Trung Quốc đang chuẩn bị tập trung đẩy mạnh vào thị trường nội địa với việc công bố chính sách "lưu thông kép", trong một thế giới đang bị đại dịch Covid-19 tàn phá và một mối quan hệ căng thẳng với Mỹ, khiến Trung Quốc phải chuẩn bị cho tương lai của nền kinh tế cho mình khi Mỹ không còn là 'khách sộp'.
Sự nổi lên của "lưu thông kép"
Được mô tả là "mơ hồ", cụm từ lưu thông kép được dùng để nói đến 2 vòng hoạt động kinh tế, bên trong và bên ngoài, với trọng tâm là các hoạt động kinh doanh với thị trường nội địa hơn 1 tỷ dân của Trung Quốc. Hàng loạt chính sách cũng đã được Chính phủ Trung Quốc đưa ra nhằm thúc đẩy nền kinh tế của họ.
Hiện tại, người ta vẫn chưa thể xác định liệu "lưu thông kép" có phản ánh sự thay đổi lớn trong chính sách kinh tế của Bắc Kinh hay không hoặc khái niệm này mới như thế nào. Tuy nhiên, đáng chú ý, nó xuất hiện không lâu trước cuộc họp của các lãnh đạo Trung Quốc để công bố kế hoạch kinh tế của Trung Quốc trong nửa thập kỷ tới, kế hoạch 5 năm lần thứ 14.
Với sự xuất hiện ngày càng nhiều của "lưu thông kép" trong những tuần qua, Stephen Olson, nhà nghiên cứu tại Tổ chức phi lợi nhuận Hinrich, cho biết: "Chính sách lưu thông kép thể hiện sự công nhận của Trung Quốc rằng họ sẽ không thể phụ thuộc nhiều vào thương mại trong 2 thập kỷ tới như đã từng làm như 2 thập kỷ đã qua".
Olson cũng lưu ý rằng việc theo đuổi hội nhập kinh tế sâu rộng với Trung Quốc đang ngày càng bị Mỹ coi là sai lầm chiến lược. Điều này chủ yếu chỉ mang lại lợi ích cho Trung Quốc nhưng lại không đáng kể đối với phía Mỹ. Cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới trong 2 năm qua đã làm giảm quy mô xuất nhập khẩu của 2 nước.
Nếu tính các quốc gia riêng lẻ, Mỹ vẫn là quốc gia nhập khẩu lớn nhất của Trung Quốc. Nhưng trong năm ngoái, khi căng thẳng thương mại leo thang, khu vực Bắc Mỹ đã không còn là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc. Thay vào đó là các nước EU, theo dữ liệu Hải quan Trung Quốc được truy cập qua Wind Information database. Năm nay, 10 nước ASEAN đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc.
"Vị thế của đất nước ta trong nền kinh tế thế giới sẽ tiếp tục tăng lên. Mối quan hệ của chúng ta với nền kinh tế toàn cầu sẽ khăng khít hơn và cơ hội thị trường mà chúng ta dành cho các nước khác cũng sẽ rộng mở. Chúng ta sẽ trở thành một thị trường hấp dẫn lớn để thu hút hàng hóa quốc tế và các nguồn lực quan trọng", Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết trong một bài phát biểu tuần trước. Ông Tập cũng đưa ra những gợi ý về kế hoạch 5 năm sắp tới của Trung Quốc.
Những thách thức trong nước
Tuy nhiên, ở quê nhà, Trung Quốc cũng có nhiều vấn đề cần giải quyết. Một trong số đó mới xuất hiện, chẳng hạn như lũ lụt xối xả ở miền nam đất nước sau khi đại dịch Covid-19 khởi phát và bùng lên ở quốc gia này. Tuy nhiên, các vấn đề tồn tại từ trước cũng đáng quan ngại không kém. Chúng là tăng trưởng phụ thuộc vào nợ cũng như áp lực tạo ra môi trường thuận lợi cho tư nhân như các công ty quốc doanh. Hiện tại, khu vực tư nhân tạo ra hầu hết việc làm ở Trung Quốc.
Theo quan điểm của Yan Se, nhà kinh tế trưởng tại Founder Securities, việc chú trọng nhiều hơn vào thị trường nội địa chính là lời nhắc cho các chính quyền địa phương về những việc họ phải làm để cải thiện môi trường đầu tư trong nước. Yan Se cũng hy vọng sẽ có những chính sách mở hơn nữa để thu hút đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc cũng như phát triển thương mại điện tử xuyên biên giới.
Khi thị trường Trung Quốc phát triển và những thách thức với thương mại xuyên biên giới ngày càng tăng, nhiều công ty nước ngoài đã áp dụng chiến lược "ở Trung Quốc, vì Trung Quốc". Bắc Kinh đã hoan nghênh các khoản đầu tư và có những nỗ lực đáng kể để giữ các doanh nghiệp ở lại nước này trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng.
Vào tháng 7, Trung Quốc ghi nhận mức tăng trưởng đầu tư trực tiếp kỷ lục lên tới 12,2% so với 1 năm trước đó. Đây là cú tăng theo tháng thứ 4 liên tiếp kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng lên ở Trung Quốc hồi tháng 2. Ngược lại, theo OECD, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trên toàn cầu dự kiến sẽ giảm 30% vì dịch.
"Vốn là vua. Nếu bạn thể hiện được sự chắc chắn, ổn định hơn so với các quốc gia khác, bạn sẽ có nhiều người tới đầu tư", Bruce Pang, trưởng bộ phận nghiên cứu chiến lược và vĩ mô tại China Renaissance, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.
Đối với Pang, những xu hướng đầu tư nước ngoài và những thay đổi trong xuất khẩu của Trung Quốc đã và đang diễn ra. Tuy nhiên, nó chỉ tăng nhanh kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Nhà chức trách và các công ty cũng đang cố gắng giúp các doanh nghiệp Trung Quốc chuyển trọng tâm sang thị trường nội địa.
Xu Hongcai, Phó Giám đốc Ủy ban Chính sách Kinh tế tại Hiệp hội Khoa học Chính sách của Trung Quốc, cho biết: "Chuyển trọng tâm từ xuất khẩu vào trong nước là một điều tốt. Nó có thể giúp nền kinh tế của chúng ta phát triển ổn định và tăng trưởng. Điều này cũng tốt cho phần còn lại của thế giới".
Quá trình chuyển đổi đau đớn
Đối với những nỗ lực về thúc đẩy tiêu dùng trong nước, những gì Bắc Kinh hình dung có thể sẽ không xảy ra, đặc biệt là trong những tháng tới. Ngay lúc này, nhu cầu trong nước của Trung Quốc đang phục hồi nhưng rất khó để trở lại mốc trước khi có dịch. Nhu cầu tổng thể đã giảm vì có sản phẩm thay thế. Vì vậy, mọi người cần phải tìm những việc khác và bởi đó, giai đoạn chuyển đổi này càng đau đớn hơn.
Sau khi GDP giảm 6,8% trong quý đầu tiên, mức tăng bất ngờ 3,2% trong quý thứ 2 được hỗ trợ bởi sự gia tăng đầu tư, đặc biệt và vào bất động sản. Doanh số bán lẻ vẫn giảm 1,1% trong tháng 7 do tăng trưởng mua sắm trực tuyến không đủ bù đắp cho mức sụt giảm chung.
"Tiêu dùng chắc chắn không phải động lực cho tăng trưởng kinh tế trong năm nay hoặc năm sau. Đó sẽ là đầu tư và xuất khẩu. Để tăng tiêu dùng hoặc đóng góp vào tăng trưởng, Trung Quốc sẽ phải thực hiện một số cải cách lớn trong phân phối thu nhập. Khó khăn lớn nhất để đạt được điều này chính là cải cách doanh nghiệp quốc doanh", Dan Wang, chuyên gia kinh tế trưởng tại Hang Seng China, cho biết.
Tuy nhiên về dài hạn, áp lực đang gia tăng đối với Trung Quốc trong việc chuyển hướng dựa nhiều hơn vào thị trường của chính mình. Một trong những lý do khiến Trung Quốc theo đuổi "lưu thông kép" là vì quốc gia này đang phát triển nổi bật trên toàn cầu. Bất cứ điều gì Trung Quốc làm sẽ gây tác động đáng kể khi các quốc gia khác đánh giá lại mức độ phụ thuộc của họ vào gã khổng lồ châu Á.
"Tôi nghĩ cụm từ này chủ yếu giải quyết rủi ro từ Mỹ và Trung Quốc muốn đảm bảo rằng họ vẫn giữ vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu", bà Wang nhận định.
