ tập trung nguồn lực bảo vệ (Q2) nhóm tuổi về hưu và những người có bệnh nền. Cơ quan chuyên môn và chức năng cần nhanh chóng xây dựng quy tŕnh chuẩn với các tiêu chí rơ ràng, khoa học để áp dụng cách ly bảo vệ cho nhóm này", ông Thành khuyến nghị.
Theo ông Thành, chi phí Q2 cho nhóm này sẽ rất thấp so với áp dụng đại trà thiếu trọng tâm, trọng điểm và không nhất quán như hiện nay. Tính khả thi của Q2 cho đối tượng về hưu cũng cao hơn rất nhiều do họ cũng ít đi lại, giao lưu tiếp xúc hơn nhiều so với các nhóm tuổi khác, c̣n điều kiện và khả năng tuân thủ Q2 của họ cũng tốt hơn nhiều.
Quan trọng nhất là Q2 đối với người về hưu sẽ mang lại hiệu quả cao nhất cho mục tiêu ngăn chặn lây lan. Nguyên do là cơ chế lây lan của SARS-COV-2 phụ thuộc vào vật chủ. Virus này sẽ tồn tại và nhân lên rất nhanh ở những người có hệ miễn dịch suy giảm (gọi là nhóm rủi ro cao nhất, hay R1, bao gồm người già, người có bệnh nền hoặc cả 2).
Cơ hội sống sót của virus giảm mạnh với những người c̣n lại và gần như về 0 (zero) với những người khỏe mạnh, chăm tập thể dục, thể thao, không bệnh nền, v́ kể cả khi xâm nhập được vào những người này, sau một thời gian, cơ thể họ sẽ sinh ra kháng thể tiêu diệt virus khiến nó không có cơ hội lây sang những người khác nữa.
C̣n nếu virus xâm nhập được vào các đối tượng R1, nó không những không bị tiêu diệt mà c̣n nhân lên nhanh chóng và lây lan mạnh mẽ cho người khác. V́ vậy, nếu tập trung bảo vệ R1, không những giảm được tỉ lệ lây nhiễm và tử vong trong nhóm này, mà c̣n giảm mạnh xác xuất lây nhiễm cho các nhóm khác, góp phần ngăn chặn hiệu quả lây lan cộng đồng.
Với kiến giải như trên, ông Thành đề xuất chiến lược cho giai đoạn 2 sẽ bao gồm những thành tố sau:
Một là áp dụng Q2 cho R1 trên cơ sở xây dựng tiêu chí, quy tŕnh rơ ràng cho Q2. Biện pháp này gọi là Q2R1.
Hai là thu hẹp phạm vi áp dụng Q1 chỉ cho các trường hợp nhiễm (CC), nhưng hoàn toàn có thể giải tỏa cho các đối tượng c̣n lại gồm nghi nhiễm (SC), tiếp xúc gần (F1), F2, F3, v.v… Biện pháp này gọi là Q1CC.
Ba là nới lỏng AD, không áp dụng bế quan tỏa cảng, chỉ duy tŕ khai báo và sàng lọc y tế bắt buộc tại cửa khẩu, kết hợp tăng nặng chế tài đối với vi phạm. Các biện pháp chia sẻ/thu thập thông tin hành khách trước khi đến vẫn tiến hành b́nh thường. Biện pháp này gọi là SAD (selective access denial).
Ông Thành cho rằng chiến lược Q2R1-Q1CC-SAD ở giai đoạn 2 có ưu điểm vượt trội so với chiến lược AD-SD đơn giản trong giai đoạn 1 ở tất cả các tiêu chí: chi phí thấp hơn, tính khả thi cao hơn và hiệu quả cao hơn.
Trên hết cả, Q2R1-Q1CC-SAD cho phép nền kinh tế được vận hành trở lại b́nh thường, trong khi đó AD-SD hướng tới đóng băng nền kinh tế và đưa xă hội vào t́nh trạng ngủ đông, không thể duy tŕ lâu dài.
Dĩ nhiên trong thời gian đầu khi triển khai Q2R1-Q1CC-SAD, số ca nhiễm có thể tăng cao, nhưng ông Thành cho rằng đó không phải là vấn đề, v́ các ca nhiễm ở nhóm rủi ro thấp (R2, R2, R4 v.v…) th́ tỉ lệ tử vong rất thấp. Nếu hệ thống không bị quá tải th́ có thể giữ tỉ lệ tử vong ở mức 0% như Việt Nam đă làm được trong giai đoạn một. V́ vậy, Chính phủ cần tập trung phân tuyến, phân luồng kết hợp tuyên truyền, truyền thông phù hợp để tránh quá tải hệ thống.
Sau một thời gian khi các ca nhiễm đợt đầu được chữa khỏi và xuất viện, những ca sau sẽ dễ dàng hơn và số lượng nhiễm cũng sẽ giảm đi (do cơ hội lây lan của virus bị thu hẹp lại). Đây chính là thế chủ động tấn công để tiêu diệt virus một cách bền vững.
"Thông điệp của 'Cô Vy' rất đơn giản và rơ ràng: Hăy chăm lo cho người già. Làm việc đó tốt sẽ là ch́a khóa giải quyết các vấn đề c̣n lại trong xă hội và nền kinh tế", ông Thành nhấn mạnh.
Games
